(كۆرۈۋاتقىنڭىز بۇ تىمىنىڭ ئىككىنچى قىسمى بۇلۇپ ئاۋال بېشىنى ئوقۇپ ئاندىن بۇ قىسمىغا قايتىپ كىلىڭ)

ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺷﺘﯩﻦ ﮬﺎﺯﯨﺮﻏﯩﭽﻪ
ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﯩﻨﻰ ﺋﺎﻟﺪﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﻠﮕﯩﻴﻠﯩﻚ ﻣﺎﺗﯩﻤﺎﺗﯩﻜﺎ ﺋﺎﻟﯩﻤﻰ ﻟﯩﻤﯧﻴﺘﯧﺮ (G.E.Lemaitre )ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﻐﺎﻥ. ﺋﯘ، ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺋﻪﺳﻠﻰ ﺑﯩﺮ ﺗﺎﻝ ﺯﯨﭽﻠﯩﻐﯩﻨﺎﮬﺎﻳﺘﻰ ﭼﻮﯓ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺗﻮﺧﯘﻡ ﺋﯩﺪﻯ، ﺋﯘﻧﯩﯔ ﭘﺎﺭﺗﻠﯩﺸﻰ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﻰ ﺑﺎﺭﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﮔﻪﻥ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﯨﻐﺎﻥ. 1942-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﻣﺮﯨﻜﯩﺪﯨﻜﻰ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺋﺎﻟﯩﻤﻰ ﮔﺎﻣﻮﯞ (G.Gamow ) ﺑﯘ ﻛﯜﺯ ﻗﺎﺭﺍﺷﻨﻰ ﺋﯩﻨﭽﯩﻜﻪ ﺗﻪﮬﻠﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﮬﯩﺴﺎﭘﻼﺵ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﯘ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻨﻰ ﺳﯜﺭﻩﺗﻠﯩﮕﻪﻥ. ﺋﯘ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﮬﺎﺯﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺋﺎﻟﻪﻣﺸﯘﻧﺎﺳﻼﺭ ﯸﻠﯩﭗ ﺑﺎﺭﻏﺎﻥ ﮬﯩﺴﺎﭘﻼﺷﻼﺭﻧﯩﯔ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﻰ ﺗﯜﯞﻩﻧﺪﯨﻜﯩﭽﻪ:
ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺑﯩﺮ ﻏﻪﻳﺮﻯ ﻧﻮﻗﺘﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﺎﻥ. ( ﻏﻪﻳﺮﻯ ﻧﻮﻗﺘﺎ ﺩﯨﮕﻪﻧﻨﻰ ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ ﺟﻰ ﺩﯨﻴﻪﻥ ﺩﻩﻳﺪﯗ، ﺋﯩﻨﮕﯩﻠﯩﺴﭽﯩﺪﺍ singularity ﺩﻩﻳﺪﯗ. ﻳﻪﻧﻰ ﻣﺎﺗﯩﻤﺎﺗﯩﻜﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﺧﺮﻩﺟﺪﯨﻜﻰ ﺋﭙﺎﺩﯨﻨﻰ ﻧﯜﻟﮕﻪ ﺗﻪﯓ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﻧﻮﻗﺘﺎ. ﭼﯘﻧﻜﻰ ﺷﯘ ﻧﻮﻗﺘﯩﺪﺍ ﻛﻪﺳﯩﺮﻟﯩﻚ ﺋﭙﺎﺩﻩ ﻣﻪﻧﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯗ). ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﺎﻥ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﺋﯘ ﻧﯘﻗﺘﯩﻨﯩﯔ ﺯﯨﭽﻠﯩﻘﻰ ﯞﻩ ﺗﯧﻤﭙﯘﺭﺍﺗﯘﺭﯨﺴﻰ ﭼﻪﻛﯩﺴﯩﺰ ﭼﻮﯓ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. ﮬﺎﺯﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺗﯧﺨﻰ ﺑﯩﺮﻩﺭﺳﻰ ﺷﯘ ﭘﺎﺭﺗﻠﯩﻐﺎﻥ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﯩﻜﻰ ﺋﻪﮬﯟﺍﻟﻨﻰ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﭖ ﭼﯩﻘﺎﻟﻤﯩﺪﻯ. ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﺎﻥ، ﯞﺍﻗﯩﺖ ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﮬﯩﺴﺎﭘﻼﻧﻐﺎﻥ.
ﮬﺎﺯﯨﺮ ﺑﯩﻠﮕﻪﻥ ﺋﺎﺳﺎﺳﻰ ﺯﻩﺭﺭﯨﭽﻪ ﻧﻪﺯﯨﺮﯨﻴﻪﻟﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻨﯩﭗ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺷﺘﯩﻦ 10ﻧﯩﯔ ﻣﯩﻨﯘﺱ 43 ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ (10^43 -) ﺳﯩﻜﻮﻧﯩﺘﺘﯩﻜﻰ ﮬﺎﻟﻪﺗﻨﻰ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﺷﻜﻪ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺯﯨﭽﻠﯩﻘﻰ 10ﻧﯩﯔ 93 ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ، ﺗﯩﻤﭙﯧﺮﺍﺗﯘﺭﯨﺴﻰ 10ﻧﯩﯔ 32 ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﻛﯩﻠﯩﯟﯦﯩﻦ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ.( ﺩﯨﻘﻘﻪﺕ ﻗﯩﻠﯩﯔ، ﻳﻪﺭﺷﺎﺭﯨﻨﯩﯔ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﭽﻪ ﺯﯨﭽﻠﯩﻘﻰ 5000ﻣﯩﯔ ﻛﯩﻠﻮﮔﺮﺍﻡ ﮬﻪﺭ ﻛﯘﭖ ﻣﯩﺘﯩﺮ، ﺗﯩﻤﭙﯧﺮﺍﺗﯘﺭﯨﺴﻰ 300 ﻛﯩﻠﯩﯟﯨﻦ، ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﭽﻪ ﺯﯨﭽﻠﯩﻘﻰ 10ﻧﯩﯔ ﻣﯩﻨﯘﺱ 27ﻯ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﻛﯩﻠﻮﮔﺮﺍﻡ ﮬﻪﺭ ﻛﯘﭖ ﻣﯩﺘﯩﺮ، ﺗﯩﻤﭙﯧﺮﺍﺗﯘﺭﯨﺴﻰ 3 ﻛﯩﻠﯩﯟﯨﻦ). ﺑﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻧﺎﮬﺎﻳﺘﻰ ﺋﺎﺩﺩﻯ ﯞﻩ ﺳﯧﻤﻤﯩﺘﯧﺮﯨﻚ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ، ﭘﻪﻗﻪﺕ ﯞﺍﻗﺖ ﯞﻩ ﯞﺍﻛﻮﺋﯘﻡ ﺑﯘﺷﻠﯘﻏﯩﻼ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ.
ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺷﺘﯩﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ 10ﻧﯩﯔ ﻣﯩﻨﻮﺱ 35-ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﺳﯩﻜﻮﻧﯩﺖ ﯞﺍﻗﯩﺖ ﺋﯜﺗﻜﻪﻧﺪﻩ، ﺗﯧﻤﭙﯘﺭﺍﺗﯘﺭﺍ 10ﻧﯩﯔ 28 ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﻛﯩﻠﯩﯟﯨﻨﮕﻪ ﭼﯘﺷﻜﻪﻥ. ﺑﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺗﯘﻳﯘﻗﺴﯩﺰ ﺳﯩﻠﻜﯩﻨﯩﭗ ﺟﯩﺪﺩﻯ ﻛﯩﯖﻪﻳﮕﻪﻥ، 10ﻧﯩﯔ ﻣﯩﻨﻮﺱ 32-ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﯞﺍﻗﯩﺖ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺩﯨﻴﺎﻣﯩﺘﯩﺮﻯ 10ﻧﯩﯔ 50-ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﮬﻪﺳﺴﯩﻠﻪﻧﮕﻪﻥ. ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘ ﺋﯜﺯﮔﯩﺮﯨﺸﺘﻪ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺯﻩﺭﺭﯨﭽﯩﻠﻪﺭ ﭘﻪﻳﺪﺍ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ.
ﻳﯧﺮﯨﻢ ﺳﺎﺋﻪﺕ ﺋﯜﺗﻜﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺗﻤﭙﯩﺮﺍﺗﯘﺭﺍ ﺗﯜﯞﻩﻧﻠﻪﭖ 10ﻧﯩﯔ 8-ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﻛﯩﻠﯩﯟﯨﻨﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﺑﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ﮬﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﺯﻩﺭﺭﯨﭽﯩﻠﻪﺭﺋﯜﺯ ﺋﺎﺭﺍ ﺳﻮﻗﯘﻟﻐﺎﻧﺪﺍ ﺋﯩﻨﯩﺮﮔﯩﻴﻪ ﻳﯩﺘﯩﺸﻤﮕﻪﭼﻜﻪ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺯﻩﺭﺭﯨﭽﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﺎﻟﻤﯩﻐﺎﻥ. ﻣﺎﻧﺎ ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻜﻰ ﮬﻪﺭﺧﯩﻞ ﺯﻩﺭﺭﯨﭽﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻗﻮﻳﯘﻗﻠﯩﻘﻰ ﺋﯜﺯﮔﻪﺭﻣﻪﻱ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﮬﻪﺭﺧﯩﻞ ﺯﻩﺭﺭﯨﭽﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻗﻮﻳﯘﻗﻠﯩﻐﯩﻨﻰ ﺷﯘ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﯩﻜﻰ ﯞﻩ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﻗﻮﻳﯘﻗﻠﯩﻐﯩﻨﻰ ﺳﯧﻠﯩﺸﺘﯘﺭﯗﺩﯨﻐﺎﻥ ﺟﻪﺩﯞﻩﻟﻨﻰ ﺑﯘ ﻳﻪﺭﮔﻪ ﻛﯩﺮﮔﯘﺯﻩﻟﻤﯩﺪﯨﻢ. ﻗﯩﺰﺯﯨﻘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺗﻮﺭﺩﺍﺷﻼﺭ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻳﻪﺭﻟﻪﺭﺩﯨﻦ ﻛﯜﺭﯛﯞﺍﻟﻐﺎﻱ. ﺷﯘ ﻗﻮﻳﯘﻗﻠﯘﻕ ﺟﻪﺩﯞﯨﻠﯩﺪﯨﻦ ﺩﯨﻘﻘﻪﺕ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﯩﮕﯩﺸﻠﯩﻜﻰ ﮔﯧﻠﻰ ﯞﻩ ﮬﯩﺪﺭﻭﮔﯧﻦ. ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﻳﯘﻟﺘﯘﺯﻻﺭﺩﯨﻜﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻖ ﻣﺎﺩﺩﯨﻤﯘ ﮔﯧﻠﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﮬﯩﺪﺭﻭﮔﯧﻦ. ﻣﻪﻳﻠﻰ ﻗﯧﺮﻯ ﻳﯘﻟﺘﯘﺯﻻﺭ ﺑﯘﻟﺴﯘﻥ ﻳﺎﻛﻰ ﻳﺎﺵ ﻳﯘﻟﺘﯘﺯﻻﺭ ﺑﻮﻟﺴﯘﻥ ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﻗﯘﻳﯘﻗﻠﯩﻘﻰ ﺳﯩﻠﯧﺸﺘﯘﺭﻣﯩﺴﻰ ﺋﻮﺧﺸﺎﺵ. ﻳﻪﻧﻪ ﺯﻩﺭﺭﯨﭽﻪ ﺳﺎﻧﻰ ﯨﯘﻳﯩﭽﻪ ﮬﯩﺴﺎﭘﻠﯩﻐﺎﻧﺪﺍ ﮬﯩﯧﺪﺭﻭﮔﯧﻦ 93%ﻧﻰ، ﮔﯧﻠﻰ 7%ﻧﻰ ﺋﯩﮕﻪﻟﻠﻪﻳﺪﯗ. ﻣﺎﺳﺴﺎ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﮬﯩﺴﺎﭘﻠﯩﻐﺎﻧﺪﺍ ،ﮬﯩﺪﺭﻭﮔﯧﻦ 76%ﮔﯧﻠﻰ 24%ﻧﻰ ﺋﭙﺎﺩﯨﻠﻪﻳﺪﯗ. ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﯩﺪﯨﻦ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﯛﭖ ﭼﯩﻘﺮﯨﻠﻐﺎﻥ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﺘﻪ، ﮬﯩﺪﺭﻭﮔﯧﻦ 75%ﻧﻰ، ﮔﯧﻠﻰ 25%ﻧﻰ ﺋﯩﮕﻪﻟﻠﻪﻳﺪﯗ. ﺩﯨﻤﻪﻙ ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﯨﻤﯘ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ ﻛﯜﭼﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ. ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺑﯩﺰﻛﯜﺯﻩﺗﻜﻪﻥ ﻗﻮﻳﯘﻗﻠﯘﻕ ﻧﯩﺴﺒﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﯩﺪﯨﻦ ﻛﻪﻟﺘﯘﺭﻟﯘﭖ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﻐﺎﻥ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﯘﻧﺪﺍﻕ ﻳﯩﻘﯩﻦ ﻛﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﻣﺎﺱ ﻛﯩﻠﯩﺸﻰ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﺋﻪﯓ ﻗﺎﻳﯩﻞ ﻗﯩﻼﺭﻟﯩﻖ ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻰ.
ﺑﯘ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻨﻰ ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻼﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮﺳﻰ ﺩﺍﯕﻠﯩﻖ ”“ﻣﯩﻜﺮﻭ ﺩﻭﻟﻘﯘﻥ ﺗﻪﮔﻠﯩﻚ ﺭﺍﺩﯨﺌﺎﺗﺴﯩﻴﻪ ”“ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﺴﻰ ( cosmic microwave background radiation ). ﻳﻪﻧﻰ 1964-ﻳﯩﻠﻰ ﭘﯧﻨﺰﯨﻴﺎﺱ، ﯞﯨﻠﺴﻮﻥ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﺑﯧﻞ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﺨﺎﻧﯩﺴﯩﺪﺍ ﺋﯜﺯﻯ ﻳﺎﺳﺎﭖ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﺳﻪﺯﮔﯜﺭ ﻣﯩﻜﺮﻭ ﺩﻭﻟﻘﯘﻧﻠﯘﻕ ﺋﺎﻧﺘﯩﻨﺎ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺳﯜﻧﺌﻰ ﮬﻪﻣﺮﺍ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﺋﺎﻻﻗﻪ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﺴﻰ ﻗﯩﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻧﺪﺍ، ﻳﯘﻗﺎﺗﻘﯩﻠﻰ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ، ﮬﻪﻣﻤﻪ ﻳﯜﻧﯘﻟﯘﺷﺘﻪ ﺑﯩﺮﺩﻩﻙ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﮬﺎﻟﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﺷﺎﯞﻗﯘﻥ ﺋﺎﺭﻟﯩﺸﯩﯟﺍﻟﻐﺎﻥ. ﻳﻪﻧﯩﻤﯘ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻟﻪﭖ ﺗﻪﻛﺸﯜﺭﯛﺵ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺑﯘﻧﯩﯔ 2.7 ﻛﯩﻠﯩﯟﯨﻦ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﻗﺎﺭﺍ ﺟﯩﺴﯩﻢ ﺭﺍﺩﯨﺌﺎﺗﺴﯩﻴﺴﻰ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﮕﻰ ﺑﺎﻳﻘﺎﻟﻐﺎﻥ. ﺑﯘ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ ﭘﻪﺭﻩﺯ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ 3 ﻛﯩﻠﯩﯟﯨﻦ ﺋﻪﺗﺮﺍﭘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺭﺍﺩﯨﺌﻪﺗﺴﯩﻴﺴﯩﮕﻪ ﻣﺎﺱ ﻛﻪﻟﮕﻪن . ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ ﺭﻩﺳﻤﻰ ﭘﯘﺕ ﺗﯩﺮﻩﭖ ﺗﯘﺭﻏﺎﻥ.

ﺋﯘﻧﺪﺍﻗﺘﺎ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻧﻪﮔﻪ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﻧﻪﺩﻩ ﺗﻮﺧﺘﺎﻳﺪﯗ، ﺑﻮﻣﺒﺎ ﭘﺎﺭﭼﯩﺴﯩﻐﯘ ﭘﺎﺭﺗﻼﭖ ﺑﯘﻟﺴﺎ ﻳﻪﺭﮔﻪ ﭼﯜﺷﯩﺪﯨﻜﻪﻥ، ﻳﯘﻟﺘﯘﺯﻻﺭ ﺑﯘﻧﺪﺍﻕ ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﭗ ﻧﻪﮔﻪ ﺑﺎﺭﯨﺪﯗ، ﻳﺎﻛﻰ ﺑﯩﺮ ﻛﯜﻧﻰ ﻛﻪﻳﻨﯩﮕﻪ ﻳﯧﻨﯩﭗ ﻗﯩﺴﻘﯩﺮﺍﭖ ﻳﻪﻧﻪ ﺗﻮﺧﯘﻡ ﮬﺎﻟﯩﺘﯩﮕﻪ ﻛﻪﭖ ﻗﺎﻻﺭﻣﯘ، ﺯﺍﺩﻯ ﻧﯩﻤﻪ ﺑﯘﻻﺭ؟ ﺑﯘﻻﺭﻏﺎ ﻗﯩﺰﺯﯨﻘﺴﯩﯖﯩﺰ ﺩﺍﯞﺍﻣﯩﻐﺎ ﺩﯨﻘﻘﻪﺕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻳﺴﯩﺰ.

ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺷﻪﻛﻠﻰ ﯞﻩ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﻯ
ﺋﯜﺳﺘﯩﺪﻩ ﺑﯩﺰ ﻗﺎﻧﺪﺍ ﭘﻪﻳﺪﺍ ﺑﯘﻟﺪﯗﻕ، ﻧﻪﺩﯨﻦ ﻛﻪﻟﺪﯗﻕ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﺳﯘﺋﺎﻟﻼﺭﻏﺎ ﺟﺎﯞﺍﭖ ﺑﻪﺭﺩﯗﻕ. ﺋﻪﻣﺪﻯ ﻧﻪﮔﻪ ﻛﯩﺘﯩﯟﺍﺗﯩﻤﯩﺰ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﺳﯘﺋﺎﻟﻐﺎ ﺟﺎﯞﺍﭖ ﺗﺎﭘﺎﻳﻠﻰ.
ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﻯ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﻮﻳﻠﯩﻨﯩﺶ 1915-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯧﻴﻨﯩﺸﺘﯩﻴﯩﻦ ﻛﻪﯓ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﯩﺴﭙﻴﻠﯩﻚ ﻧﻪﺯﯨﺮﯨﻴﺴﯩﻨﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﻐﺎﻧﺪﯨﻼ ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ.ﺑﯘ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﻻﺭﻧﻰ ﺋﺎﺩﺩﻯ ﻣﻪﻧﯩﺪﻩ ﭼﯘﺷﻪﻧﮕﻪﻧﺪﻩ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺋﯜﺯﻟﯘﻛﺴﯩﺰ ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﭗ ﻛﯩﺘﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﭙﺘﯘ، ﻣﺎﺳﺴﺎ ﺋﯜﺯﻟﯘﻛﺴﯩﺰ ﯸﺸﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﭙﺘﯘ، ﻧﯩﻴﻮﺗﯘﻧﻨﯩﯔ ﺋﺎﻟﻪﻣﻠﯩﻚ ﺗﺎﺭﺗﯩﺶ ﻛﯜﭼﻰ ﻗﺎﻧﯘﻧﯩﻐﺎ ﺋﺎﺳﺎﺳﻼﻧﻐﺎﻧﺪﺍ ﻣﺎﺳﺴﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺟﯩﺴﯩﻤﻼﺭ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﺴﺪﺍ ﺗﻪﺳﯩﺮ ﻛﯜﭼﻰ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ ﺑﯘﻧﻰ ﯸﯩﻐﯩﺮﻟﯩﻖ ﻛﯜﭼﻰ ﺩﻩﻳﻤﯩﺰ. ﺋﯘﻧﺪﺍﻗﺘﺎ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺗﺎﺭﺗﯩﺸﯩﺶ ﺋﯘﺗﯘﭖ ﭼﯩﻘﺎﻣﺪﯗ ﻳﺎﻛﻰ ﻛﯩﯖﻴﯩﺸﻤﯘ؟
ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﻯ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﺍ ﺗﯧﺨﻰ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﻜﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﮬﻪﻡ ﻣﯘﺗﻠﻪﻕ ﻛﯜﭖ ﻗﯩﺴﯩﻤﻼﺭ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﺘﺮﺍﭖ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﻛﯜﺯ ﻗﺎﺭﺍﺵ ﻳﻮﻕ. ﺋﺎﺩﻩﺗﺘﻪ ﻛﻪﯓ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﯩﺴﭙﯩﻠﯩﻚ ﻧﻪﺯﻩﺭﯨﻴﺴﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﺍ ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺸﻜﻪ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﻧﻪﺯﯨﺮﻳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻪﯕﻠﯩﻤﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﻳﯧﺸﯩﻤﻰ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ، ﮬﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﻳﯩﺸﯩﻢ ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﯩﻐﺎﻥ ”“ﺗﻪﻗﺪﯨﺮ“"ﮔﻪ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎﺭﯨﺪﯗ. 1921-ﻳﯩﻠﻰ Alexander Friedmann ﺑﯩﺮ ﻳﯩﺸﯩﻤﯩﻨﻰ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﯛﭖ ﭼﯩﻘﺎﺭﻏﺎﻥ. ﺑﯘ ﻳﯧﺸﯩﻢ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﻛﯩﯖﯩﻴﺸﯩﻨﻰ ﯞﻩ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﯩﻨﻰ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﯛﭖ ﭼﯩﻘﺎﺭﻏﯩﻠﻰ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ. ﻟﯧﻜﯩﻦ 1915-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯧﻴﻨﯩﺸﺘﯩﻴﯩﻦ ﺑﯘ ﻧﻪﺯﻩﺭﻳﯩﻨﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﻐﺎﻧﺪﺍ ﺗﯧﺨﻰ ﺑﯘ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻼﺭ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﭼﯩﻘﻤﯩﻐﺎﻥ ﺋﯩﺪﻯ.

ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺷﻪﻛﻠﻰ ﯞﻩ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﻯ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﺍ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﭘﺎﺭﺍﻣﯩﺘﯧﺮ ﺯﯨﭽﻠﯩﻖ ﭘﺎﺭﺍﻣﯩﺘﯩﺮﻯ ﺋﻮﻣﯩﮕﺎ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﻨﯩﻘﻠﯩﻤﯩﺴﻰ: ﺯﯨﭽﻠﯩﻖ ﭘﺎﺭﺍﻣﯩﺘﯩﺮﻯ ﺩﯨﮕﯩﻨﯩﻤﯩﺰ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻜﻰ ﻣﺎﺩﺩﯨﻼﺭﻧﯩﯔ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﭽﻪ ﺯﯨﭽﻠﯩﻐﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﻟﯘﻡ ﻛﯩﺮﯨﺘﯩﻚ ﺯﯨﭽﻠﯩﻘﻘﺎ ﻧﯩﺴﺒﯩﺘﻰ. ﺑﯘ ﻧﯩﺴﺒﻪﺕ ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﭼﻮﯓ، ﺑﯩﺮﮔﻪ ﺗﻪﯓ، ﻳﺎﻛﻰ ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﻛﯩﭽﯩﻚ ﺑﯘﻟﯘﺷﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ. ﮬﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﺋﻪﮬﯟﺍﻟﻐﺎ ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﯩﻐﺎﻥ ”“ﺗﻪﻗﺪﯨﺮ“" ﻣﺎﺱ ﻛﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺑﯘﻻﺭﻏﺎ ﻣﺎﺱ ﻛﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺷﻪﻛﻠﯩﻨﻰ ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ-ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ ﮬﺎﻟﺪﺍ ﻳﯧﭙﯩﻖ ﺋﺎﻟﻪﻡ، ﺗﻪﻛﺸﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ، ﺋﻮﭼﯘﻕ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺗﺎﻳﻤﯩﺰ. ﺋﻪﮔﻪﺭ ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﻰ ﺑﯩﺰ ﺑﯩﺮ ﮔﻪﯞﺩﻩ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﭼﻮﯓ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﺎﻧﺎﻟﯩﺰ ﻗﯩﻠﺴﺎﻕ ﺋﺎﻧﺎﻟﯩﺰ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﮔﯩﺌﻮﯨﺘﯧﺮﯨﻴﻪ ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﺎﻳﺪﯗ.

ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺯﯨﭽﻠﯩﻖ ﭘﺎﺭﺍﻣﯩﺘﯩﺮﻯ ﺋﻮﻣﯩﮕﺎﻧﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﻛﯩﺮﻩﻙ:
ﺑﺎﺷﺘﺎ ﺩﯨﮕﻪﻧﺪﻩﻙ ﻣﺎﺳﺴﺎ ﻗﺎﻧﭽﻪ ﺟﯩﻖ ﺑﯘﻟﺴﺎ ﯸﻐﯩﺮﻟﯩﻖ ﻛﯜﭼﻰ ﺷﯘﻧﭽﻪ ﺯﻭﺭﺑﯘﻟﯘﭖ ﻳﯘﻟﺘﯘﺯﻻﺭﻧﯩﯔ ﺳﯩﺮﺗﻘﺎ ﻛﯩﯖﻴﯩﺸﻨﯩﻨﻰ ﺗﻮﺧﺘﯩﺘﺎﻻﻳﺪﯗ ﮬﻪﻡ ﻛﻪﻳﻨﯩﮕﻪ ﻗﺎﻳﺘﯘﺭﯗﭖ ﻛﯩﻠﻪﻟﻪﻳﺪﯗ. ﺩﯨﻤﻪﻙ ﻳﯩﺘﻪﺭﻟﯩﻚ ﻣﺎﺳﺴﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﻰ ﻳﯧﭙﯩﻖ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺩﻩﻳﻤﯩﺰ. ﻟﯧﯩﻜﯩﻦ ﺑﯘ ﺑﯘﺷﻠﯘﻗﻨﯩﯔ ﺋﯩﻨﯩق ﭼﯩﮕﺮﯨﺴﻰ ﻳﻮﻕ. ﺳﯩﺰﯨﻘﻼﺭ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺋﯘﭼﺮﯨﺸﯩﺪﯗ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﯞﺍﻗﯩﺘﻨﯩﯔ ﭼﻪﻛﻠﯩﻤﯩﺴﻰ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯗ. ﺑﻮﺷﻠﯘﻗﺘﺎ ﻳﯧﭙﯩﻖ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺷﻪﻛﻠﻰ ﺷﺎﺭﻏﺎ ﺋﻮﺧﺸﺎﻳﺪﯗ. ﺋﻪﮔﻪﺭ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻜﻰ ﻣﺎﺩﺩﯨﻨﯩﯔ ﻣﺎﺳﯩﺴﻰ ﻳﯩﺘﻪﺭﻟﯩﻚ ﯸﻐﯩﺮ ﺑﻮﻟﻤﯩﺴﺎ ﺗﺎﺭﺗﯩﺶ ﻛﯜﭼﻰ ﻳﯩﺘﻪﺭﻟﯩﻚ ﺑﯘﻟﻤﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻘﺘﯩﻦ ﺋﯘ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺩﺍﯞﺍﻣﻠﯩﻖ ﺳﯩﺮﺗﻘﺎ ﻛﯩﯖﯩﻴﺪﯗ، ﺑﯘﻧﻰ ﺋﻮﭼﯘﻕ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺩﻩﻳﻤﯩﺰ، ﺑﯘﻧﺪﺍﻕ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺷﻪﻛﻠﻰ ﺋﺎﺗﻨﯩﯔ ﺋﯩﮕﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﻮﺧﺸﺎﻳﺪﯗ. ﺳﯩﺰﯨﻘﻼﺭ ﺋﻮﭼﺮﺍﺷﻤﺎﻳﺪﯗ، ﺳﯩﺮﺗﻘﺎ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﻣﻪﯕﮕﯘ ﻛﯩﯖﯩﻴﺪﯗ. ﺋﻪﻣﺪﻯ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﺎﺳﺴﯩﻼﺭﻧﻰ ﻗﯧﺘﯩﭗ ﻳﯜﺭﮔﻪﻧﺪﯨﻦ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﮬﻪﺟﯩﻤﯩﻨﻰ ﺑﯩﯩﻠﯩﭗ ﺯﯨﭽﻠﯩﻘﻘﺎ ﻛﯜﭘﻪﻳﺘﺴﻪﻙ ﻣﺎﺳﺴﯩﻐﺎ ﺑﯩﯟﺍﺳﺘﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﯘﻟﯩﻤﯩﺰ. ﺩﯨﻤﻪﻙ ﺋﻪﮔﻪﺭ ﺯﯨﭽﻠﯩﻖ ﻳﯩﺘﻪﺭﻟﯩﻚ ﭼﻮﯓ ﺑﯘﻟﺴﺎ ﻳﯧﭙﯩﻖ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ، ﻳﯩﺘﻪﺭﻟﯩﻚ ﺑﯘﻟﻤﯩﺴﺎ ﺋﻮﭼﯘﻕ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ، ﺗﻪﯓ ﺑﯘﻟﺴﺎ ﺗﻪﻛﺸﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ. ﺋﻮﻣﯩﮕﺎﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﭼﻮﯓ. ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﻛﯩﭽﯩﻚ، ﻳﺎﻛﻰ ﺑﯩﺮﮔﻪ ﺗﻪﯓ ﺑﯘﻟﺪﻯ ﺩﯨﮕﻪﻧﻠﻪﺭ ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘﻻﺭﻏﺎ ﻣﺎﺱ ﻛﯩﻠﯩﺪﯗ.

ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺰﯨﻘﺎﺭﻟﯩﻖ ﺋﯩﺸﻨﻰ ﻗﯩﺴﺘﯘﺭﯗﭖ ﻗﻮﻳﺎﻱ، ﻟﯧﻤﯧﺘﯧﺮ ﯞﻩ ﮔﺎﻣﻮﯞ ﻻﺭ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﯞﻩ ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﺶ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﯩﻨﻰ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﯛﭖ ﭼﯩﻘﺎﺭﻏﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ 1948 -ﻳﯩﻠﻰ Fred Hoyle ﺑﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﻗﺎﺭﺷﻰ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﺗﯩﻨﯩﭻ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﯩﻨﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﻐﺎﻥ، ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻖ ﻣﻪﺯﻣﯘﻧﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻛﯩﯖﻪﻳﻤﻪﻳﺪﯗ، ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﮬﺎﻟﻪﺗﻨﻰ ﺳﺎﻗﻼﻳﺪﯗ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍﺵ. ﺑﯘ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻛﯜﺯ ﻗﺎﺭﺍﺵ 1965-ﻳﯩﻠﯩﻐﯩﭽﻪ ﭘﯘﺕ ﺗﯩﭙﯩﺸﻜﻪﻥ. 65-ﻳﯩﻠﻰ ﺭﺍﺩﯨﺌﺎﺗﺴﯩﻴﻪ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﺴﻰ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﻐﺎﻥ ﭘﻪﺭﻩﺯﻧﻰ ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻠﯩﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ ﺭﻩﺳﻤﻰ ﻗﯘﺑﯘﻝ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. ﻟﯧﻜﯩﻦ ﯸﻴﻨﯩﺸﺘﯩﻴﯩﻦ ﻛﻪﯓ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﯩﺴﭙﺒﻠﯩﻚ ﻧﻪﺯﻩﺭﯨﻴﺴﯩﻨﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﻐﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺯﺍﻣﺎﻧﺪﺍﺷﻠﯩﺮﻯ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﻰ ﺗﻮﺧﺘﯩﻤﺎﻱ ﻛﯩﯖﯩﻴﺪﯗ ﺩﻩﭖ ﺋﻮﻳﻠﯩﻤﯩﻐﺎﻥ. 5-6 ﻳﯩﻞ ﺋﯜﺗﯜﭖ ﺑﺎﺷﻘﯩﻼﺭ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺗﻪﯕﻠﯩﻤﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﻧﻼ ﺑﯩﺮ ﻳﯧﺸﯩﻤﻰ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﯩﻨﻰ ﺗﯩﻜﻠﻪﺷﻜﻪ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘ ﺗﻪﯕﻠﯩﻤﯩﮕﻪ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺗﯘﺭﺍﻗﻠﯩﻘﻰ ﺩﻩﭖ ﺗﯘﺭﺍﻗﻠﯩﻖ ﺳﺎﻧﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﻧﻰ ﻛﯩﺮﮔﯘﺯﯗﭖ ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯸﻐﯩﺮﻟﯩﻚ ﻛﯜﭼﯩﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﯨﻨﻰ ﻳﯧﻴﯧﺸﺘﯘﺭﯗﯞﯦﯩﺘﯩﭗ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻛﯩﯖﻪﻳﻤﻪﻱ ﺗﯩﻨﯩﭻ ﺗﯘﺭﯨﺪﯗ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﯨﻐﺎﻥ. ﻛﯩﻴﯩﻦ ﮬﺎﺑﯩﻞ ﺋﯜﺯﯨﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﯩﻞ ﻗﯩﻼﺭﻟﯩﻖ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭ ﺋﯘﺳﯘﻟﻰ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻛﯩﯖﯩﻴﺪﯗ ﺩﻩﭖ ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻠﯩﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﻴﻨﯩﺸﺘﯩﻴﯩﻦ ﺋﯜﺯﻯ ﻛﯩﺮﮔﯘﺯﮔﻪﻥ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺗﯘﺭﺍﻗﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ”“ﺋﻪﯓ ﭼﻮﯓ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻖ“" ﺩﻩﭖ ﻛﯜﻟﮕﻪﻥ.

ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺷﻪﻛﻠﻰ ﯞﻩ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﻯ
ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺯﺍﻣﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﺋﺎﻟﻪﻣﺸﯘﻧﺎﺳﻼﺭ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻗﻰ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﻯ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺷﻪﻛﻠﻰ ﯞﻩ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺋﯜﺯ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻐﺎﻥ ﻏﯘﯞﺍ ﺋﻨﯩﺮﮔﯩﻴﻪ (dark energy ) ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﻩﺗﻠﯩﻚ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﻳﺪﯗ. ﺋﯜﺳﺘﯩﺪﻩ ﺑﯩﺰ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺷﻪﻛﻠﯩﻨﻰ ﺋﻮﻣﯩﮕﺎﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﯩﮕﻪ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﺋﯜﭼﻜﻪ ﺑﯜﻟﮕﻪﻥ، ﻳﻪﻧﻰ ﻳﯧﭙﯩﻖ ﺋﺎﻟﻪﻡ(closed ) , ﺗﻪﻛﺸﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ (flat ), ﯞﻩ ﺋﻮﭼﯘﻕ( open ) ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺩﻩﭖ ﺋﯜﭼﻜﻪ ﺑﯚﻟﮕﻪﻥ.ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺭﻩﺳﯩﻤﻠﯩﻚ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪﯛﺭﻟﯜﺷﯩﮕﻪ ﻗﺎﺭﺍﯓ:

1). ﺋﻮﻣﯩﮕﺎ ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﭼﻮﯓ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﺍ،ﻳﻪﻧﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻳﯧﭙﯩﻖ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﺍ: ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﮔﯩﺌﻮﻣﯧﺘﺮﯨﻴﻪﺳﯩﻨﻰ ﻳﯧﭙﯩﻖ ﮬﺎﻟﻪﺗﺘﻪ ﻳﻪﻧﻰ ﻣﻪﻟﯘﻡ ﺷﺎﺭﻧﯩﯔ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺟﺎﻳﻼﺷﺘﯘﺭﯗﭖ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﻤﯩﺰ، ﺋﯜﭼﺒﯘﻟﯘﯕﻨﯩﯔ ﺋﯜﭺ ﺑﯘﻟﯘﯕﯩﻨﯩﯔ ﻳﯩﻐﯩﻨﺪﯨﺴﻰ 180 ﮔﯩﺮﺍﺩﯗﺳﻘﺎ ﺗﻪﯓ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯗ، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺋﯧﺸﯩﭗ ﻛﯩﺘﯩﺪﯗ. ﭘﺎﺭﺍﻟﻠﯩﻞ ﺳﯩﺰﯨﻘﻼﺭ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯗ، ﮬﻪﻣﻤﻪ ﺳﯩﺰﯨﻘﻼﺭ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﯜﭼﺮﯨﺸﯩﺪﯗ. ﺑﯘﻧﺪﺍﻕ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﻩ ﻏﯘﯞﺍ ﺋﯩﻨﯩﺮﮔﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﺋﯜﺯ ﺋﺎﺭﺍ ﺗﻪﺳﯩﺮﻗﯩﻠﯩﺸﯩﭗ ﺋﺎﺟﯩﺰﻟﯩﺸﯩﺸﻰ ﺑﻮﻟﻤﯩﻐﺎﭼﻘﺎ ﯸﻐﯩﺮﻟﯩﻖ ﻛﯜﭺ ﻳﯩﺘﻪﺭﻟﯩﻚ ﭼﻮﯓ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ، ﺑﯘ ﻛﯜﭺ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﻛﯩﯖﻴﯩﺸﯩﻨﻰ ﺗﻮﺳﺎﻳﺪﯗ ﯞﻩ ﻳﻪﻧﻪ ﻛﻪﻳﻨﯩﮕﻪ ﻳﺎﻧﺪﯗﺭﯗﭖ ﺋﻪﻛﯩﻠﯩﺪﯗ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ ﻧﻮﻗﺘﯩﻐﺎ ﻛﯩﺮﮔﯜﺯﯗﯞﯨﺘﯩﺪﯗ، ﯞﺍﻗﯩﺖ ﻛﻪﻳﻨﯩﮕﻪ ﻳﺎﻧﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﻧﻪﺯﯨﺮﯨﻴﻪﻧﻰ ؟ﭼﻮﯓ ﺋﯘﯞﺍﻕ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ“" ﺩﻩﻳﻤﯩﺰ. (Big Crunch, ﺑﯘ ﭼﻮﯓ ﭘﺎﺭﺗﻼﺵ ﺩﯨﮕﻪﻧﮕﻪ ﻣﺎﺳﻼﺷﺘﯘﺭﻟﯘﭖ ﻗﻮﻳﯘﻟﻐﺎﻥ ). ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻳﯩﻘﯩﻨﻘﻰ ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﯨﻜﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﺘﺎ ﺑﯘ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﺘﯩﻤﯘ ﺋﻪﮔﻪﺭ ﻏﯘﯞﺍ ﺋﯩﻨﯩﺮﮔﯩﻴﻪ ﺑﻪﻙ ﺯﻭﺭ ﻣﯩﻘﺪﺍﺭﺩﺍ ﺑﯘﻟﺴﺎ ﺋﯘ ﮬﺎﻟﺪﺍ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ ﻛﯩﯖﯩﻴﯟﯨﺮﯨﺪﯗ. ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﺸﻨﻰ ﺗﻮﺳﯩﻴﺎﻟﻤﺎﻳﺪﯗ.

2).ﺋﻮﻣﯩﮕﺎ ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﻛﯩﭽﯩﻚ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﺍ،ﻳﻪﻧﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺋﻮﭼﯘﻕ ﮬﺎﻟﻪﺗﺘﻪ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﺍ:
ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺷﻪﻛﻠﻰ ﺋﺎﺕ ﺋﯩﮕﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﻮﺧﺸﺎﻳﺪﯗ، ﺋﯜﭺ ﺑﯘﻟﯘﯕﻨﯩﯔ ﺑﯘﻟﯘﯕﻠﯩﺮﻯ ﻳﯧﻐﯩﻨﺪﯨﺴﻰ 180 ﮔﯩﺮﺍﺩﻭﺳﺘﯩﻦ ﻛﯩﭽﯩﻚ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ، ﺋﯜﺯ ﺋﺎﺭﺍ ﺋﻮﭼﺮﺍﺷﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺳﯩﺰﯨﻘﻨﯩﯔ ﺋﯘﺯﯗﻧﻠﯩﻐﻰ ﮬﻪﺭﮔﯩﺰﻣﯘ ﺗﻪﯓ ﺑﯘﻟﻤﺎﻳﺪﯗ. ﻣﻪﻧﻔﻰ ﺋﯩﮕﯩﻠﮕﻪﻥ ﺋﻪﮔﺮﻯ ﺳﯩﺰﯨﻖ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺩﺍﯞﺍﻣﻠﯩﺸﯩﺪﯗ، ﻏﯘﯞﺍ ﺋﻨﯩﺮﮔﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﻛﯩﯖﻴﯩﭙﻼ ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﺶ ﺗﯩﺰﻟﯩﻜﻰ ﺑﺎﺭﻏﺎﻧﺴﯩﺮﻯ ﯸﺸﯩﭗ ﺑﺎﺭﯨﺪﯗ. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﻰ ”“ﭼﻮﯓ ﺗﻮﯕﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ“" (Big Freeze“",)، ”“ ﺋﯩﺴﺴﯩﻘﺘﺎ ﺋﯜﻟﯜﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ“" ( heat death )، ﻳﺎﻛﻰ ”“ﭼﻮﯓ ﻳﯧﺮﯨﻠﯩﺶ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ ”“ (Big Rip ).

ﭼﻮﯓ ﺗﻮﯕﻼﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ: ﺑﯘ ﻗﺎﺭﺍﺷﺘﺎ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺋﯜﺯﻟﯜﻛﺴﯩﺰ ﻛﯩﯖﯩﻴﭗ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺗﯩﻤﭙﯩﺮﺍﺗﯘﺭﯨﺴﻰ ﺗﯜﯞﻩﻧﻠﻪﭖ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﮬﺎﻳﺎﺗﻠﯩﻖ ﺗﯜﮔﯩﺸﯩﺪﯗ.
ﺋﯩﯩﺴﺴﻘﺘﯩﻦ ﺋﯜﻟﯜﺵ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ: ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻗﺎﺭﺍﺷﺘﯩﻜﯩﻠﻪﺭ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﭗ ﺋﻪﯓ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ ﭼﻪﻛﺘﯩﻜﻰ ﯸﻨﭽﻮﭘﯩﻐﺎ ﺑﺎﺭﯨﺪﯗ، (ﺑﯘ ﮔﻪﻧﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ ﻧﯩﻤﻪ ﺩﻩﭖ ﺋﺎﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻐﯩﻨﻰ ﺋﯘﻗﻤﯩﺪﯨﻢ،
Entropy ,ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ ﺷﺎﯓ ﺩﻩﻳﺪﯗ)، ﺋﯩﺴﺴﯩﻘﺘﯩﻦ ﯞﻩﻳﺮﺍﻥ ﺑﯘﻟﯩﻤﯩﺰ.

ﭼﻮﯓ ﻳﯧﺮﯨﻠﯩﺶ ﺗﻪﻟﯩﻤﺎﺗﻰ: ﺋﻮﭼﯘﻕ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﻩ، ﻛﻪﯓ ﻧﯩﺴﭙﯩﻠﯩﻚ ﻧﻪﺯﯨﺮﻩﻳﺴﯩﮕﻪ ﺋﺎﺳﺎﺳﻼﻧﻐﺎﻧﺪﺍ، ﺋﺎﻟﻪﻡ ﭼﻪﻛﺴﯩﺰ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﺑﯘﻟﯘﭖ ﺗﯘﺭﯨﺪﯗ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﮬﺎﻳﺎﺗﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﻩ ﮬﺎﻳﺎﺗﻠﯩﻖ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﺑﯘﻻﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﮬﺎﻟﻪﺗﻜﻪ ﯸﻠﯩﭗ ﺑﺎﺭﯨﺪﯗ. ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻗﺎﺭﺍﺷﺘﺎ، ﻏﯜﯞﺍ ﺋﯩﻨﯩﺮﮔﯩﻴﻪ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﺶ ﺗﯩﺰﻟﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﺎﺭﻏﺎﻧﺴﯩﺮﻯ ﺗﯩﺰﻟﯩﺘﯩﺪﯗ، ﺑﯘ ﮬﺎﻟﻪﺕ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﻪﯓ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ ﭼﻪﻛﻜﻪ ﻳﻪﺗﻜﻪﻥ ﭘﻪﻳﺘﺘﻪ، ﺗﯩﺰﻟﯩﻜﻨﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺋﯧﺸﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻜﻰ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﭼﻮﯓ ﻛﯩﭽﯩﻚ ﻣﺎﺩﺩﯨﻼﺭ ﺷﯘ ﺗﯩﺰﻟﯩﻨﯩﺶ ﺗﻪﺳﯩﺮﺩﻩ ﺋﺎﺳﺎﺳﻰ ﺯﻩﺭﺭﻩﭼﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﭘﺎﺭﭼﯩﻠﯩﻨﭗ ﻛﯩﺘﯩﺪﯗ. ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﻩ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﻓﻮﺗﯘﻥ، ﻟﯩﭙﺘﯘﻥ، ﭘﺮﻭﺗﻮﻥ ﺩﯨﮕﻪﻧﺪﻩﻙ ﺯﻩﺭﺭﯨﭽﯩﻠﻪﺭﻻ ﻗﺎﻟﯩﺪﯗ.

3). ﺋﻮﻣﯩﮕﺎ ﺑﯩﺮﮔﻪ ﺗﻪﯓ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﺍ، ﻳﻪﻧﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺗﯜﺯ، ﺗﻪﻛﺸﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪﺍ:
ﺑﯘﻧﺪﺍﻕ ﮬﺎﻟﻪﺗﺘﻪ ﺑﯩﺰ ﺑﯘﺭﯗﻧﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﻛﯩﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﮔﯩﺌﻮﻣﯧﺘﯧﺮﻳﯩﻴﻪ ﺑﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﻣﺎﺱ ﻛﯩﻠﯩﺪﯗ، ﺋﯜﭼﺒﯘﻟﯘﯓ ﺑﯘﻟﯘﯕﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻳﯩﻐﯩﻨﺪﯨﺴﻰ 180 ﮔﯩﺮﺍﺩﯗﺳﻘﺎ ﺗﻪﯓ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ، ﭘﺎﺭﺍﻟﻠﯩﻞ ﺳﯩﺰﯨقلار ﮬﻪﺭﮔﯩﺰ ﺋﯘﭼﺮﺍﺷﻤﺎﻳﺪﯗ. ﺋﻪﮔﻪﺭ ﻏﯘﯞﺍ ﺋﻨﯩﺮﮔﯩﻴﻪ ﺑﯘﻟﻤﯩﺴﺎ . ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻳﻪﻧﻪ ﻛﯩﻴﯖﯩﻴﯩﭗ ﺑﺎﺭﯨﺪﯗ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﺶ ﺗﯩﺰﻟﯩﮕﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﻼﭖ ﺑﺎﺭﯨﺪﯗ ﻧﯜﻟﮕﻪ ﭼﻪﻛﺴﯩﺰ ﻳﯩﻘﯩﻨﻠﯩﯩﺸﯩﺪﯗ. ﻏﯘﯞﺍ ﺋﯩﻨﯩﺮﮔﯩﻴﻪ ﺑﯘﻟﻐﺎﻧﺪﺍ ﻛﯩﯖﯩﻴﯩﺶ ﺗﯩﺰﻟﯩﻚ ﺩﻩﺳﻠﻪﭘﺘﻪ ﺋﺎﺳﺘﯩﻼﭖ ﺑﺎﺭﯨﺪﯗ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋﺎﺧﺮﯨﺪﺍ ﻳﻪﻧﻪ ﺗﯩﺰﻟﯩﺸﯩﺪﯗ. ﺑﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﺎﻗﯩﯟﯨﺘﻰ ﺋﯜﺳﺘﯜﺩﯨﻜﻰ ﺋﻮﭼﯘﻕ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﻮﺧﺸﺎﺵ ﺑﯘﻟﯩﺪﯗ.
ﺩﯨﻤﻪﻙ، ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺧﯩﻞ ﻗﺎﺭﺍﺷﺘﺎ ﺑﻮﻟﺴﯘﻥ ﺋﺎﺧﯩﺮﯨﺪﺍ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﻳﻮﻗﯩﻠﯩﺪﯗ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍﺷﺘﯩﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﺕ.

ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﯘﻟﻐﺎﻥ ﻛﯜﭖ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺳﺎﻧﻠﯩﻖ ﻣﻪﻟﯘﻣﺎﺗﻼﺭ ﺋﺎﻟﻪﻣﻨﯩﯔ ﺗﻪﻛﺸﻰ ﺋﺎﻟﻪﻡ ﺑﯘﻟﯘﺷﻰ ﺷﻪﻛﻠﯩﻨﻰ ﻗﻮﻟﻼﯞﺍﺗﯩﺪﯗ.

بۇ تىما جەمئى ئىككى قىسىم بولۇپ كۆرۈۋاتقىنىڭىز ئىككىنچى قىسمى. بىرىنچى قىسمىنى بۇ يەردىن كۆرۈڭ.

تۈگىدى، داۋامى يوق.

ئەگەر بۇ تىمىنى ياقتۇرغان بولسىڭىز يەنە تۈۋەندىكى تىمىلارنى چوقۇم ياقتۇرىسىز:
غۇۋا ئىنىرگيە دىگەن نىمە

ئەگەر تىمىنىڭ ئوقۇپ چۈشەنگەن بولسىڭىز ئۈستىدىكى ئىلاننى چىكىپ قويۇڭ. چۈشەنمىگەن بولسىڭىز ياندىكى ئىلاننى چىكىپ قويۇڭ.