تۈرك تىل گۇرۇپىسىدىكى تىل تۈرلىرى   جىمسارى   بايان ئەۋۋەل 2016-يىل 11-جۇد (2-ئاي 11-كۈنى)، ۋېبتور «باغداش»تا، «ئۇيغۇر تىلىنىڭ تەۋەلىكى» ناملىق ئەسەر نەشىر قىلىنغان. ئۇنىڭدا، تۈرك تىل گۇرۇپىسىدا 5 خىل تىل تارماقى بارلىقى كۆرسەتىلگەن. ئەمدى مەزگۇر ئەسەردە، بۇرادەرلەرنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن، مەنبەلەرگە …

«تۈرك»دىگەن قانداق سۆز؟   جىمسارى   بايان ئاۋۋال   تۆنۈگۈن «باغداش»تا نەشىر قىلىنغان، «ئۇيغۇر تىلىنىڭ تەۋەلىكى» ناملىق ئەسەرگە، بۇرادەرلەر قىزغىن ئىشتىراك قىلىپتۇ. مول مەزمۇنلۇق كۆپلىگەن ئىنكاسلار يېزىلىپتۇ. بۇ ئىنكاسلارنىڭ كۆپۈنچىسى، تۈرك، ئۇيغۇر، مىللەت، تىلغا ئائىت ئىكەن. ئۇيغۇرنى، تۈرك ئەمەس دەپ …

مەزگۇر ئەسەردە، سەۋسەررۇقتىكى 160 زاتىنىڭ لاتىنچە، ئۇيغۇرچە ناملىرى، بەزىلىرىنىڭ خەنزۇچە ناملىرى كۆرسۈتىلدى.

Esreile (Asteraceae 菊科), esremet (Asterales 菊目) tiki 11 ailening biri [1,2]. Menbelerge qaraghanda, Esreilede 13 shaxile (Subfamilies 亚科) bar iken[3,4]. Mezgur eserde, esreilening ene shu 13 shaxilesi ve ularning namliri kwrsetildi. Mezgur eserdiki latince giya namliri esli menbedin alindi. Henzuce namliri “baidu”, “好搜” websitlardin alindi. Tapalmighan xanzuce isimlar aq qaldi. Uyghurce namlirini Rehmetulla Adilla qoyghan.

Jigdeilede, jigderuq, jighanruq ve sheperruqtin ibaret 3 ruq bar iken[1]. Menbelerge asasen, Ularning 73 zatini jemter qildim. Buning icide, jigderuqning 68 zati, jighanruqning 2 zati, sheperruqning 3 zati bar.

Mezgur eserde, jigdeilediki ruqlar ve ularning namliri kwrsvtildi.

مەزگۇر ئەسەردە، چاكاندارۇق زاتلىرى ۋە ئۇلارنىڭ لاتىنچە، ئۇيغۇرچە ناملىرى كۆرسەتىلدى. خەنزۇچە ناملىرىنى كىيىنرەك تولۇقلاپ قويماقچى.

«دورانۇن» دىگەن سۆز، مەن يىڭىدىن ياساغان ئۇيغۇرچە ئىسىم سۆز بولۇپ، «دورالاردىكى ئۆلچەم قانۇن » دىگەن مەنانى بىلدىرەدىغان سۆزلەر گۇرۇپپاسىدىن ئىخچاملانىپ ياسالدى. دىمەك، بىر دۆلەت، رايون ياكى مىللەت مىقياسىدا رۇيخەتكە ئالىنغان دورالارنىڭ ئۆلچەمى، ئىشلەپچىقىرىش ھۈنەرى ھەم ئۇنى تەكشۈرۈشتىكى ئۆلچەم قانۇن ، ئۇيغۇرچە «دورانۇن» دەپ ئاتالدى. ئۇيغۇرچە «دورانۇن» دىگەن سۆزنى خەنزۇچىغا ئاۋدارساق، «药典»، ئېنگلىشچىغا ئاۋدارساق، « Pharmacopoeia » بولادى.

بىز كۈندۈلۈك تۇرمۇشىمىزدا «ماڭغان يول ئۇزۇنلىقىنى»، «كەتكەن ۋاقىتنى»، «بۇغداي تېرىغان يەر چوڭلىقىنى»، «ياشىغان ئۆمۈر ۋاقتىنى»، «يۈكنىڭ ئېغىرلىقىنى» كلومېتىر، سائەت ياكى كۈن، بىر ھېكتار ياكى 15 مو، 120 يىل، 100 توننا دىگەندەك كۆپلىگەن مەسۇر ئۇنىتلار بىلەن ئىپادىلەيمىز. دىمەك، ئادەملەر كۈندۈلۈك تۇرمۇشتا مەسۇر ئۇنىتلاردىن ئايرىلالمايدۇ چۈنكى ئادەملەرنىڭ دۇنيانى بىلىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدالانىشتا كام بولسا بولمايدىغان مۇھىم ئۇسول ھەم قورالىدىن ئىبارەت. بۇرادەرلەرنىڭ پايدالانىشى ئۈچۈن، مەزگۇر ئەسەردە، «مەسۇر»، «ئۇنىت» ۋە «خەلقئارالىق ئۇزۇنلۇق ئۇنىت سىستېماسى» دىگەن مەزمۇنلاردا بىلگەنلىرىمنى قىسقىچە بايان قىلدىم.

ئالدى بىلەن بارلىق مۇسۇلمانلارنىڭ جۈملىدىن ئاكادېمىيە بارلىق زىيارەتچىلەرىنىڭ 1434-قىتىملىق روزا ھېيتىمىزنى قۇتلۇقلايمەن. بۇرادەرلەرنىڭ پايدالانىشى ئۈچۈن، مەزگۇر ئەسەردە ھايۋانات ھۈجەيرەسىنىڭ تۈزۈلىشى ۋە ئۇلارنىڭ ئۇيغۇرچە، خەنزۇچە ناملارى كۆرسەتىلدى.