يىڭى مەلۇماتلارغا قارىغاندا، دۇنيادىكى ھايۋاناتنىڭ زات سانى 7مىليون 700مىڭ دەپ مۆلچەرلەنگەن[2]. دۇنيادىكى ئالىملار، ھايۋاناتنى ئالدى بىلەن ئومۇرتقالىق ھايۋانات بىلەن ئۇمۇرتقاسىز ھايۋانات دىگەن ئىككى چوڭ بۆلەككە ئايرىغان. بۇلارنى ئالاھىدىلىكى بۇيىچە يەنە كۆپلىگەن بۆلەكلەرگە ئايرىغان. مەزگۇر ئەسەردە، چۈشۈنىشكە قولايلىق بولۇش ئۈچۈن، «يەتتە ھايۋانات»، يەنى-دۇنيادىكى ھايۋاناتنىڭ يەتتە چوڭ بۆلىكى ۋە ئۇلارنىڭ ناملىرى كۆرسۈتىلدى.

يەتتە ئاشلىق (七粮) ۋە يەتتە چارۋا (七畜) ئارجىم مەن يېقىندا مەلۇم بىر جايدىكى باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ يوقۇرى يىللىقىدا ئوقۇيدىغان بىر ئوقۇغۇچىنى ئۇچرۇتۇپ، ئۇنىڭ بىلەن ئازاراق پاراڭلىشىپ باقتىم. گەپ ئارالىقىدا، مەن بۇ ئوقۇغۇچىدىن، «بەش چارۋا، يەتتە چارۋا» دىگەن نىمە؟ دەپ سورۇدۇم. بۇ …

بىزنىڭ ئەدەبىياتقا ئائىت گەپلىرىمىزدە، «رومان، پوۋىسىت» دىگەن سۆزلەر كۆپ ئۇچرايدۇ. بۇ سۆزلەرنىڭ تىلىمىزغا چەتئەل تىلىدىن كىرگەنلىكى مەلۇم. ئەمما، بۇ سۆزلەرنىڭ تىلىمىزدا قوللۇنىۋاتقانىغا 100 ئۆپچۆرىسىدە بولغان بولۇشى مۇمكىن دەپ پەرەز قىلىمەن. شۇڭا مىنىڭدە، ئۇنىڭدىن بۇرۇن بىز بۇ «رومان، پوۋىسىت» دىگەن سۆزلەرنى قانداق سۆز بىلەن ئاتىغان؟ دىگەن سۇئال تۇغۇلدى. مەن، ئىچىڭدىكى خىيال، تىشىڭدىكى رىيال دەپ قارايمەن. شۇڭا، مەزگۇر ئەسەردە، ئەنە شۇ ھەقتىكى خىياللىقنى، رىياللىققا چىقاردىم.

پەلىسەپەنىڭ تۈرلىرى ناھايىتى كۆپ ئىكەن. مەن ئۆتكەندە «ئاكادېمىيە تورى» دا نەشىر قىلغان «پەلىسەپە دىگەن سۆزگە شەرھى» ناملىق ئەسەرىمدە، پەلىسەپەنىىڭ يەتتە تۈرىنىڭ نامىنى كۆرسۈتۈپ ئۆتكەن ئىدىم. بۇ قىتىمقى ئەسەردە، بۇرادەرلەر بىلەن ئورتاقلىشىشنى ئويلاپ، ئەنە شۇ يەتتە پەلىسەپەگە قىسقىچە ئىزاھات بەردىم. ئىزاھاتىمدا نۇقسان يىتەرسىزلىكلەر ياكى خاتالىقلار بولۇشى مۇمكىن. بۇرادەرلەرنىڭ يېقىندىن ياردەمدە بولۇشىنى ئۈمۈد قىلىمەن.

بىز ئادەتتە، ئادەمنىڭ تاشقى يەتتە ئەزاسىغا ئوخشاش، ئىچكى ئەزالارنىڭ بارلىقىنى بىلىمىز. ئەمما، بۇ ئەزالارنى ئادەتتە يۈرەك، ئۆپكە، جىگەر، بۆرەك، ئاشقازان دىگەندەك «بەش ئىچكى ئەزا» دەپ ئاتاۋاتقاندەك ھەم شۇنداق چۈشۈنىۋاتقاندەك قىلىمىز. مەن، ئادەم تېنىنىڭ ئىچىدىمۇ بەش ئەزا ئەمەس، «يەتتە ئەزا» بار دەپ قارايمەن. مەزگۇر ئەسەردە، چۈشەنچەمدىكى ئىچكى يەتتە ئەزا كۆرسىتىلدى.

مەن باشلانغۇچ مەرىپەتتىن باشلاپ، ئادەم تېنىدە (بەدەندە) تاشقى بەش ئەزا بولۇدۇ دىگەن چۈشەنچىدە چوڭ بولغان. ھازىرمۇ، بارلىق دوختۇرخانىلاردا «بەش ئەزا بۆلىمى» دەپ ئاتالغان بۆلۈملەر بار. كۈندۈلۈك گەپلىرىمىزدە، «ئۇنىڭ بەش ئەزايى ساق» دىگەندەك گەپلەرنى قىلىپ ياكى ئاڭلاپ تۇرۇمىز. ئەمما مەن، ئۇزۇندىن بۇيان، بۇ «بەش ئەزا» دىگەن سۆز ھەم چۈشەنچە خاتا بولۇپ قالغانمۇ قانداق؟ دىگەندەك گۇمانلاردا بولۇپ كەلدىم. دىمەك، مەن، «بەش ئەزا» ئەمەس، ”يەتتە ئەزا » بولۇدۇ دەپ قارايمەن. مەزگۇر ئەسەردە، چۈشەنچەمدىكى يەتتە ئەزا كۆرسىتىلدى.

مەزگۇر ئەسەردە، سەۋسەررۇقتىكى 160 زاتىنىڭ لاتىنچە، ئۇيغۇرچە ناملىرى، بەزىلىرىنىڭ خەنزۇچە ناملىرى كۆرسۈتىلدى.

مەزگۇر ئەسەردە، ئەسرە شاخئىلەدىكى 22 تەبە ۋە ئۇلارنىڭ ناملىرى كۆرسىتىلدى.

Esreile (Asteraceae 菊科), esremet (Asterales 菊目) tiki 11 ailening biri [1,2]. Menbelerge qaraghanda, Esreilede 13 shaxile (Subfamilies 亚科) bar iken[3,4]. Mezgur eserde, esreilening ene shu 13 shaxilesi ve ularning namliri kwrsetildi. Mezgur eserdiki latince giya namliri esli menbedin alindi. Henzuce namliri “baidu”, “好搜” websitlardin alindi. Tapalmighan xanzuce isimlar aq qaldi. Uyghurce namlirini Rehmetulla Adilla qoyghan.

Jigdeilede, jigderuq, jighanruq ve sheperruqtin ibaret 3 ruq bar iken[1]. Menbelerge asasen, Ularning 73 zatini jemter qildim. Buning icide, jigderuqning 68 zati, jighanruqning 2 zati, sheperruqning 3 zati bar.