سىرلىق قۇياشنىڭ  يەتتە ئاساسى جىمسارى     ئالىملارنىڭ قىياسىچە، قۇياشنىڭ پەيدا بولغانىغا تەخمىنەن 5 مىليارت يىلچە بوپتۇ. قۇياش مۇشۇ ئۇزۇن تارىخى جەريانىدا ئۆزىدىن توختىماي نۇر ۋە ھارارەت تارىتىپ كەلگەن. بۇ خىل «ئەمگەك»، يەنە 5 مىليارت يىلغىچە داۋاملاشقىدەك. دىمەك، قۇياشنىڭ توختىماي نۇر …

ھاۋانىڭ يەتتە رولى   جىمسارى   ئادەتتە تىلىمىزدا «ھاۋا» دىگەن سۆزنى كۆپ قوللۇنىمىز.  ھاۋا دىگەن سۆزگە، «ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى»دە مۇنداق ئىزاھات بېرىلگەن: « ھاۋا، ئى [ئە] ① ‹مېتېئور› يەر شارى ئەتراپىدىكى ئاتموسفېرا قەۋىتىنى ھاسىل قىلغان گاز جىسىم. رەڭسىز، پۇراقسىز بولۇپ، …

ئاي بولمىسا، «يەتتە يوق» جىمسارى ئىككى كۈن ئالدىدا،  مەن يازغان  «زىمىننىڭ يەتتە سىرى» ناملىق ئەسىرىم  باغداش تورىدا نەشىر قىلىندى. مەزگۇر ئەسەرنىڭ يەتتىنچى سىرىدا، «زىمىنلەمدە  ئاينىڭ نىمە رولى بار؟ ئاي بولماسىمۇ بولامدۇ؟ دىيىلگەن.  »مەزگۇر مەزمۇنغا،  ياغۇرچاق ئىسىملىك بۇرادەر بىلگەنلىرى توغرىسىدا ئىنكاس يازغاندىن …

زىمىنلەمنىڭ يەتتە سىرى جىمسارى مىنىڭ نەزەرىمدە، زىمىنلەم، يەتتە ئالەمنىڭ بىرى. ئۇ، زىمىن بىلەن ئايدىن ئىبارەت ئىككى دۇنيادىن تەركىپ تاپقان. ئادەملەر، مۇشۇ زىمىنلەمدىكى زىمىن ناملىق دۇنيادا ياشاۋاتىمىز. ئەمما بىزنىڭ  ياشاۋاتقان زىمىنلەم توغرىسىدا بىلمەيدىغانلىرىمىز تولىمۇ كۆپ. بولۇپمۇ، زىمىنلەمنىڭ تۆۋەندىكى يەتتە سىرى توغرىسىدا قانائەتلىنەرلىك …

«شەھەر نامى» سۆرەپ چىققان 6سۇئالغا چۈشەنچە   جىمسارى   «昆玉市» دەپ ئاتالغان شەھەرنىڭ ئۇيغۇرچە ئىسمىنى قانداق ئاتاش مۇناسىۋەتى بىلەن يازىلغان ئەسەر-ئىنكاسلار،  قۇرۇم دىگەن نىمە؟ قۇرۇمتاش دىگەن نىمە؟ قۇرۇمتاغ سىستېمىسى دىگەن نىمە؟ ئۇ قەيەردە؟ قاراقۇرۇمتاغ دىگەن نىمە؟ ئۇ قەيەردە؟ قاراقورامتاغ  دىگەن …

«قاراقۇرۇمتاغ» ۋە «قاراقورامتاغ» جىمسارى بايان ئەۋۋەل خەنزۇچە ئىسمى «昆玉市» دەپ ئاتالغان شەھەرنىڭ ئۇيغۇرچە ئىسمىنى قانداق ئاتاش بىلەن  بولۇنغان  تالاش-تارتىشلار نېتىجىسىدە، بىزدىكى بىر قىسىم ئۇقۇملارنىڭ خاتا ئىكەنلىكى ئاشكارەلىنىپ قالدى. بۇنىڭدىكى ئەڭ مۇھىملارنىڭ بىرى، «قاراقۇرۇمتاغ» بىلەن «قاراقورامتاغ» ئۇقۇملىرىدۇر. ئىككىنچىسى، «قۇرۇم» بىلەن «قورام» …

«كارىز» توغرىسىدىكى قاراشلىرىم جىمسارى بايان ئاۋۋال بىزدە «كارىز» دىگەن بىر سۆز ھەم بۇ سۆز كۆرسەتكەن ماددى شەيئى تاھازىرغىچە مەۋجۇد. ئەمما، «كارىز» دىگەن بۇ ئاتالغۇنىڭ كىلىش مەنبەسى ۋە ئۇنىڭ پەيدا بولۇش مەنبەسى توغراسىدا، ئىزدەنىشلەر تا ھازىرغىچە داۋاملاشماقتا. بۇ ھەقتە مەن غوپۇر …

«قۇرۇمتاش» ۋە «قۇرۇم» توغرىسىدا   جىمسارى   بايان ئاۋۋال   «قۇرۇمتاش»، «قۇرۇم» دىگەن ئىسىم سۆزلەرنى، مەن تۇنجى بولۇپ يازىق ئەسەرلەرىمدە قوللانغان ئىدىم. بۇنىڭغا ئائىت ئەسەرلەرىم، «ئاكادېمىيە» ناملىق بلوگىمدا بۇنىڭدىن بىر يارىم يىل بۇرۇن نەشىر قىلىنغان. بۇ سۆزلەرنىڭ مەناسى بىلەن تېخىمۇ …

مەنبەلەرگە قاراغاندا، ئالىملار ئۇمۇرتقالىق ھايۋاناتنىڭ زىمىندىكى تارقىلىش ئەھۋالىغا ئاساسەن، زىمىننى يەتتە خىل گوگرافىيەلىك (جۇغراپىيەلىك) رايونغا ئايرىغان. بۇ خىل رايونلارنىڭ نامى ئۇيغۇرچە «گوگراي» دەپ ئاتالدى. مەزگۇر ئەسەردە، يەتتە گوگراي ناملىرى كۆرسەتىلدى.

ئۇيغۇر تىلىمىزدا، «ئەتراپ» دىگەن بىر سۆز بار. ئەتراپ دىگەن بۇ سۆز، ”ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى»دە ئىزاھلانغان بولسامۇ، ئەمما مەن، بۇ ئىزاھات مۇۋاپىق بولماغان دەپ قارايمەن. شۇڭا، مەزگۇر ئەسەردە، «ئەتراپ» دىگەن ئۇيغۇرچە ئىسىم سۆزگە ئىلبىمات يازدىم.