«چەكلىك» ۋە «چەكسىز» توغرىسىدا ئا.ر.جىمسارى   بىزدە «چەكلىك» ۋە «چەكسىز» دىگەن ئىككى سۆز بار. بىز ئادەتتە بۇ سۆزلەرنى ئاڭلىغاندا ياكى كۆرگەندە چۈشۈنۈشلۈك ھېس قىلىمىز ھەم ئۇنىڭغا بۇ قانداق سۆز ئىكەنلىكى توغرىسىدا ئارتۇقچە ئويلۇنۇپمۇ كەتمەيمىز. مەن «ئىزدە» ۋېبتور لۇغەتىدىن ئىزدەپ كۆرسەم، …

«….تەھرىرى پىكىر» گە چۈشكەن ئىنكاسلارغا جاۋاپ   ئا.ر.جىمسارى   مەن يازغان ««چەكسىزلىك ۋە ئۇقۇملاشتۇرۇش» ناملىق ئەسەرگە تەھرىرى پىكىر» (ئىخچاملاپ«…تەھرىرى پىكىر» دەپ ئېلىندى) دىگەن ئەسەر، تۆنۆگۈن كەچقۇرۇن «باغداش» ۋېبتوردا نەشىر قىلىنىغاندىن كىيىن، كۆپلىگەن بۇرادەرلەر كۆرۈپتۇ ھەم بىر قىسىم بۇرادەرلەر ئىنكاسمۇ يازىپتۇ. …

2015-يىلى 24- ئوغۇز، «باغداش» ۋېبتوردا نەشىر قىلىنغان «چەكسىزلىك ۋە ئۇقۇملاشتۇرۇش» ناملىق ئەسەرنى بۈگۈن كۆرۈپ ئۇقۇپ چىقتىم. مەزگۇر ئەسەر ناھايىتى چوڭ بىر تىما بولغانلىقى ھەم پايدىلىنىىش قىممىتى بولۇدىغانلىقىنى كۆزدە تۇتۇپ، مەزگۇر ئەسەرنى كۆرۈپ چىققاندىن كىيىن بۇنىڭغا تەھرىرى پىكىر بەرگۈم كىلىپ قالدى.

تەبىئەت ،

جەمىئەت،

ئادەم ھەم شۇنداق،

بىر خىل رېتىمدا،

ماڭار ئىكەن،

ئالدىغا،

ئۇيغۇرچە ۋېبتورلاردا، «ئۇمۇن» ۋە «پۇتىن» دەپ ئىسىم قويۇۋالغان بۇرادەرلەر دائىم كۆزىمىزگە چېلىقىپ تۇرۇدۇ. بۇ ئىككىيلەننى مەن ئەمەلىيەتتە تۇنۇمايمەن. پەقەتلا، ۋېبتوردا تۇنۇيمەن. ئۇلارنىڭ ۋېبتوردىكى ئەسەر-ئىنكاسلىرىغا قارىغاندا، بۇ ئىككىيلەننىڭ زېھنى ئۆتكۈر، تەپەككۇرى مول، تىرىشچانلىقى، سۆزمەنلىكى چىقىپ تۇرۇدۇ. ئەمما، بۇ ئىككىيلەننىڭ نىمە ئۈچۈن ۋېبتوردا مۇشۇنداق سەت بىر رەسىمنى ئۆزىنىڭ يۈزى قىلىۋالغانلىقى كىشىنى ئويلاندۇرماي قالمايدۇ.

ۋېبتوردىكى ئىسمى «ئۇمۇن» دەپ ئاتالغان بۇرادەرنىڭ «باغداش تورى» دا نەشىر قىلىنغان «مىللەت ۋە مۇھەببەت» ناملىق ئەسەرىنى ئوقۇپ چىقتىم. مەزگۇر ئەسەر، مىنىڭ نەزەرىمدە، ۋەزخانلىق شەكلىدىكى چۈشۈنىكسىز بۇرۇقتۇم ئەسەر.

مىنىڭ بىلىشىمچە، ئىككى يىلدىن بېرى، باغداش، ئىزدىنىش، مىسرانىم قاتارلىق ۋېبتورلاردا، «نوتو روھى»، «نوتو خىتاپنامىسى»، «نوتو رىئاكسىيەسى»، «تۆھپە ۋە ئەركىنلىك»، «ئۆلچەم ۋە كەڭلىك» دىگەندەك بىر قاتار كەلىمىلەر بىلەن شەرھىلەپ ئۆزلىرىگە «نوتو» دەپ نام قويۇۋالغان ھەم «ئەركىنلىك» قالپاقىنى كىيىۋالغان «قۇرۇق كاللىلار» پەيدا بولۇپ، دەب-دەبىلىك سۆزلەرنى تىزىپ چىقىپ كىشىلەر تەپەككۇرىنى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرۇتۇشقا ئۇرۇندى. بۇ ئەركىنچىلەر، ئۇيغۇر تىلىمىزدا جۆيلىگەنلىكى ئۈچۈن، ئۇلارنى مەن «ئۇيغۇر نوتو»لىرى دەپ ئاتادىم. ئۇيغۇر نوتولىرى مەيدانغا كېلىشكە باشلىغاندىن بېرى، ئۇلارنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغان ھەم ئۇلارغا ئەگىشىپ دۇمباق چالىدىغانلارمۇ چىقىپ قالدى. بۇنىڭغا بىز سەگەك بولمىساق، ۋېبتورلىرىمىز، ۋاقتىمىز، زېھنىمىز بىھۇدە ئىسراپ بولۇشى، تەپەككۇرىمىز كىسەلگە مۇپتىلا بولۇشى، ھەتتا توغرا يولدىن ئازىدىغانلار چىقىپ قالىشى مۇمكىن. شۇڭا، ئۇيغۇر نوتولىرىنىڭ ئەپتى ۋە بەشىرەسىنى مۇنداق بايقادىم:

مەزگۇر ئەسەردە، گۇل، گۈل، چۇل، چۈل قاتارلىق 4 سۆزنىڭ پەرقى قىسقىچە مۇھاكىمە قىلىندى.

مەنبەلەرگە قاراغاندا، ئالىملار ئۇمۇرتقالىق ھايۋاناتنىڭ زىمىندىكى تارقىلىش ئەھۋالىغا ئاساسەن، زىمىننى يەتتە خىل گوگرافىيەلىك (جۇغراپىيەلىك) رايونغا ئايرىغان. بۇ خىل رايونلارنىڭ نامى ئۇيغۇرچە «گوگراي» دەپ ئاتالدى. مەزگۇر ئەسەردە، يەتتە گوگراي ناملىرى كۆرسەتىلدى.

ئۇيغۇر تىلىمىزدا، «ئەتراپ» دىگەن بىر سۆز بار. ئەتراپ دىگەن بۇ سۆز، ”ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى»دە ئىزاھلانغان بولسامۇ، ئەمما مەن، بۇ ئىزاھات مۇۋاپىق بولماغان دەپ قارايمەن. شۇڭا، مەزگۇر ئەسەردە، «ئەتراپ» دىگەن ئۇيغۇرچە ئىسىم سۆزگە ئىلبىمات يازدىم.