yene “Roh” toghrisida

A.R.jimsary

Bayan avval

Hemmemizge melum bolghandek, “roh” digen so’zge, “maddizim” (matirializim) dep atalghan pelisepe e’qimida, maddaning angdiki inkasi, xatirsi dep qaraydu. “rohizim” (idializim) dep atalghan pelisepe e’qimida hem barliq dinlarda, dunyaning assay dep qaraydu. Bizning cemietimizde, bu ikki xil ko’z qarash tengla mevcud. Emma, Bu ikki xil ko’z qarashta, “roh”ni, madda emes dep qaraydiken. Men, “roh”ni bir xil madda bolushi mumkin dep qaraymen. Shunga, buraderler bilen birge o’genish hem pikirde ortaqlishish meqsetide, mezgur eserde, roh heqqidiki addy qarashlirim bayan qilindi.

1-Buni qandaq qu’shensek boludu?

Men, 10 yashimdin burun, Niyaz imamda islam dinidin azraq telim alghan. Shu telimlerdin Yadimda qalishiche, hudaytaala, tupraqtin o’zige oxshtup bir heykel yasidi, andin uni aptapta 40 ku’n qurutqandin kiyin, “vucudqa kel” didi. Adem vucudqa keldi. Bu gepte, “roh” digen so’z yoq. Men chong bolup oqughan eserlerdimu bu mezmunlar bar. Bu yerdiki “tupraqtin heykel yasidi”, “vucudqa kel” digen ikki so’zni qandaq chu’shensek boludu? Buni men mundaq chu’shendim: aldi bilen tupraq, su, bir cisim yaky madda. Bulardin adem heykeli yasalghan. Adem heykeli bir sheyiy. Dimek, ademdin ibaret bu sheyiy, tu’nci qitim maddadin ysalghan iken. Uningdin kiyin, 40 ku’n aptapta qurutulghan. Ku’nning nuri bir ye, u bir maddadin ibaret. Dimek, heykel ademge e’nirgiye toluqlandi. Andin “vucudqa kel” dividi, heykelge can kirip, heriketke keldi. Mushu “vucudqa kel” digen so’z, miningche, “heriketke kel” digenni bildu’ridu. Yeny, u’chinchi no’vette, heykeldiki maddalar, heriketke keldi. Heykel adem, cani bar (tirik) ademge aylandi.

2-“roh” mu bir madda bolushi mumkin

Yoquridiki mezmundin, shundaq xulasige keldim, ademdin ibaret bu sheyiy, maddadin tu’zelgen. Maddagha, heriket assay bolghan enirgiye singdu’ru’lgen. Maddalar qurulmasi bilen ularning heriketidin, tirik adem (sheyiy) peyda bolghan.

“roh”ni biz sheyiydiki inkas yaky xatirsi diduq. Miningche, her qandaq madda melum tesirge inkas beridu. Mesilen: su, hidrogin bilen oksigindin ibaret elimnitlardin tu’zelgen su malikolasining yighindisidin ibaret. Su, normal tempraturida suyuq halette boludu. 50℃ qizdusaq, issiq qiziydu; 100℃ qizdursaq, qaynaydu; uningdin yoquri tempraturida, pargha (gazgha) aylinidu; 0℃ yaky uningdin to’ven tempraturda muzgha aylinip qattiq haletke kelidu. To’mu’r datlixidu, aptappers ku’n’ge qaraydu, it hawshiydu, adem yighlaydu yaky ku’lidu. Eger, shu sheyiylerdiki maddalarning heriketi bolmaghanda, bu hadiselerning peyda bolushi mumkin bolmaydu. Maddening inkasi yaky xatirsi digenimiz, maddaning heriketini ko’rsetidu. Dimek, Bu xil hadiseler, shu sheyiydiki maddalarning inkasidin (heriketidin) bolghan dep qaraymen.

Bu yerde, madda heriketini ve ularni melum haletke keltu’rgen yene bir maddaning barliqi melum. Buni men “roh” dep qaraymen. Men mundaq perez qildim: “roh”, bir bolsa, maddagha singdu’ru’lgen, maddaning terkiwi qismi boluxi mumkin. Eger mushundaq bolsa, “roh” ayrim xas halettiki madda bolmaydu. Buni, dunyada bayqalghan yette xil halettiki maddadin izdeshke toghra kelidu. Eger, madda ayrim bir xil xas halettiki madda dep qarasaq, u chaghda, “roh”,  8-xil madda haletide mevcud boludu digen gep. Bu chaghda, buni, xuddi “plasmadda”, “netronmadda”, “antimadda” digendek maddalarni izdigendek, alem yaky dunyadin izdeshke toghra kelidu. Men, “roh”ni, ayrim bir xas madda, yeny, 8-madda boluxi mumkin dep qaraymen. Emma, bu 8- halettiki madda, hazirghiche texi bayqalghani yoq.

 Ademlerning hazirqy ilbimlirida, alem yaki dunyani bilishi, 2% etrapida bolghandu dep mo’lcherlidim. Dimek, yene 98% etrapida bilmigenlirimiz bar. Elvette, rohmu shuning iqide.

Men, Ademdiki tepekkurni, “rohmadda”ning heriketidin peyda bolghan, tepekkurdin, ang peyda bolghan, angdin hazirqi ilbimler peyda bolghan dep qaraymen. Shunga, “rohmadda” mevcud iken, u chaghda, tepekkur, ang digenler, tigi tektidin alghanda, ularning assay yenila maddadin ibaret.

Mezgur eserni, o’lchemlik ULY da yazip sinap baqtim. Bizge qollunush tevsiye qilin’ghan ULY e’lipbesi to’vendikiche:

Aa, Bb, Cc(ج), Dd, Ee(ئە), E’e’ (ئې), Ff, Gg, Hh(ھ), Ii, Jj(ژ), Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, O’o'(ئۆ), Pp, Qq(ق), Rr, Ss, Tt, Uu, U’u'(ئۈ), Vv, Xx(خ), Yy, Zz.