ئاكادېمىيە تورىنىڭ 2012-يىل 21-نويابىر سانىدا، «ئۆرۈكرۇق زاتلىرى» ناملىق ئەسەر نەشىر قىلىنغان. ئۇنىڭدا، ئۆرۈكرۇقنىڭ نەسەپ تەۋەلىكى ۋە دۇنيا بويىچە بايقالغان زاتلىرى كۆرسۈتۈلگەن. ئەندى مەزگۇر ئەسەردە، بۇرادەرلەرنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن، ئۆرۈكرۇقنىڭ شىنجاڭدا تارقالغان زاتلىرى بىلەن شاخزاتلىرى ھەم ئۇلارنىڭ ناملىرى كۆرسۈتۈلدى.
«ئۆرۈك»، رايونىمىزدىن كۆپ چىقىدىغان يازلىق مىۋىنىڭ نامى. بىز ئادەتتە، ئۆرۈك گىياسىنىڭ، ئۆرۈكرۇقدىكى بارلىق زات ۋە سورتلارنىڭ ئومۇمى نامىنى ھەم «ئۆرۈك» دىگەن بىرلا نام بىلەن ئاتاپ كەلدۇق. ئۆرۈك، رۇخسائىلەنىڭ (ئۇيغۇرچە مەنبەلەردە ئازغان ئائىلىسى ياكى ئەتىرگۈل ئائىلىسى دىيىلگەن) ئۆرۈكرۇقىغا (ئۇيغۇرچە مەنبەلەردە، ئۆرۈك ئۇرۇقدىشى دەپ ئاتالغان) تەۋە بولۇپ، مەنبەلەردىن بىلىشىمچە، ئىنسانلار بايقىغان ئۆرۇكرۇقنىڭ زاتلىرى (ئۇيغۇرچە مەنبەلەردە دىيىلگىنى بويىچە ئاتىساق، ئۆرۈك ئۇرۇقدىشىنڭ تۈرلىرى) ھازىر دۇنيا بويىچە 11 غا يەتكەن. بۇرادەرلەرنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن، مەزگۇر ئەسەردە، ئۆرۈكرۇقتىكى 11 زاتنىڭ لاتىنچە، خەنزۇچە، ئۇيغۇرچە ناملىرى كۆرسۈتۈلدى.
رۇخسائىلە، ئۇيغۇرچە ئىسىم سۆز. بۇنىڭ مەنىسى، رۇخسا گىيالىرىدىن تۈزۈلگەن ئائىلە دىگەننى بىلدۈرىدۇ. رۇخسائىلە، خەنزۇچە 蔷薇科، لاتىنچە rosaceae دەپ ئاتىلىدۇ. رۇخسائىلە دىگەن نامنى ئا. ر. جىمسارى دىگەن كىشى تۇنجى قېتىم ئوتتۇرىغا قويغان. رۇخسائىلە دىگەن نامنى ئىپادىلەشتە، ئۇيغۇرچە مەنبەلەردە، «ئازغان ئائىلىسى»، «ئەتىرگۈل ئائىلىسى» دىگەندەك ناملار قوللۇنىلغان. مەزگۇر ئەسەردە، بۇرادەرلەرنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن، شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايون تەۋەسىدە ياشاۋاتقان رۇخسائىلەنىڭ 30 رۇقى ۋە ئۇنىڭ 145 زاتى كۆرسۈتۈلدى، شۇنىڭ بىلەن بىرگە، ئا.ر.جىمسارىنىڭ گىياھلارغا ئىسىم قويۇش قائىدىسى بويىچە، بۇلارنىڭ ئۇيغۇرچە ناملىرى رەتكە تىزىلدى.
Giyamicyasta canqe cebile bar? 植物界有多少门？ Jimsary bayanavval “Academiye.com” torida, Uygurqe “Giyamicyas” digen termin bar. termin, henzuqe 术语 digen menisci bar. terminni, biz atalgu dep collanip kelivatimiz. Atalgu digen swzge cariganda, termin dep atax enic, ihqam hem has isim swz bolidu. Giyah, bizge …
Gyaname tarihi (Botanica,植物学简史） Jimsary 1. Gyaname digen terminga izah Gyaname, bu giya ve name digen ikki swzdin tvzvlgen uygurqe termn (术语). Bu swznin’ ikki menesi bar. bunin’ biri,
Xinjian’diki acxat sibiry tepsilati 新疆分布西伯利亚冷杉植物志 Jimsary Bayan avval Acxat sibiry, uygurqe gyah nami bolup, buni akadim (unvan nami,研究员） Rehmetulla Adilla tunji bolup otturiga coygan gyah zat namini coyux ve yazix caidisi boyiqe koyfan. akxat sibiriy digen giyah nami, uygurqe menbelerde, …
شىنجاڭدىكى قاراغايئىلەنىڭ خاسۋار، يانخەۋپتە زاتلىرى 新疆分布的松科特有浙危植物种类 جىمسارى 1. مەزگۇر ئەسەردىكى قاراغايئىلە، خاسۋارزات، ئالخەۋپتە زات دىگەن سۆزلەرگە ئىزاھ قاراغاي، يىلكۆك (يىلبويى كۆپكۆك) تۇرىدىغان، زىقبەرگلىك (يىڭنە يوپۇرماقلىق)، ئېگىز، يوغان ھەم تىك ئۆسۈدىغان دەرەخ شەكىلدىكى گىياھلارنىڭ ئومۇمى نامى. قاراغاي دىگەن سۆز، ئۇيغۇرچە مەنبەلەردە …
شىنجاڭدىكى پەيەقلەر 新疆的木贼属植物 جىمسارى 1. «پەيەق» ۋە «پەيەقلەر» دىگەن نام توغرىسدا «پەيەق » دىگىنىمىز، پەيگىياھ (Pteridophyta)دىگەن سۆزنىڭ باش بوغۇمى <پەي> سۆزى بىلەن ئەقسەت (Equisetum)دىگەن سۆزنىڭ باش بوغۇمى <ئەق> سۆزىنىڭ قوشۇلۇشىدىن تۈزۈلگەن ئۇيغۇرچە گىياھرۇق نامى. بۇ نام، رەھمەتۇللا ئادىللا ئوتتۇرىغا …
شىنجاڭغا تارقالغان ھىيوسلار 在新疆分布的天仙子属植物 جىمسارى بايان ئاۋۋال مۇشۇ «ئاكادېمىيە تورى»نىڭ2013-يىل 1-ئىيۇن سانىدا، «پىدىگەنئىلەدىكى رۇقلار» ناملىق ئەسەر نەشىر قىلىنغان. ئۇنىڭدا، «ھىيوسرۇق» دىگەن بىر گىياھرۇق نامى ئۇچرايدۇ. ئۇنداقتا،«ھىيوسرۇق» دىگەن قايسى گىياھرۇق نامى؟ بۇ رۇقتا قانچە زات بار؟ بۇلارنىڭ ئۇيغۇرچە ناملىرى نىمە دەپ …
پىدىگەنئىلەدىكى رۇقلار 茄科植物的属 جىمسارى بايان ئاۋۋال پىدىگەنئىلە دىگەن سۆز، پىدىگەن تىپىدىكى گىياھلار ئائىلىسى دىگەن ئۇقۇمنى بىلدۈردىغان ئۇيغۇرچە ئىسىم سۆز. بۇ سۆز، رەھمەتۇللا ئادىللا ئوتتۇرىغا قويغان گىياھى ئائىلىلەرنىڭ ئۇيغۇرچە ناملىرىنى ئاتاش ۋە يازىش قائىدىسى بويىچە، پىدىگەن+ئىلە= پىدىگەنئىلە بولۇپ يازىلغان. پىدىگەنئىلە دىگەن …