نەتەن زەچ شېئىرلىرىدىن ئۈچ پارچە 

نەتەن زەچ (Natan Zach) 1930-يىلى گىرمانىيەنىڭ بىرلىندا تۇغۇلغان. 1935-يىلى ئائىلىسى بىلەن ئەنگىلىيە باشقۇرىشىدىكى پەلەستىنگە كۆچۈپ كەلگەن. مۇستەقىللىق ئۇرۇشى مەزگىلىدە ھەربىي مەجبۇرىيەت ئۆتىگەن. ئۇرۇشتىن كېيىن ئىرۇسالىمدىكى ئىبراي ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئوقۇش جەريانىدا ئىجادىيەتكە كىرىشكەن.

كېچىككەن بىر شېئىر

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ 12 (رۇجۇئ)

12.رۇجۇئ

رۇجۇئ−ئەرەبچە «قايتىش» مەناسىنى بىلدۈرۈپ، شېئىرىيەتتە شائىرنىڭ ئالدىنقى مىسرا ياكى بېيىتتا ئىپادىلىگەن پىكرى، قوللانغان بەدىئىي تەسۋىرى ۋاستىسىدىن قايتقاندەك بولۇپ، كېيىنكى مىسرا ياكى بېيىتتا ئۇنىڭغا قارىغاندا كۈچلۈكراق ئىپادە، شېئىرىي سەنئەتنى كەلتۈرۈش ياكى ئالدىنقى پىكىرنى ئېنىقلاشتۇرۇش، تولدۇرۇش ئۇسۇلىدۇر. ئېنىقراق ئېيىتقاندا مۇمتاز شېئىرىيىتىمىزدە رۇجۇئ ئۇسۇلى تەشبىھ قوللىنىلغان مىسرالاردا كۆپرەك ئۇچرايدۇ.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ 11 (لەف ۋە نەشرى)

11.لەف ۋە نەشر

«يىغىش ۋە يېيىش» مەناسىنى ئىپادىلىگۈچى ئۇشبۇ سەنئەت شېئىر بېيىتىدىكى بىرنەچچە نەرسە ياكى چۈشەنچە نامىنى قاتمۇقات كەلتۈرۈپ، كېيىن ئۇلار ھەققىدىكى ھۆكۈملەرنى قاتمۇقات بايان قىلىشنى نەزەردە تۇتىدۇ. بۇنىڭدىكى ئاساسىي مەقسەت بولسا، ناملىرى تىلغا ئېلىنغان نەرسە ياكى چۈشەنچىلەرنى ئاشۇرۇپ، كۈچەيتىپ تەسۋىرلەشتۇر.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ10 (تەلمېھ)

10.تەلمېھ

تەلمېھ «نەزەر سالماق» دېگەن مەنىدە. شېئىر ياكى نەسىردە مەشھۇر تارىخىي ۋەقەلەر، ئەپسانىلەر، ئەدەبىي ئەسەرلەر ياكى ماقالىلەرگە ئىشارە قىلىش سەنئىتىدۇر. شائىرلار مۇھەببەت تېمىسىدىكى ئەسەرلەردە كۆپىنچە شەرقتە كەڭ تارقالغان «پەرھات-شېرىن»، «لەيلى-مەجنۇن»، «ۋامۇق ئۇزرا»، «تاھىر-زۆھرە» كەبى قىسسەلەر، داستانلارنىڭ قەھرىمانلىرى نامىغا ئىشارەت قىلىدۇ.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ9 (ئىنتاق)

7.ئىنتاق

«سۆزلىتىش»، «گەپ قىلىش» مەئناسىدىكى ئىنتاب سەنئىتى بەدىئىي ئەسەردە ھايۋانلار ياكى جانسىز نەرسىلەرنى ئادەملەرگە ئوخشىتىپ سۆزلىتىشنى نەزەردە تۇتىدۇ. جۈملىدىن ئەلىشىر نەۋايىنىڭ «لىسانۇتتەيىر» داستانىدا قۇشلار ئادەملەر كەبى سۆزلىتىلگەن.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ 8 (تەشخىس)

8.تەشخىس

تەشخىس−«جانلاندۇرۇش» يەنى ھايۋانلار، قۇشلار، جانسىز نەرسىلەرگە ئىنسان خۇسۇسىيەتلىرىنى كۆچۈرۈش سەنئىتىدۇر.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ7 (تەجاھۇلى ئارىفانە)

7.تەجاھۇلى ئارىفانە

«بىلىپ تۇرۇپ بىلمەسكە سېلىش» مەنىسىنى ئىپادىلەيدىغان ئۇشبۇ شېئىرىي سەنئەت شائىرنىڭ بېيىتتا ئەكس ئەتتۈرۈۋاتقان بىرەر ئوبرازلىق ئىبارىنى ئېنىق ئېيىتماستىن، ئۆزىنى بىلىپ تۇرۇپ بىلمەسكە سالغاندەك كۆرسىتىشى نەزەردە تۇتۇلغان.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ 6  (ھۇسنى تەئلىل)

ھۇسنى تەئلىل

ھۇسنى تەئلىل ئەرەبچە «چىرايلىق دەلىللەش» مەنىسىنى بىلدۈرىدۇ. ئەدەبىي ئەسەردە تەسۋىرلىنىۋاتقان بىرەر ھادىسىگە شائىرانە بىرەر سەۋەب كۆرسىتىش سەنئىتى شۇ نام بىلەن ئاتىلىدۇ.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ 5  (تەمسىل)

تەمسىل

تەمسىل «مىسال كەلتۈرۈش» مەنىسىنى بىلدۈرۈپ، شېئىر بېيىتىنىڭ بىرىنچى مىسراسىدا ئىپادىلەنگەن پىكىرگە دەلىل سۈپىتىدە ئىككىنچى مىسرادا ھاياتىي بىر ھادىسىنى مىسال كەلتۈرۈشكە ئاساسلانغان سەنئەتتۇر.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ 4 (تەشبىھ)

تەشبىھ − شەرق ئەدەبىياتىدا كەڭ تارقالغان سەنئەتلەردىن بىرى بولۇپ، «ئوخشىتىش» مەنىسىنى ئىپادىلەيدۇ. ئىككى نەرسە ياكى چۈشەنچىنى ئۇلار ئوتتۇرسىدىكى ھەقىقىي(رېئال) ياكى مەجازىي مۇناسىۋەتلەرگە ئاساسەن ئوخشىتىش سەنئىتىدۇر.

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ: شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ـ 3 (مۇبالىغە)

مۇبالىغە تەبلىغ، ئىفراق، غۇلۇۋۋ دەپ ئۈچ تۈرگە بۆلىنىدۇ.

تەبلىغ ئەقلەن ئىشىنىش مۇمكىن بولغان، ھاياتتا ھەم يۈز بېرىشى مۇمكىن بولغان مۇبالىغىلەردۇر.

ئەلىشىر نەۋايىنىڭ «كەلمىدى» رادىفلىق غەزىلىدىكى:

شېئىرىي سەنئەتلەر

مىڭ يىللىق تارىخقا ئىگە بولغان كىلاسسىك ئەدەبىياتىمىزدا بەدىئيات مەسىلىسى ھەمىشە شېئىر ئەھلىنىڭ دىققەت مەركىزىدە بولۇپ كەلگەن. ئۇ ياكى بۇ ئىجادكارنىڭ سالاھىيىتى ھەققىدە سۆز بولغاندا، ئۇنىڭ نېمىلەرنى تەسۋىرلىگەنلىكى ئەمەس، ئاساسەن قانداق تەسۋىرلىگىنىگە ئىتىبار بېرىلگەن.

شېئىرىي سەنئەتلەرنى بىلەمسىز؟ ـ 1 

ئەنۋەر ھاجى ئەھمەدوۋ

«شەرق» نەشرىيات-مەتبەئەسى ھەسسىدارلىق شىركىتى باش تەھرىراتى

تاشكەنت 2001-يىل

قولىڭىزدىكى كىتابچە كىلاسسىك ئەدەبىياتىمىزدا كەڭ قوللىنىلغان شېئىرىي سەنئەتلەر، ئارۇز ۋە قاپىيە ئىلمىدىن دەسلەپكى ئىخچام مەلۇمات بېرىشنى مەقسەت قىلغان.

دىكتور قىزنىڭ ھېكايىسى

زۆھرە كېرەم

يىزا مەكتەپ پىدائىيلىرى خەۋىرى :

   كىشىلىك ھاياتتا بىزنىڭ ئەسلىشىمىزگە ئەرزىيدىغان ئىشلار ناھايىتى كۆپ، بولۇپمۇ ئاشۇ مەنىلىك ئىشىلارنى ئەسلەش تولىمۇ كۆڭۈللۈك ۋە ئەھمىيەتلىك. «يىزا مەكتەپ پىدائىي»لىقىغا قوشۇلۇشمۇ ھەم شۇنداق.

ناتونۇش ئاقكۆڭۈل يىگىت

يېزا مەكتەپ پىدائىيلىرى تورى خەۋىرى :

«يىزا مەكتەپ پىدائىيلىرى»نىڭ تەشكىللىگۈچىسى، پىدائىيلار سىپىدىكى بىر ئۇچقۇن بولۇپ يېقىنقى يىللاردا مەن ۋە سىپىمىزدىكى دوسىتلار بىرگە نۇرغۇن جايلارغا باردۇق. كۆپلىگەن ئىشلارنى كۆرۈپ، تىل بىلەن ئىپادىلەپ بەرگۈسىز ھاسىلاتلارغا ئېرىشتۇق.

كاككۇك سايرىغان باھار

لەمجىن يېزىسىدىكى يېزا مەكتەپ پىدائىيلىرى پائالىيىتىدىن تەسىرات

ئاپتۇر: شۈخوڭ

   2011-يىلى 3-ئاينىڭ 26-كۈنى(شەنبە) ئۈرۈمچى تاموژنا پىدائىيلىرى ۋە شىنجاڭ يېزا مەكتەپ پىدائىيلىرى بىرگە پىچان ناھىيىسىگە قاراشلىق  لەمجىن بازارلىق قۇم مەھەللە باشلانغۇچ مەكتىپىگە كەلدۇق. بۇ يەردىكى ئوقۇتقۇچى – ئوقۇغۇچىلار بىزنى ئىنتايىن قىزغىن قارشى ئالدى.

               ھايات گۈلشەنىدىكى ئەھمىيەتلىك ئىزلار

                           ئابدۇرەشىد مۇھەممەدئىمىن

   قار – مۇزلار ئېرىپ، باھارنىڭ ھېدى دىماغلارغا ئۇرۇلۇپ، زېمىندىن ھور كۆتۈرۈلۈپ تۇرغان، ئىللىق قۇياش نۇرى كۆڭۈللەرنى ئىللىتىپ تۇرغان مۇشۇ كۆكلەم ئايلىرىدا، مېھىر – مۇھەببەتلىك بىر كوچىغا ئاياقلىرىمنى بۇراپ، ھاياتىمغا ئاجايىپ بىر مەنىلىك ئىزنى سالدىم.

مارىي كولېرىدىج (1861~1907)

(مارىي ئەنگىلىيە يازغۇچىسى ۋە شائىرى بولۇپ، ئۇنىڭ «قىزىقارلىق بايانلار»، «ئىككى يۈزلۈك پادىشاھ»، «رەسىم سىزىش قەسىرىدىكى خانىم»، «مارىي شېئىرلىرى» قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.)

جۇلىيانا خورىتا ئېۋىڭ (1841~1885)

(جۇلىيانا ئەنگىلىيەنىڭ ئىنگىلىزتىلى بالىلار يازغۇچىسى بولۇپ، ئۇنىڭ «جاپا»، «شامال تۈگمىنىدىكى جىن(ئادەم ئىسمى)»، «قىسقىغىنە ھاياتتىكى ھېكايە» قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.)

ئىقبال مىرزا شېئىرلىرىدىن 

ئۆزبىكىستان بۈگۈنكى دەۋىر شائىرى ئىقبال مىرزا 1967-يىلى فەرغانىدە ئوقۇتقۇچى ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. ئۇنىڭ «يۈرەكنىڭ شەكلى»، «سېنى سېغىنىمەن»، «كۆڭۈل»، «مېنى ئەسلەمسەن»، «تاللانغان شېئىرلار»، «قوشاقلىرىم»، «سېنى بۈگۈن كۆرمىسەم بولماس» قاتارلىق توپلاملىرى نەشىر قىلىغان. 1999-يىلى «شۆھرەت» مىدالى بىلەن مۇكاپاتلانغان.  2005-يىلى «ئۆزبىكىستان خەلق شائىرى» دېگەن شەرەپكە نائىل بولغان. قىرغىز يازغۇچىسى چىڭغىز ئايتماتوف ئىقبال مىرزا ھەققىدە مېغىزلىق قىلىپ :«زامانىۋىي ئۆزبەك شېئىرىيىتى ئىقبالىنى كۆرۈۋاتىدۇ...» دەپ يۇقىرى باھا بەرگەنىكەن. تۆۋەندىكى شېئىرلار ئۇنىڭ 2007-يىلى نەشىر قىلىنغان «سىزنى كۈيلەيمەن» ناملىق شېئىرلار توپلىمىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇلدى.