«قۇملار جىلۋىسى » نىڭ « جىلۋىدارلىقى» نەدە؟(2)

ھەبىبۇللا مىجىت

«ھەيران قالار دىمەڭ» ناملىق شېئىردىكى، شىئېرىي تىلدىن بالقىپ تۇرغان مەردانىلىق، قۇرۇلمىدىكى ئەپچىللىك ۋە ئۇنىڭ مەركىزىدە جۇلالىنىپ تۇرغان رەت قىلغۇسىز ھەقىقەت، ئوقۇرمەننى شائىرنىڭ ئويلىرىغا يېقىندىن ياندىشىشقا دەۋەت قىلىدۇ. بىراق ئوقۇرمەن شىئېرغا ياندىشىش جەريانىدا، شائىرنىڭ دىققىتىگە سۇنۇۋاتقانلىقىنىڭ ھەقىقەت دەرىجىسىگە كۆتۈرۈلگەن پىكىر دۇردانىلىرىنى سەمىگە سېلىپ قۇيۇش بىلەنلا كۇپايىلەنمەيدىغانلىقىنى تۇنۇپ يىتىدۇ. شېئىردىكى مەنىلەر سەپىرى، ئوقۇرمەنگە بەدىئى تەسەۋۋۇرنىڭ تېخىمۇ كەڭ ۋە پايانسىز بولغان ئالىمىگە يۈزلىنىپ، ئىلگىرى ئادەتلەنگەن پىكىر قىلىش ئوسۇلىمىزدىن ۋاز كىچىشىمىزنى، تەپەككۈردە تېخىمۇ دادىلىراق بۇلۇشىمىزنى تەلەپ قىلىدۇ.

«قۇملار جىلۋىسى » نىڭ « جىلۋىدارلىقى» نەدە؟(1)

ھەبىبۇللا مىجىت

 

كىچىككىنە بىر تال قۇم يالغۇز تۇرغاندا، كىشىنىڭ ئانچە دىققىتىنى تارتالمايدىغانلىقى ئېنىق. ئەمما، ئىگىز-ئىگىز قۇم بارخانلىرىنىڭ جىلۋىسى، كىشىنى ئۆزىگە ئىختىيارسىز مەپتۇن قىلىدۇ. ئابا-ئەجداتلىرىمىز قەدىمدىن بۇيان تەكلىماكان نامى بىلەن ئاتالغان ئەشۇ پايانسىز قۇملۇقلاردىن تەبىئەت بىلەن گارمۇنىيىلىك بىردەكلىكىنى ساقلىغان ئاساستا، ئۆز رىسقىنى تېپىپ كەلگەن. كىشىنىڭ كۆزىنى قاماشتۇرغىدەك مەدەنىيەتلەرنى ئەشۇ قۇملۇقلاردا يارىتىپ، ئۈن-تىنسىز ھالدا يەنە شۇ قۇملۇقلارغا دەپىنە قىلۋەتكەن. قۇملۇقلار بىزنىڭ ياشاش ماكانىمىز. رىئاللىقىمىز. پارلاق مەدەنىيەتلىرىمىزگە ھەغدا گۇۋاچىمىز.

 جاڭگال غەزەللىرى -7

تۇرسۇنجان ھەبىبۇللا

25

سەن كۈلۈپ مەن يىغلىغان تۈنلەرگە قانىمنى چاچاي،

دەردلىرىمنى چىللىغان كۈنلەرگە ئاھىمنى چاچاي.

 

بۇ قارا ھىجراننى سۆيگەن خىلۋىتىمدە مىڭ گۇناھ،

يۈرىكىم چالغان غېرىب كۈيلەرگە جانىمنى چاچاي.

 

ئارمىنىم جۆيلۈيدۇ ئۈنسىز قىسمىتىمنى چوقچىلاپ،

چۈشلىرىمنى قىينىغان تاڭلارغا ياشىمنى چاچاي.

 

بىلىدۇ تەنھالىقىم كۆيگەن جاراھەتنى تولۇق،

ساقىسا يۇلتۇزلىرىم كۆككە  خىيالىمنى چاچاي.

 

كۆزلىرىمنى ھىدلىدى غەمكىنلىكىمنىڭ جۇتلىرى،

چاقنىسا مەنزىل ئەگەر مۈلكى جاھانىمنى چاچاي.

 

جاڭگال غەزەللىرى -6

تۇرسۇنجان ھەبىبۇللا

21

ئۇل كۆڭۈلنى سورىما ۋەيرانىدۇر،

بۇ ھاياتلىق دەشتىدە ئاۋارىدۇر.

 

قولىدا غېرىب قەدەھ تۇتقان ئەجەپ،

بىلكى ئۇ مۈلكى ئەلەم مەيخانىدۇر.

 

كۆز يېشى تۇپراق ئارا سىڭمەكتە ھەم،

كۆكتىكى يۇلتۇزلىرى سەرسانىدۇر.

 

جان دېمەي، جانان دېمەي يۈرسە لېكىن،

قان كېچىپ تاپسىمۇ ھەق پايخانىدۇر.

 

كۆيگىنى بىر ئوت ئىدى يۈرەكىدە،

چوغ سوراپ ئەمدى ئەبەد سەرسانىدۇر.

 

باغرىنى يالغۇزچىلىق جۇت ئەيلىدى،

ئىزدىسە ئۆزىنى مىڭ يېگانىدۇر.

 

خار - زەبۇن بولماقتىدۇر غەمكىنلىكى،

شۇڭىمۇ ئەشئارلىرى دىلخانىدۇر.

 

 جاڭگال غەزەللىرى -5

تۇرسۇنجان ھەبىبۇللا

17

 قارا يەر تەكتىدە مىڭ يىل تېنىم تولغاندى ئاچچىقتا،

روھىم قان سەيلىسى قىلدى ئاڭا يەڭلىغ خارابلىقتا.

 

ھوقۇشلار پەنج ئۇرۇپ چەكسىز ماكان تۇتتى بېغىمنى زەپ،

بوغۇلغان چۈشلىرىم بىرلەن ئامالسىزمەن ساياقلىقتا.

 

بۇ قىسمەت جىلۋىسى تاشقا ئۇرۇپ سۇندۇردى مەنزىلنى،

شېھىتلىك زەۋقىنى تارتماس نېچۈن ئويغاق ھاياتلىقتا.

 

نەۋائىيمۇ فەنا بولغان چېقىپ غەم تاغىنى چۇل-چۇل،

پەقەت ھەقلا خاقان ئەردى زاھىتچۈن غەمگۇزارلىقتا.

 

يۈرەكنى تىترىتۇر ھەر چاغ تۇتۇش رۇمىي راۋابىنى،

ئېغىزغا سالغىنىم چوغدۇر كۆيەرمەن خارۇ-زارلىقتا.

 

ھەۋەس يوقتۇر بۇ كۈنلەردە ئارف ئەھمەد يەسەۋىيگە،

جىھات قىلسام ئۆزۈمگە يەك ئەرك سولسا خاتالىقتا.

 

تۇغۇلماق ئىستىدىم شۇ دەم، سېغىندىم ئولكى مەشرەبنى،

قۇلۇڭنى خارلىما تەڭرىم، يۈرەلمەسمەن مالايلىقتا.

 

جاڭگال غەزەللىرى -4

 

 

تۇرسۇنجان ھەبىبۇللا

13

تۈن ئارا ئۇچقانكى بۇلبۇل نالەسىگە نە ئىلاج،

دەردىگە ئاچقان ئېغىزدەك يارەسىگە نە ئىلاج.

 

روھ دېمەك ئۆتكۈر قىلىچتۇر، پەرلىگەن جىسمىڭنى مىڭ،

پەي كەبىي سۇنغان كۆڭۈلنىڭ پارەسىگە نە ئىلاج.

 

كىم سېغىنماس چوغنى شول يانغان قاراڭغۇلار ئارا،

بەك ئېغىر ئۆتكەن بىتابلىق سايەسىگە نە ئىلاج.

 

بۇ ئەمەس ھەرگىز سولۇش، بىلگەنگە راستىن ئىمتىھان،

يەلكىگە ئارتقان پەلەكنىڭ پايەسىگە نە ئىلاج.

 

تەلمۈرەر ئۈنسىز تىلەكلەر كۆككە پىنھان ئۆرتىنىپ،

ھەي ئەجەب بولدىكى كۈنلەر چارەسىگە نە ئىلاج.

 

 جاڭگال غەزەللىرى -3

تۇرسۇنجان ھەبىبۇللا

9

فۇرقىتىڭ سەزدۈردى بىر سەنسىزلىكىمىنى ئاقىۋەت،

يوقلىقىڭ بەردى يەنە رەتسىزلىكىمىنى ئاقىۋەت.

 

پەسلىمە كۆچتى قاياق يازمىشلىرىڭنىڭ جىلۋىسى،

كۆرگىنىم بولدى لېكىن بەتسىزلىكىمنى ئاقىۋەت.

 

چاقنىشىڭ بەكمۇ يىراق، ئورمانلىقىم باغرى تۇتۇق،

قىينىشىڭ قىلدى جۇدا كەپسىزلىكىمنى ئاقىۋەت.

 

نەدە پەرق ئۆلۈم بىلەن رەزگى ھاياتلىق تىنىقى،

تاپمىسام  ئىشقىڭ ئارا چەكسىزلىكىمنى ئاقىۋەت.

 

كەل! بۇ رەت غەمكىنلىكىم سۇنغان ساپالغا ئوخشىسا،

چەيلىگىن، ئاتقىن يىراق غەمسىزلىكىمنى ئاقىۋەت.

 

جاڭگال غەزەللىرى -2

تۇرسۇنجان ھەبىبۇللا

5

لەختە - لەختە يۈرىكىم كۆيدۈرسە كاشكى يار سېنى،

قانسىراپ كەتكەن لەبىم سۆيدۈرسە كاشكى يار سېنى.

 

ئەھدۇ-پەيمان، پەزلى ئالەم قايداكەن دەپ يىغلىدىم،

ياش يۇقى كىرپىكلىرىم مۆكتۈرسە كاشكى يار سېنى.

 

تاشبورانلار ئەۋجىگە يۇلتۇزلىرىم نىشانلىنار،

دەردلىرىم توپان بولۇپ چۆكتۈرسە كاشكى يار سېنى.

 

سەزگىنىم جەڭگاھ ماڭا ئاتەش ئاتار تىنىقلىرىم،

چۆلدە ياتقان جەسىتىم كۆمدۈرسە كاشكى يار سېنى.

 

سانچىلىپ كۆڭلۈمنى بۈنچە بولدى بەس، كۆپ قىينىما،

ماگمىدەك لەئنەتلىرىم ئۆلتۈرسە كاشكى يار سېنى.

جاڭگال غەزەللىرى -1

تۇرسۇنجان ھەبىبۇللا

 

1

ئول كۆڭۈلدىن باشىمە چۈشكەن زالالەتنى كۆرۈڭ.

ۋادەئى باغرىم ئارا كۆيگەن جاراھەتنى كۆرۈڭ.

 

كۈيلىسەم قۇمۇش نېيىمدىن چىققىنى ھىجران كۈيى،

مايسىرەڭ ھەر غۇنچىدىن ئاچچىق شاپائەتنى كۆرۈڭ.

 

چايقىلۇر ۋۇجۇد كۆلۈمدە سۈلكەتى قولۋاقسىمان،

شەرمىساز بوپ لېيىغان ئەدلى-ئادالەتنى كۆرۈڭ.

 

ناتونۇش بولسۇن بۈگۈندىن قۇرغۇيۇم جانان ئەمەس،

قىزىغان ۋەيلۇن كەبىي كۈلرەڭ ئاھانەتنى كۆرۈڭ.

 

چۆلدىكى ئازغان ساياقتەك قالدى مېھرىم سارغىيىپ،

ئەمدى بۇ غەمكىن نىگاھ پۈتكەن بىشارەتنى كۆرۈڭ.