قەشقەرنىڭ 30-يىللاردىكى ئاياللار مائارىپى

(مۇھەممەت تۇرسۇن ئىبراھىمى)

ياپۇنىيىدە ئوتتۇرا ئاسىيا، غەربى يۇرت تارىخى ۋە مەدەنىيىتى تەتقىقاتى ئۇزاق تارىخقا ئىگە. مەسىلەن، پىشقەدەم بىر ئەۋلاد ئالىملاردىن خانىدا تورۇنىڭ ‹‹ غەربى يۇرت مەدەنىيەت تارىخى››، ‹‹ غەربى يۇرت كۈلتۇر تارىخ...

فرانسىيلىك ئۇيغۇر تارىخى مۇتەخەسىسى خامىلتۇن (J.Hamilton) 1954  -يىلى ‹‹ بەش دەۋر ئۇيغۇر تارىخى›› ناملىق دوكتۇرلۇق ئىلمىي ماقالىسىنى تاماملىغان، 1955-يىلى بۇ ئەسەر نەشىر قىلىنغان ( مەملىكېتىمىزدە بۇ ئەسەرنىڭ گېڭ شې...

چەتئەللەردىكى ئۇيغۇر تارىخى تەتقىقاتىدىن قېسقىچە بايان

گېڭ شىمىن

تەرجىمان: ئىمىن تاجى تۈرگۈن

 

18-ئەسىرنىڭ 30-يىللىرىدىلا، فرانسىيە ئالىملىرى ئۇيغۇر تارىخى تەتقىقاتىغا تۆھپىلەرنى قوشقان. گوبىل  (R.P.Goubil) 1739-يىلى ئۇيغۇرلار تارىخ...

قاراخانىيلار دەۋرىدىكى ئىسلام مەدەنىيىتى (5)

شائىر ئۆزى ياشىغان دەۋرگە نىسبەتەن ئېيتقاندا ئىلغار بىر ئىدىيىۋى مەۋقەدە تۇرغان بولۇپ، ئەنە شۇ ئىدىيىسىنى تېخىمۇ ئوبرازلىق، جانلىق ئىپادىلەش ئۈچۈن غايىۋى ئوبرازلارنى ياراتقان، ئۇلار ئادەلەت ۋە قانۇننىڭ...

قاراخانىيلار دەۋرىدىكى ئىسلام مەدەنىيىتى (4)

  يۈسۈپ خاس ھاجىپ

    يۈسۈپ خاس ھاجىپ قارا خانىيلار دەۋرىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇلۇغ مۇتەپەككۇر شائىرى، بۈيۈك ئالىم ۋە پەيلاسوپ، دۆلەت ئەربابى. ئۇ ئەينى دەۋردە ئۇيغۇر ئەدەبى...

قاراخانىيلار دەۋرىدىكى ئىسلام مەدەنىيىتى (3)

ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىلا ئۇيغۇرلار باي ئېغىز ئەدەبىياتى ئەنئەنىسىگە ئىگە ئىدى. ئالدىنقى بابلاردا مەلۇم بولغىنىدەك «يىپەك يولى» مەدەنىيەت ئالاقىلىرى ئۇيغۇرلارنى خەلقئارا سەييارە سودىگەر ۋە تە...

 قاراخانىيلار دەۋرىدىكى ئىسلام مەدەنىيىتى (2)
    4) ئەرەب تىلى ئەينى دەۋر مۇسۇلمان دۇنياسىنىڭ ئورتاق تىلىگە ئايلانغاچقا شۇ دەۋردىكى ئالىم ۋە ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر ئەرەب تىلىدا ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللانغان. ئەگەر ئۇلار ئەرە...

قاراخانىيلار دەۋرىدىكى ئىسلام مەدەنىيىتى (1)

ئاپتور: نۇرمەمەت توختى

ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادلىرى ۋە ئۇيغۇر ئېتنىك تەركىبىگە سىڭىپ كەتكەن ئۇرۇقداش خەلقلەر ئوتتۇرا ئاسىيا مىللەتلىرى ئىچىدە ئولتۇراق تېرىم مەدەنىيىتىگە بۇرۇن قەدەم قويغان بۇلۇپ سودا-ئىقتى...

خوجىلار دەۋرىنىڭ بارلىققا كېلىشىنىڭ تارىخىي ئارقا كۆرۈنىشى (3)

دەرۋەقە، سوپى-ئىشانلارنىڭ سىياسىي،ئىقتىسادىي،ئىجتىمائىي ئورنى ۋە تەسىرىنىڭ ئۈزلۈكسىز يۇقىرى كۆتۈرۈلىشىگە ئەگىشىپ، ھىجابۇل غەيىپ («غايىپ پەردىلىكلەر»، «نامەلۇم قەسىتچ...

خوجىلار دەۋرىنىڭ بارلىققا كېلىشىنىڭ تارىخىي ئارقا كۆرۈنىشى (2)

سۇلتان سەئىدخاندىن كىيىن سۇلتان ئابدۇرىشىتخانمۇ ئەرشىدىن خوجا ئەۋلادلىرىغا قارىتا دادىسىغا ئوخشاش يول تۇتقان. موللا مۇسا سايرامى«ئۇ چاغلاردا خوجا مۇھەممەد شىرىپ پىر دىگەن (ئىشان...

خوجىلار دەۋرىنىڭ بارلىققا كېلىشىنىڭ تارىخىي ئارقا كۆرۈنىشى (1)

ئاپتور:    ئەخمەتجان ھەسەن

ھەرقانداق بىر ئىجتىمائىي پىكىر ئېقىمى ۋە ئىدىيىۋى ئېقىمنىڭ مەلۇم بىر رايۇنغا تارقىلىشى ۋە شۇ رايوندا بەلگىلىك تەسىرگە ئىگە بولۇشىدا،نوقۇل شۇ ئېقى...

بىر كۈنى سۇلتان نىزامۇل-مۈلۈككە: «سەن مېنىڭ بىلەن پادىشاھلىققا تەڭ شېرىكلىك قىلىۋاتىسەن. ھەتتا ھەر ۋىلايەتكە مەندىن رۇخسەتسىز پەرزەنىتلىرىڭنى قويۇپ، ئۇ جايلارنى ئۆز ئىختىيارىڭغا ئالماقچى بولۇۋىتىپسەن. پەرمانىمنىڭ دەستارىڭنى (سەللە) بېشىڭدىن ...

سۇلتان مەلىك شاھ (1072___1092)

بايان قىلىنىشىچە، سۇلتان مەلىك شاھ_ لەقىمى سۇلتان جەلال دەۋلى(جەلالىدىنئەددەۋلى)مەغزىدە دۇنيا (دۇنيانىڭ ئاقىلى)، ۋالىدەيىن(ئاتا-ئانا)ئەبۇلقۇتتى نەسەبى مەلىك شاھ بىننى ئالىپ ئارىسلان مەھمۇد بىننى ئەبۇ سۇلايمان جەئىف...

 3 سۇلتان ئالىپ ئارىسلان

 (1063___1072)

سۇلتان توغرۇلبەگ ۋاپات بولغاندا، ئالىپ ئارىسلان مەھمۇد بىننى جەئىفەر بەگ(چاغرىبەگ) خۇراساندائىدى «30». شۇڭا كىچىك ئىنىسى ئەمىر سۇلايماننى تەخىتكە ئولتۇرغۇزدى. ئەمىر سۇلايمان كىچىك ئىد...

ئەمرۇل-مۆئىمىنىن ئالدىغا ھېساپسىز مال- دۇنيا، توغرۇلبەگنىڭ ئالدىغا ھېساپسىز مال-دۇنيا ۋە نازۇ- نېممەتلەرنى قويۇپ، بارلىق ۋىلايەتلەرنىڭ ئىشلىرىنى ئۇنىڭغا مۇقەرەر قىلىش بىلەن، يەنە ئىراق(غەربىي ئاسىيانىڭ ئوتتۇرا قىسمىغا جايلاشقان دۆلەت) ۋە كوھىستان ...

 

2

سۇلتان توغرۇلبەگ

(1040___1063)

مىكائىل بىننى سەلچۇق«11»نىڭ ئىككى ئوغلى بار ئىدى: بىرى جەئفەر بەگ ئەبۇ سۇلتان«12»، يەنە بىرى توغرۇلبەگ ئەبۇ تالىپ. بۇلار ئۆز قەبىلىسىگە سەردار بولدى.

سۇلتان مەسئۇد ئەمىر نىشاپۇر(...

1

سەلچۇقبەگ«1»

(903___990)

....ئەمما بەئدۇ«2»بىلىش كېرەككى، بۇ خىل خۇسۇسىيەت ۋە پەزىلەت(ئەقىل-ئىدراك ۋە پەم-پاراسەت)، ناتىقلىق پەقەت ئادەمگە خاستۇر. چۈنكى ئادەملا ئىما-ئىشارەت، سۈكۈت ۋە ھەركەتنى چۈشۈنۈپ، مەقسەت ۋە ئاقى...

 

نەشىرگە تەييارلىغۇچى: ئابلىمىت ئەھەت

تەھىرىرى:ئەركىن ئىمىنياز قۇتلۇق
تۇرسۇن مەمەت

ش ئۇ ئا ر ئاز سانلىق مىللەت قەدىمكى ئەسەرلەر ئىشخانىسى

1994-يىل1-سېنتەبىر

مۇندەرىجە

نەشىرگە تەييارلىغۇچىدىن
سەلچۇقبەگ
سۇلتان توغرۇلبەگ
سۇلتان ئ...

 قارخانىيلار خانلىقى_ ئورخۇن دەريا ۋادسىدىن غەرىبكەكوچكەن ئۇيغۇر ياغما قەبىلسى تەرپىدىن قۇرۇلغان مەشھۇر خانلق بولۇپ، 9-ئەسرنىڭ ئوتتۇرلىردىن 13-ئەسرنىڭ باشلىرغىچە جەمئي ئۇچ ئەسىردىن كوپرەك ۋاقىت ھوكۈم سۇرگەن. 1.بىلگە كۆل قادىرخان مىلادىيە 880-...