Dunyawi sulucyer kvni

世界湿地日

ئاپتورى: بوستاني 

wtvnvx: (bu eserni uylatta sinac cilip yezip bactim, englixqe, henzuqe hetlerni kirixtvrvp yazmac colaylic bolidiken, tvzep ocuxin’izlarni vmvd cilimen)

“Sulucyer” digen nime?

Bvgvn ,2012-yili, 2-aynin’, 2-kvni, ”dunyawi sulucyer kvni” bolidu. undacta, ”sulucyer” digen nime?  Bunin’ga addi jawap bersek, saslic(沼泽), kwl(湖泊), derya(河流), tostara(滞蓄洪区), qimsas(湿草甸), carasas(泥炭地), yaycal(河口三角洲), su ambar(水库), kwlqek(池塘), xallic (水稻田), lopsay (滩涂), dolcun peseygende sunin’ qongcurlici 6 m din axmaydigan den’iz jiyekliri catarlic yerler omumlaxturup, ”sulucyer” dep atilidu.

“sulucyer” digen uygurqe atalgu bolup, englixqe “wetland”, henzuqe “湿地” dep atilidu. menbelerge cariganda,sulucyer digen atalguga penni tebir berixte,ikki hil pikir mewjud ikan.xun’a, tar menidiki tebiri we ken’ menidiki tebiri dep ayrilidikan. Tar menidiki tebiride, curucluc bilen suluc yerler arisidiki wtkvnqi yerler “sulucyer” dep carilidiken. keng menidiki tebiride, saslic(沼泽), kwl(湖泊), derya(河流), tostara(滞蓄洪区), qimsas(湿草甸), carasas(泥炭地), yaycal(河口三角洲), su ambar(水库), kwlqek(池塘), xallic (水稻田), lopsay (滩涂), dolcun peseygende sunin’ qon’curlici 6 m din axmaydigan den’iz jiyekliri catarlic yerler “sulucyer” dep carilidiken. Dunyawi sulucyer ehdinamisidiki tebiri, ene xu keng menidiki tebiri bolup hesaplinidu. Bezi menbelerge cariganda,sulucyerlerni tetcic cilguqilar, kwpinqe tar menidiki tebirini collunidiken.

“Dunyawi sulucyer cvni” digen nime?

An’laxlarga cariganda,dunyadiki bir cisim dwlet we rayonlardiki alimlar,BDTnin’ maarip-pen (PM) texkilati rehberlikide, 8yildek tirixip,dunyadiki sulucyerlerni cogdax we unin’din muwapic paydilinix tekliwini otturiga coygan iken.xu qagda bu teklipnin’ nami, ”su cuxliri yaxaydigan helicaralic muhim sulucyerler togrisidiki ehdiname” dep atalgan iken.kiyin,bu nam ciscartip ”dunyawi sulucyer ehdinamisi” diyilgen.

1971-yili,2-aynin’, 2-kvni, BDTnin’ PM texkilati Iranda aqcan yiginida, “dunyawi sulucyer ehdinamisi” ge imza coyulgan. kiyin bu kvnni hatirlex we dunya helcining sulucyer qvxenqisini yocuri kwtvrvx vqvn, 1996-yili, dunyawi sulucyer ehdinamesi daimi kommititinin’ 19-cetimlic yiginida,1997-yilidin baxlap,her yili 2-aynin’ 2- kvnini, ”dunyawi sulucyer kvni” cilip bekitixni carar cilgan iken. Xunin’din etiwaren, 1997-yilidin baxlap, dunyadiki her caysi dwlet-rayonlar, her yili, 2-aynin’ 2-kvnide, her hil xekildiki paaliyetlerni uyuxturup,tebiiy baylicni, makan muhitini, sulucyerlerni asrax texwicati cilip keliwatidu. hemde, ”ehdiname”nin’ carariga asasen, her yilidiki sulucyer dunya kvnige atap ”xuar“ (mergizi tima) belgilinip keliwatidu.

16 cetimlic dunyawi sulucyer kvnide, kandak xuarlar coyulgan?

1.1997-yili , [ sulucyer we hayat menbesi ] (湿地是生命之源（Wetlands : a Source of Life)

2.1998-yili , [ sulucyerdiki su we sudiki sulucyer ]( 湿地之水，水之湿地（Water for Wetlands, Wetlands for Water）

3.1999-yili , [ adem bilen sulucyer tutax ] (人与湿地，息息相关（People and Wetlands :the Vital Link）

4.2000-yili , [ bizge ortac bolgan dunyawi muhim sulucyerni etiwarlayli ] ((珍惜我们共同的国际重要湿地（Celebrating Our Wetlands of International Importance）

5.2001-yili , [ sulucyerdunyasi,  izdinixni kvtvp turgan dunyadur] ((湿地世界——有待探索的世界（Wetlands World-A World to Discover）

6.2002-yili , [sulucyer: su,hayat we medeniyet ] (湿地：水、生命和文化（Wetlands : Water,Life,and Culture）

7.2003 –yili,[ sulucyer bolmaydiken sumu bolmaydu] (没有湿地-就没有水（No Wetlands – No Water）

8.2004-yili,[ baxtagdin den’izgiqe sulucyer adem vqvn hizmette] (从高山到海洋，湿地在为人类服务(From the Mountains to the Sea,Wetlands at Work for Us)

9.2005-yili,[sulucyer janiwarliri we medeniyetliri] ((湿地生物多样性和文化多样性（Culture and Biological Diversities of Wetlands）

10.2006 –yili,[sulucyer we namratlic] (湿地与减贫（Wetland as a Tool in Poverty Alleviation)

11.2007 –yili,[sulucyer we beliclar] (湿地与鱼类（Wetlands and Fisheries）

12.2008-yili,[saglam sulucyer we saglam insane] (健康的湿地，健康的人类(Healthy Wetland, Healthy People)))

13.2009-yili,[bax ecindin ayacciqe, sulucyer ulaydu bizni adacciqe] (从上游到下游，湿地连着你和我 (Upstream-Downstream: Wetlands connect us all )

14.2010-yili,[sulucyer,janiwaran bilen klimatnin’ wzgvrixi] (湿地、生物多样性与气候变化)

15.2011-yili,[sulucyer we orman] (湿地与森林)

16.2012-yili,[sulucyer we sayahet] (湿地与旅游Wetlands and Tourism)