Faghalile ve uning ruqliri

壳斗科及其属系列

ARjim

Mezgur eserde, faghalile ve uning barliq ruqliri, shinjianggha tarqalghan ruqi, zati ve ularning namliri toghrisida melumat be’rildi. Mezgur eserdiki giya namlirining uyghurcesi, A.Rehmetulla otturigha qoyghan “giyaile namlirini qoyush ve yazish qaidesi”, “giyaruq namlirini qoyush ve yazish qaidesi” boyice qoyuldi hem qizilreng het bilen yazildi. Uyghurce menbelerdiki uyghurce nami, ”shinjiangdiki gvlgiyalar“ 1-tomdin, “xenzuce-uyghurce wsvmlvk lughiti” din alindi hem swsvn rengde yazildi. Tapalmighanlar aq qalduruldi. Henzuce isimlarni, google terjimani arqiliq taptim. Tapalmighanlar aq qalduruldi. Aq qalghan isimlarni bilidighan buraderlerning e’ghir kwrmey yazip qoyuxini vmvd qilimen.

 1. faghalilening nesep teveliki

faghalile, faghalmettiki 7 ailening biri, uning nesep teveliki mundaq:

Miqyas (Kingdom王国): giyamiqyas (Plantae植物界)

Bwliki (Clade类群): qapliqdan giyalar (Angiosperms被子植物)

Bwliki (Clade类群): neqqoshpel giyalar (Eudicots真双子叶植物)

Tarmaqi (Clade类群): ruxsalar tvrkvmi (Rosids蔷薇类植物)

Jemet (Order 目): faghalmet (Fagales壳斗目)

Aile (Family科): faghalile (Fagaceae壳斗科).”shinjiangdiki  gvlgiyalar” 1-tomda, “bvk derixi ailisi” diyilgen.

 2. faghalilediki ruqlar

“APG sistemasi” gha qaraghanda, faghalilede twvendiki 10 ruq bar.

2.1. kashtanruq (Castanea  栗属). “xenzuce-uyghurce wsvmlvk lughiti” de “kashtan uruqdishi” diyilgen.

2.2. kastanruq (Castanopsis  栲属). “xenzuce-uyghurce wsvmlvk lughiti” de “kashtan uruqdishi” diyilgen.

2.3. kirisruq (Chrysolepis  )

2.4. kobalruq (Colombobalanus  )

2.5. faghalruq (Fagus 水青冈属 ). “xenzuce-uyghurce wsvmlvk lughiti” de “buk derixi uruqdishi” diyilgen.

2.6. formanruq (Formanodendron  ).

2.7.tashveruq (Lithocarpus).

2.8. tanakruq (Notholithocarpus  ).

2.9. qurusruq (Quercus L. 栎属). “xenzuce-uyghurce wsvmlvk lughiti” de “dub derixi uruqdishi” diyilgen.

2.10. vcqirruq (Trigonobalanus )

3. shinjianggha tarqalghan ruq ve zatliri

“shinjiangdiki gvlgiyalar” (flora shinjiang) 1-tomining hatirsige qaraghanda, shinjiangda, faghalilening birla ruqi hem uning birla zati tarqalghan.

Shinjiangda ucraydighan Ruq nami: “qurusruq” (Quercus L. 麻栎属). Buning Uyghurcesi “dub derixi uruqdishi” diyilgen. Bu yerdiki “dub” swzi, rusce swzdin kelgen. Wikipedia melumatigha qaraghanda, qurusruqta texminen 600 dek zati bar.

Qurus ruqning shinjiangda ucraydighan Zat nami: “qurus robury” (Q.robur L. 夏橡). Buning Uyghurcesi, “dub derixi” diyilgen.

Menbeserler

[1] ARjim, “giyaile namini qoyush ve yazish qaidesi”, websit “../”, 2012-yil, 10-etiyaz neshiri.

[2] ARjim, “giyaruq namini qoyush ve yazish qaidesi”, websit “../”, 2012-yil, 19-seper neshiri.

[3] ARjim, “giya zat namini qoyush ve yazish qaidesi”, websit “../”, 2012-yil, 17-cille neshiri.

[4] ARjim, “Faghalmet ve uning aileliri”, websit “../”, 2015-yil,7-qille neshiri.

[5] Wikipedia, “Fagaceae”, websit “Wikipedia”,  2015-yil, 7-egiz neshiri.

[6] 新疆植物志编辑委员会， “新疆植物志”第一卷，新疆科技卫生出版社（K）1992年出版。