ھايۋانلارنىڭ جەمەتلەرگە ئايرىلىشى ۋە ئۇلارنىڭ ناملارى

جىمسارى

«ھايۋان ياكى ھايۋانلار» دىگەن سۆز،  ئۇيغۇرچە ئىسىم سۆز بولۇپ، ھايۋانات ئىچىدىكى ئانا سۈتىنى ئىمىپ چوڭ بولىدىغانلارنىڭ ئومۇمى نامىنى بىلدىرەدى.  ئۇيغۇرچە مەنبەلەردە،  «سۈت ئەمگۈچى ھايۋانلار ياكى سۈت ئەمگۈچىلەر» دەپمۇ ئاتالغان.  ھايۋانلار، ھايۋانات مىقياستىكى شەكىل تۈزۈلىشى ئەڭ ئىلغار، فىزۇلوگىيەلىك رولى ئەڭ مۇكەممەل بولغان ئالى دەرىجىدىكى ھايۋانات ھېساپلىنىدۇ. ئۇرۇق بىلەن تۇخۇم بىرلىشىپ ھامىلە بولۇش، ھامىلە بالىياتقۇدا يىتىلىپ تۇغۇلۇش، ئانىسى بالىسىنى ئېمىتىپ بېقىش، بەدەن تېرىسى يوڭ-مويلۇق بولۇش، تەن ھاراررىتى مۇقىم بولۇش، بۇلار، ھايۋانلارنىڭ مۇھىم ئالاھىدىلىكى بولىدۇ. مەنبەلەرگە قارىغاندا، ھايۋانلار، تۇخۇملۇق ھايۋان، خالتىلىق ھايۋان، ئادەتتىكى ھايۋان دەپ ئايرىلىدىكەن. .ئەمما، تۇخۇملۇق ھايۋان بىلەن خالتىلىق ھايۋانلار ناھايىتى ئاز ساندا بولۇدىكەن، مەسىلەن، بىز ئۆردەك تۇمشۇق، چۈمۆلىخور دەپ ئاتاۋاتقان ھايۋانلاردەك. ئادەتتىكى ھايۋان، يەنىلا ھايۋانلارنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنى ئىگەللەيدۇ. ھايۋانلار، بېلىقلارغا، سۇقۇرۇقلارغا، چارپايلارغا ۋە پەرەندەلەرگە قاراغاندا، ئەقىللىق بولىدۇ دىگەن قاراشمۇ ئىلگىرى سۈرۈلگەن. مەنبەلەرگە قارىغاندا، ھايۋانلار، بۇنىڭدىن 220 مىليون يىللار بۇرۇن پەيدا بولۇشقا باشلاپتىكەن. تەخمىنەن 70 مىليون يىللار مابەينىدە تەرەققى قىلىۋىتىپتۇ. تولۇقسىز مەنبەلەرگە قارىغاندا، بارلىق ھايۋان تەبىقەسى، 3 شاختەبىقەگە، 29 جەمەتكە، 153 ئائىلەگە، 1229 رۇققا ئايرىلىدىكەن. بۇلارنىڭ ئومۇمى زات سانى، 5416 (5500) خىل بولىدىكەن. شىنجاڭدىكى ھايۋانلارنىڭ 7 جەمەتى، 23 ئائىلەسى، 162 خىل زاتى، 52 شاخزاتى بار ئىكەن. بۇرادەرلەرنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن،  مەزگۇر ئەسەردە، پەقەتلا ھايۋانلارنىڭ 29 جەمەتى ۋە ئۇلارنىڭ ئۇيغۇرچە، لاتىنچە، خەنزۇچە ناملارى كۆرسەتىلدى. مەزگۇر ئەسەردىكى لاتىنچە ۋە خەنزۇچە ناملارى، مەنبەلەرگە ئاساسەن ئالىندى، ئۇيغۇرچە ناملارى، ئا. رەھمەتۇللانىڭ «ھايۋانات ناملارىنى قويۇش ۋە يازىش قائىدەسى» بويىچە ئاتالدى. مۇھاكىمە قىلىپ باقارسىزلەر.

1-جەدۋەل: ھايۋانلارنىڭ جەمەتلەرگە بۆلىنىشى ۋە ئۇلارنىڭ ناملارى