«ئابلىمىت داۋۇت» ئەپەندىگە بارىكاللا!

مەن ئۆز پلانىمدا، زىمىننامەگە ئائىت ئەسەرلەرنى يازماقچى بولغان ئىدىم. بۇلارنى يازىشتا قانداق سۆزلەر بىلەن ئىپادىلەش مەسىلەسىدە، مىنىڭدە زىددىيەتلىك قاراش پەيدا بولدى. بۇنىڭ بىرى، ئۇيغۇرچە لۇغەتلەردە قانداق ئاتالغان بولسا شۇ بويىچە ئاتاش، يەنە بىرى، ئىزدىنىش، ئىجات قىلىش بويىچە ئۇيغۇرچە ئىپادىلەپ باقىش. بۇنىڭدا، ئىجادى ئىزدىنىپ ئىپادىلەش ئىستىكى غالىپ كىلىپ، مەزگۇر ئەسەردە يازىلغان زىمىننامەگە ئائىت بىر نەچچە مەزمۇننى سىناق شەكلىدە بايان قىلدىم. تەلىۋىم شۇكى، بۇرادەرلەرنىڭ پىكىر-قاراشلارىغا مۇھتاجمەن.

ئشىم چىقىپ قالىپ، 40 نەچچە كۈندىن بۇيان، تورىستان «ئاكادېمىيە»دە يىڭى ئەسەر يازالمادىم، توربەت، يىڭىلانماي تۇرۇپ قالدى. شۇڭا، ھەر قايسىلىرىدىن ئەپۇ سورايمەن.

پەيگىيا قەبىلەنىڭ پەيەق تەبىقەسىدە، پەيەقمەت دەپ ئاتالغان بىرلا جەمەت، بۇ جەمەتتە، پەيەقئىلە دەپ ئاتالغان بىرلا ئائىلە، بۇ ئائىلەدە، پەيەقرۇق دەپ ئاتالغان بىرلا رۇق بار. مەنبەلەرگە قاراغاندا، پەيەقرۇقنىڭ تەخمىنەن 15-29 زاتى بار دىيىلگەن.

مەن، ئۇرۇق ياكى دان تۈگىدىغان گىيالارنى-«دانگىيالار» دەپ ئاتادىم. دانگىيالار، ئۇيغۇرچە مەنبەلەردە، «ئۇرۇقلۇق ئۆسۈملۈكلەر» دەپ ئاتالغان. دىمەك، دانگىيالارنىڭ ئەڭ مۇھىم كۆپۈيۈش ئەزاسى، گۈل ياكى چىچەك دەپ ئاتالادى. گۈللەر ئادەتتە 6 قىسىمدىن تۈزۈلگەن بولادى. بۇ ئالتە قىسىمنىڭ ئۇيغۇرچە ناملارىنى، گۈلساپ، گۈلكاس، گۈلقاپ، گۈلتاج، گۈلزەك، گۈلچەك دەپ ئاتادىم.

ئۇيغۇر تىلىمىزدا «تەبىئەت» دەپ ئاتالغان بىر سۆز بار. ئىزاھلىق لۇغەتتىكى«تەبىئەت» سۆزىگە بېرىلگەن ئىزاھات، مىنىڭچە كىشىگە ئېنىق ئۇقۇم بېرەلمەيدۇ. مەسىلەن: بىرىنچىدىن، «تەبىئەت»، زادى ئىسىم سۆزمۇ؟ ياكى سۈپەت سۆزمۇ؟ ئىككىنچىدىن، «تەبىئەت»، بىزنىڭ ھازىرقى ئىلىملەر چۈشەنچىمىز بويىچە قايسى ئىلىملەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ؟، قايسى ئىلىملەرنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ؟ ئۈچىنچىدىن، تىلىمىزدىكى «تەبىئەت» دىگەن سۆز بىلەن «تەبىئىي» دىگەن سۆزنىڭ قانداق مۇناسىۋەتى بار؟ دىگەندەك بىر قاتار مەسىلەلەرگە يوقۇرىدىكى ئىزاھتىن جاۋاپ تاپماق تەس. شۇڭا، مەزگۇر ئەسەردە، بۇرادەرلەرنىڭ مۇھاكىمە قىلىپ باقىشى ئۈچۈن «تەبىئەت» كە بولغان چۈشەنچەلىرىمنى قىسقىچە ئىزاھلاپ ئۆتتۈم.