ئالدىراش سەپەردىكى بۇ كىشىلەر دەسلەپ ئۆزلىرىنىڭ قوي ئىزدەپ چىققانلىقىنى بىلسىمۇ، ئەمما بىر نەچچە كۈن ئۆتكەندىن كېيىن، ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ نېمىشقا ئەگىشىۋاتقانلىقىنىمۇ ئۇنتۇپ قېلىشتى. تېخىمۇ قىزىقارلىقى، يەنە بىر بۆلۈك كىشى قوي ئىزدەش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئۆيىدىكىلەرنىڭ توسقىنىغا ئۇنىماي، بىزنىڭ تاماشايىمىزنى كۆرۈش ئۈچۈن بىزگە ئەگىشىۋاتاتتى. ئۇلار تېخى بىزگە: سېپىڭلارغا بىزنىمۇ قېتىۋېلىڭلار، بىزمۇ بېرىپ تاماشا كۆرمەيمىزمۇ؟…-دېيىشەتتى.بۇ كىشىلەرنىڭ يىراققا سەپەرگە چىقمىغىنىغا ئۇزۇن بولغان ئىدى. ئۇلار ئاللىبۇرۇن كۆچمەن چارۋىچىلىقتىن قول ئۈزۈپ، مۇقىم بىر يەردە ياشاپ كېلىۋاتقاچقا، يىراقلارغا سەپەر قىلىشنىڭ زۆرۈرىيىتىمۇ يوق ئىدى. ئۇلار بىر ئۆمۈر بالام، كالام دەپ، ئۆزلىرىنىڭ ئاددىي چارۋىچىلىق تۇرمۇشى بىلەن، كۆز ئالدىدىكى كىچىككىنە ئوتلاق ۋە ئېتىزلارغا باغلىنىپ، تاشقى دۇنيانىڭ ئىشلىرىدىن پۈتۈنلەي خەۋەرسىز ھالدا، بېكىنمە ياشاپ كەلگەن ئىدى. ھالا بۈگۈن، ئۇلار ئاخىرى ئۆيلىرىدىن ئايرىلىشقا باھانە تېپىۋالدى.

باغنانىڭ دېرىكىنى ئالالمىدۇق. ئانام بىلەن يۇرتداشلارمۇ ئامال قىلالمىدى. مەن ئاكام بىلەن بىر ئۆيدە ياتقاچقا، ئۇنىڭ ئىش-ھەرىكەتلىرىدىن ئازراق خەۋىرىم بار ئىدى. ئاشۇ يىلى، ئەزەلدىن كىتابقا قىزىقمايدىغان ئاكام بىردىنلا «مۇڭغۇللارنىڭ مەخپىي تارىخى» ناملىق كىتابقا كىرىشىپ كەتتى. ئۇ كىتابنى ئالىي مەكتەپتە ئوقۇيدىغان نەۋرە ئاكام مەكتەپ كۈتۈپخانىسىدىن ئەكىلىپ بەرگەن ئىدى. گەرچە كىتابتىكى مەزمۇنلار باغنانى تالاي قېتىم ھاياجانلاندۇرغان بولسىمۇ، ئىككىمىز تۇردىغان ئون كۇۋادرات مېتىرمۇ كەلمەيدىغان ئۆيدە، كىتابنى ئوقۇۋېتىپ تۇيۇقسىز ئورنىدىن تۇراتتى-دە، پەيلاسوپلاردەك ئۇياق-بۇياققا ماڭاتتى، ياكى كىتابنى قەھرى بىلەن ياپقىنىچە كۆزلىرىنى يوغان ئېچىپ، تامغا قادىلىپ قاراپ تۇرۇپ كېتەتتى. بەزىدە مەندىن تۇيۇقسىز: «چىڭگىزخاننى بىلەمسەن؟» دەپ سورايتتى.

ئاشۇ يىلى ئەتىيازدا، ئائىلىمىزنى ھەقىقەتەنمۇ نەس باسقان ئىدى. يىل بېشىدىكى قۇرغاقچىلىق سەۋەبىدىن تۈزۈكرەك ھوسۇل ئالالمىغاننىڭ ئۈستىگە، دادامنىڭ كېسىلىنى داۋالىتىش ئۈچۈن ئالغان قەرزنى قايتۇرىمىز دەپ، چارۋىلار تۈگۈل ئۆزىمىزمۇ قوساقنى ئاران توقلىغان ئىدۇق. ئانام باققان بىر مېكىجىن دەل شۇ كۈنلەردە چۈرپىلىگەن بولۇپ، بەرگىلى تۈزۈكرەك يەم بولمىغاچقا، ئەتىدىن كەچكىچە قۇرۇق ئاداپنىلا ئىچەتتى. توققۇز چۈرپىنى ئېمىتىۋاتقان مېكىجىنغا بۇ ئەسلا دال بولمايتتى. ئورۇقلاپ تاياقتەك بوپ قالغان مېكىجىن دەلدۈگۈنۈپ يۈرۈپ، ئاچلىقتىن كۈن بويى سەت چىرقىرايتتى. ئەمما ئائىلىمىزدىكى بىردىنبىر ئىنەك بىلەن ئاشۇ بىر نەچچە قوينىڭ ئەھۋالىمۇ مېكىجىندىن پەرقلەنمەيدىغان بولۇپ، ھەركۈنى كەچتە ئاكام ئۇلارنى سايلىقتىن ھەيدەپ كەلگەندە، شامالدا ئۇچۇپ كېتىدىغاندەكلا جانسىز كۆرۈنەتتى.

قولغا قەلەم ئالغاندىن كېيىنكى مۇشەققەت ۋە قولغا قەلەم ئېلىشنىڭ كارامىتى ئۈستىدە كۆپ سۆزلىدۇق. ناۋادا سىزدە ھەقىقەتەنمۇ شۇ خىل ئىقتىدار ۋە غايە بولسا، جاپا – مۇشەققەتتىن قورقمايسىز، يېزىقچىلىق ئۈچۈن بەدەل تۆلەشتىن باش تارتمايسىز. ئەدەبىي ئىجادىيەتنىڭ يۈكسەكلىكى ۋە مۇشەققەتلىكىگە، بۇ كەسىپ بىلەن شۇغۇللىنىشتىكى مۇقەددەس مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىغا، كىشىنى مەپتۇن قىلىدىغان سېھرىي كۈچىگە قارىغاندا، ئۇتۇق قازىنىش ۋە قازانماسلىق ئانچە مۇھىم ئەمەس. بۇ كەسىپنى سۆيگەن ئىكەنسىز، ئىشتىياق ھەم ئېھتىيات بىلەن ئۆزىڭىزنى بېغىشلاڭ، غەلىبە سىزگە يار بولغاي !ئەدەبىي ئىجادىيەت بىر خىل ئۇستىلىق تەلەپ قىلىدىغان ھۈنەر. ئەمما ھۈنەردىن باشقا يەنە مۇھىم تەركىبلەرمۇ بار. شۇڭا ئۇنىڭ ئەپلىك چارىسى يوق ھەم مىراس قالدۇرغىلى بولمايدۇ. دۇنيادا ئاتا كەسپىگە ۋارىسلىق قىلغان تامچى، موزدۇزلار بار، ئەمما ئاتا كەسپىگە ۋارىسلىق قىلغان يازغۇچى يوق.

سىزنىڭ شۇغۇللىنىۋاتقىنىڭىز ئىلاھىي ئىشلاردۇر (ئەمما سىز ئىلاھ بولماقچى ئەمەس). سىز مۇكەممەل بىر دۇنيا بەرپا قىلماقچى؛ سىز ئاسمان – زېمىن، تاغۇدەريا، جان – جانىۋار، يىل – ئاي، جۇت – شىۋىرغان، قار – مۇز، بىپايان دېڭىز، ھەيۋەتلىك تاغ، ياپيېشىل ۋادا، چەكسىز چۆللۈك، قېرى – ياش، ئەر – ئاياللارنى ياراتماقچى؛ بۇلارنىڭ كېلىپ – كېتىشى، ئۆسۈپ – يېتىلىشى، مۇھەببەت – نەپرىتى، ئامەت – ئاپىتى، غەلىبە – مەغلۇبىيىتى… تەقدىرى سىزگە باغلىق.سىز بۇلارنى ئويلىشىڭىز، كۆرۈشىڭىز، ھېس قىلىشىڭىز، بۇلار ئۈچۈن باش قاتۇرۇشىڭىز لازىم. شۇندىلا سىزنىڭ بەدىئىي ئالىمىڭىز ھەقىقىي ئىشەنچلىك، روشەن ۋە ئەينەن، مۇقىم بولىدۇ. شۇندىلا شۇلار ئىچىدىن ئۆزىڭىز ماھىر، ئارتۇقچىلىقىڭىزنى تولۇق جارى قىلدۇرالايدىغان ھەم جەمئىيەت ئېھتىياجلىق نەرسىلەرنى تاللىشىڭىزغا قۇۋۋەت ھازىرلىنىدۇ.

يېقىنقى يىللاردىن بېرى، ئەدەبىي تەنقىد ھەرخىل ئەيىبلەش ۋە كەمسىتىشكە دۇچار بولدى. ئەدىب-سەنئەتكەر بولسۇن ياكى ئاددىي پۇقرا بولسۇن ئەدەبىي تەنقىدچىلىكنىڭ ھازىرقى ھالىتىدىن رازى بولمىدى. مەدەنىيەت تەرەققىياتى تېز بولىۋاتقان، ھەرخىل مەدەنىيەت قاراشلىرى ئۆز-ئارا پۇت تىپىشىۋاتقان بۈگۈنكىدەك دەۋردە ئەدەبىي تەنقىدچىلىك ئۆز مەيدانىدا چىڭ تۇرۇپ، ياڭراق سادالارنى جاراڭلىتالمىدى-دەپ قارىدى. بەزى تەنقىدچىلەر بۇنىڭ سەۋەبىنى ھازىرقى دەۋردىن كۆرۈپ، تەنقىدنىڭ بىمەززە، بىتايىن، پەسكەش بولۇشىنى دەۋر كەلتۈرۈپ چىقارغان-،دەپ توۋلاپ يۈردى. بەرھەق، جەمئىيەت تەرەققىياتى بىلەن زىچ باغلىنىشلىق بىر ئىلىم بولغان ئەدەبىي تەنقىدچىلىك مۇئەييەن دەرىجىدە جەمئىيەتتىكى مەدەنىيەت تىل مۇھىتىنىڭ مەجبۇرلىشى ۋە تەسىرىگە ئۇچرىشى ئېنىق. ئەمما، بىز ئەدەبىي تەنقىدنىڭ قىممىتى ۋە ئەھمىيىتىنىڭ دەل مۇئەييەن دەرىجىدىكى قەتئىيلىك ۋە چىدامچانلىق بىلەن شاكالنى شاللاپ، مېغىزىنى تاللاپ؛ پاسىققا لەنەت، پازىلغا مەدەت بېرىپ، جەمئىيەتنىڭ ئاساسىي مىلودىيەسىنى ياڭرىتىشتا ئىكەنلىكىنى تونۇپ يېتىشىمىز زۆرۈردۇر.