2011 نويابىر | WWW.QUXTAK.COM

2011-يىلى نويابىردىكى يازمىلار

ئەدەبىيات: ئەدەبىي ئىستىلنى تۈزەشكە قادىردۇر

787878

ئىتالىيە يازغۇچىسى ئىتالو كالۋىنو(Italo Calvino) ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىدا، ئۆتكۈرلۈك بىلەن: «بىر مەيدان ۋابا ئىنسانىيەتنىڭ ئەڭ ئالاھىدە بولغان تالانتىغا، يەنى يېزىق ئىشلىتىش تالانتىغا يامرىدى. بۇ بىر مەيدان تىلغا بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان ۋابا ئۆز ھالىتىدە بىلىش ئىقتىدارىنى ۋە بىۋاستىلىكنى يوقىتىشتا ئىپادىلىنىدۇ. ئۇ مەلۇم خىل ئىختىيارىلىققا ئايلىنىپ، بارلىق ئىپادىلەشلەرنى ئاممىباپ، ئوخشاشلىق ھەم مەۋھۇملۇقنىڭ سەپسەتىسىگە بويسۇندۇرىدۇ. ئۇ مەزمۇننى يېيىلدۇرۇپ، ئىپادىلەش كۈچىنىڭ بىسىنى ياندۇرىدۇ. ئۇ يېزىق بىلەن يېڭى مۇھىتنىڭ ئۇچرىشىشىدىن ھاسىل بولغان ئۇچقۇننى يوق قىلىدۇ.» دېگەن. ئۇ يەنە: «كىشىلەر يېزىقنى ھەمىشە خالىغانچە، يەڭگىلتەك، بىپەرۋا ھالدا ئىشلىتىدۇ. ئەمما، مەن بۇنىڭدىن قاتتىق ئازابلىنىمەن.» دەپ قاخشىغان. ئۇ ئەدەبىي ئىستىلنى تۈزەش ئۈمىدىنى ئەدەبىياتقا باغلاپ: «ئەدەبىيات، پەقەت ئەدەبىياتلا بۇ خىل تىل ۋاباسىنى توسىيالايدىغان قالقاننى بارلىققا كەلتۈرەلەيدۇ.» دېگەن.

قىزىل راۋاقتىكى چۈشنىڭ ماكانى

has

كىتابخانلىقنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بىر قاتار جۇڭگوچە مەسىلىلەرگە دەل ھەممە كىشىنىڭ قىلدەك ئەجرىگە پىلدەك نەپ ئېلىش ئىستىكى سەۋەب بولغان. ياۋروپانىڭ بەزى جايلىرىدا يۈز يىل بۇرۇن قۇرۇلۇش باشلانغان سەنئەت سارايلىرىنىڭ ھازىرغىچە پۈتمەسلىكىنى جۇڭگولۇقلار ئۆزىچە ھاماقەتلەرچە مەسخىرە قىلىدۇ. كىشىلەرنىڭ مەنىۋىي تەشنالىقىنى قاندۇرىدىغان ئەدەبىيات مەسىلىلەرنى ھەل قىلىشنىڭ دەستىكى ئەمەس، ئەمما ئۇ چوقۇم دۇنيانىڭ غورۇرى بولۇشى كېرەك.مەلۇم بىر نەرسىگە ئېرىشەلمىگەن ۋاقىتتا، تۈرلۈك ئاماللار بىلەن ئاشۇ نەرسىنى يوقىتىش ۋە سەلبىيلەشتۈرۈش يولسىزلارچە باشلىنىدۇ. ئۆزى ئېرىشەلمىگەن نەرسىگە باشقىلارمۇ ئېرىشىشنى خام خىيال قىلماسلىقى كېرەك، بۇ خىل مۇتەھەملەرچە يۈزسىز ھالەت پەيدا قىلغان ناچار ئاقىۋەت دۇنيا تارىخىدىلا يۈز بېرىپ قالماي، بۈگۈنكى دۇنيادىمۇ، مەدەنىيات ساپاسى قانچىكى تۆۋەن جايدا شۇنچىكى ئەدەپ يۈز بەرمەكتە.

تەئەججۈب داغلىرى

qalam

ھاياتقا قانداقلا تەبىر ۋە شەرھى بەرمەيلى، بىزنىڭ بارلىق بايانلىرىمىز ئاخىرقى ھېسابتا ھېچنىمىگە ئەرزىمەس بولۇپ چىقىدۇ. شۇنىسى ئېنىقكى ھايات مەنىسىز، بىز ئۆز ھاياتىمىزغا مەنە ئىزدەپ مالال بولىمىز؛ مۇشۇ نۇقتىدىن قارىغاندا ئىنسان بىر سىنالغۇچى، ئازغۇچى. بىزنىڭ سەپىرىمىز ئازغۇنلۇق سەپىرى، ئەگەر بىز ئازغۇن بولمىغاندا ئىدۇق، ھايات بىزگە كۈلمەيتتى. بىز ئىزدىگەن بارلىق ئىستەكلەر ئۆزىمىز نۇقتىسىدىن ئۆزىمىزنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ئىسپاتلاشتىكى ئۇرۇنىشلىرىمىزدۇر. بىز مۇشۇ ئۇرۇنۇشلارنى ئۆزىمىزگە شەرەپلەنگەن تەلەي ھېسابلايمىز. ئاشۇ تەلەي سەۋەبلىك چەكسىزلىككە قاراپ ئىنتىلىمىز. ..