روزى سايىت شېئىرلىردىكى رىئالىزىملىق ئىجادىيەت ئۇسۇلى ھەققىدە ئويلىغانلىرىم

ئابلىمىت ئابدۇراخمان

شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرستېتى ئەدىبىيات ئىنىستىتوتى 2007- يىللىق ماگېستىر ئاسپىرانتى

 مېنىڭچە، روزى سايىت رىئالىزىمچى شائىر. ئۇنىڭ شېئىرلىرىدا رىئال ئىجتىمائى تۇرمۇش بەدىئىي چىنلىق بىلەن شېئىرىي تىل ئارقىلىق ئوقۇرمەنلەرگە قايتۇرۇلغان.بۇ ھەقتە پىروفىسسۇر ئازاد سۇلتان مۇنداق دەيدۇ:«روزى سايىتنىڭ ئىجادىيتىدە لىرىكىدىن كۆرە ئېپىكا ئاسالىق ئورۇندا تۇرىدۇ.ئۇ ھېسياتىنى ئەمەس بەلكى، تۇرمۇشنى.خىيالىي جەننەتنى ئەمەس بەلكى، كۆز ئالدىدىكى رىئاللىقنى يازىدۇ.

ئەدىبلەر نېمە ئۈچۈن پۇشايمان قىلىدۇ
يالقۇن روزى

قەدىمكى زاماندا ئۆتكەن مەشھۇر پەيلاسۇپ سوقرات«ھەقىقەتنى بىر ئادەم سۆزلەيدۇ ، پىتنە –پاساتنى مىڭ ئادەم سۆزلەيدۇ» دېگەن ئىكەن ھەقىقەتنى قۇغداش مەيدانىدا مۇستەھكەم تۇرۇپ دارغا ئىسلغان سوقرات ئۆز زامانداشلرى ئىچىدە ھەقىقەتنى سۆزلىگەن ساناقلىقلا كىشلەرىنڭ بىرى بىرى ھىساپلىندۇ . ئۇنىڭ ئافىنا سوتىدا سۆزلىگەن چاغدىكى جاراڭلىق ئاۋازى تاكى ھازىرغىچە ياڭراپ تالاي كىشلەرنىڭ قەلىبىنى لەرزىگە سالماقتا ، ئەلۋەتتە ھەقىقەتلا ئىجازەتسىز ساياھەت قىلىدىغان قۇدرەتلىك كۈچكە ئىگە.

شېئىر ۋە ئۇنى چۈشىنىش
غەيرەت ھوشۇر

شېئىر ھەرقانداق ئىنساننىڭ قايسى مىللەت، قايسى ئىرق، قايسى دىنغا ئېتىقاد قىلىشىدىن قەتئىينەزەر ۋۇجۇدىدا تەبىئىي بولىدىغان، ئۆچمەس ۋە كۆمۈلمەس سېھىرلىك سۆيگۈ. ئۇ ھەر ۋاقىت ئادەمنىڭ روھىي دۇنياسىدا مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ. بىراق، شېئىرنى ھېس قىلىش، ۋۇجۇدىدىن قېزىپ چىقىش، ئۇنى ئىپادىلەش، تەپەككۇر ئالىمىدە رەڭ بېرىپ روياپقا چىقىرىش شائىرلارنىڭلا قولىدىن كېلىدىغان ئىش. ئومۇمەن ئېلىپ ئېيتقاندا، شېئىرىي تۇيغۇ بارلىق ئىنسانىيەتتە ئوخشاشلا مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ.

 

ئۆمەر مەھمۇد شېئىرلىرى ئۈستىدە ئىككى كەلىمە

ئايسىمە ئىدىرىس

ئۆمەرنىڭ شېئىرىنى ئوقۇۋاتقاندا قوبۇللىغۇچى ئىختىيارسىز ھالدا سۆزلىگۈچىنىڭ ئارقىسىغا ئەگىشىپ ناھايىتى مۇڭلۇق بىر كەيپىيات ئىچىگە كىرىپ قالىدۇ.يەنى شائىرنىڭ چوڭقۇر ھىسىيياتىنىڭ (تۇتاشتۇرغۇچى)نىڭ ئارقىسىدا شېئىرنى يۆلەپ تۇرغان بىر قەلبنى(شائىرنى)ھىس قىلغىلى بولىدۇ.

 

رىسالەت مەردان شېئىرلىرى توغرىسىدا ئىككى كەلىمە سۆز

( رىسالەت مەرداننىڭ ‹ شېئىر بولۇپ قايتىمەن ئاستا › ناملىق بىر يۈرۈش شېئىرلىرىنى ئوقۇغاندىن كېيىن )
ھەلىمە تۇردى

مەن بىر شېئىرىيەت ھەۋەسكارى ،دائىم شېئىر ۋە شېئىرلار ھەققىدە يېزىلغان ئوبزورلارنى ئوقۇپ تۇرىمەن.ئوبزور ئوقۇش تولىمۇ پايدىلىق. ئۇ شېئىرنى يەنە بىر قەدەم چۈشىنىشىمىزگە، ئاپتۇرنىڭ ئىدىيىسىدىكى شېئىر بىلەن تەنقىدچىنىڭ كۈزىتىش نۇقتىسىدىكى شېئىرلارنىڭ ئارىلىقىنى يېقىنلاشتۇرىدۇ، ئوقۇرمەنلەرگىمۇ شېئىرلارنى ياخشى تونۇشتۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ بىر پىكىر تاۋلاش ،ئۆز ئارا  تەجىرىبە ئالماشتۇرۇش سەھنىسى.

 

 

«بەختسىزلەر» رومانىنىڭ بەدىئىي قاتلاملىرى ۋە ئۇنىڭ بىر قانچە ئالاھىدىلىكلىرى ھەققىدە ئويلىغانلىرىم

 

مۇھەممەتجان ئەيسا

      يېقىندا ياش يازغۇچى يۈسۈپجان قىيۇمنىڭ تۇنجى رومانى «بەخىتسىزلەر» شىنجاڭ ياش-ئۆسمۈرلەر نەشىرياتى تەرىپىدىن نەشىر قىلىنىپ تارقىتىلدى. «بەخىتسىزلەر» رومانىدا بۈگۈنكى زامان ئىلى ئۇيغۇرلىرىنىڭ ئۆرىپ-ئادەت، تۇرمۇش خۇسۇسىيەتلىرى، مىللىي پىخسىكىلىق ئالاھىدىلىكلىرى ۋە 

يولدىكى زەپەرى

قاسىمجان ئوسمان غازى

 زەپەرىنىڭ شىئېر ئىجادىيتىدە لېرىك شېئىر ئاساسىي سالماقنى ئىگەللەپ كەلدى. گەرچە ئۇنى شائىر خەلق تونۇپ يەتكۈدەك دەرىجىدە يېڭى پەللە ياراتتى دەپ كەتكىلى بولمىسىمۇ، ئۇنىڭ بۈگۈنكى تور ئەدەبىياتىدىكى تېنىمسىز ئىزدىنىشلىرى، ئوقۇرمەن دوستلارغا مىننەتسىز ھالدا نادىر يازمىلىرىنى سۇنۇپ تۇرىشىنىڭ ئۆزىلا ئۇنىڭدا يۇشۇرۇنۇپ ياتقان كۈچلۈك شىئېرىي ھارارەتنىڭ بىزگە ئۈزلىكىسىز ئۈمىد ئاتا قىلىۋاتقانلىقىدىن شەكلىنەلمەيمىز.

ئۇيغۇر ئەدىبىياتىدا تېراگىدىيە ئېڭى

ئابلىمىت ئابدىراخمان 

 تراگېدىيدىن ئىبارەت ئىستىتىك كاتېگۇرىيە تارىخنىڭ ئۇزاق مۇساپىسىدە جەمئىيەت تەرەققىياتى، ئىنسان ئېڭىنىڭ مۇكەممەللىشىشگە ئەگىشىپ شەكىللەنگەن ۋە تاكاممۇللاشقان. ئارىستۇتېل قەدىمقى گرېك تېراگىدىيلىرىدىن نەزىرىيەۋى خۇلاسە چىقىرىپ، قۇللار تېراگىدىينىڭ قەھرىمانلىرى بولالمايدىغانلىقى، پەقەت كومىدىيلىك قەھرىمانلار بولالايدىغانلىقىنى كۆرسەتكەنىدى.

ئۇيغۇر تارىخىي رومانلىرىدا يارتىلغان تەكرار ئىجادىيەت بوشلۇقى

ئابلىمىت ئابدىراخمان

شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرستېتى ئەدىبىيات ئىنىستىتوتى 2007- يىللىق ئۇيغۇر بۈگۈنكى ۋە ھازىرقى زامان ئەدەبىيات كەسپىنىڭ ماگېستىر ئاسپىرانتى.

 ئەدەبىي ئەسەر خىلمۇ-خىل ئىستىلىستىكلىق ۋاستىلەر ئارقىلىق تۇرمۇش مەنزىرىسىنى سۈرەتلەپ.تۇرمۇش ھەقىقەتلىرىدىن يۇشۇرۇن ئىشارەت بىرىدۇ.جانلىق بەدىئىي ئوبرازلار ئارقىلىق تۇرمۇشنىڭ ھەرقايىسى تەرەپلىرىنى ئەكىس–ئەتتۇرۇپ، ئوقۇرمەنلەرنى جەمىئيەتنى، تۇرمۇشنى تۇنۇتۇش خاراكتىرى بىلەن تەمىنلەيدۇ. دۇچىڭبىڭ «ئىجادىيەت نەزىرىيىسى ئۇقۇشلۇقى»دىگەن كىتابىدا شەرىھىلەپ

 

               بەدىئىي ماھارەتنىڭ جۇلاسى («جانان كوچىسىدىكى ئىشلار» ناملىق ھېكايىلەر توپلىمى ئۈستىدە تەسىرات)

تۇردى سۇلتان ئىزچى

 

   ...

مەن شائىر بۇغدا ئابدۇللانى قانداق تۇنۇدۇم؟

ھەبىبۇللا مىجىت

ھەر قېتىم:

شىئېرىيەت تاجىنى قىلمىدىم تەمە،

بولغۇم كەلدى دالىدىكى سېرىق چېچەك.

ئىنسانىي سۆيگۈدە ئىنساننى سۆيدۈم،

مەيلى كىچىكىپ كەلسۇن كېلىچەك.

دىگەن مىسرالارنى ئوقىغىنىمدا، شىئېرىيەت...

ئاسىمجاننىڭ دۇنياسى

ھەبىبۇللا مىجىت

ئاسىمجان ئۇبۇلقاسىم ئىجادىيەتتىكى خاسلىقى بىلەن ئوقۇرمەنلەرنىڭ قەلب تارىنى ئۆزلۈكسىز چىكىۋاتقان ياش شائىرلىرىمىزنىڭ بىرى. ئۇنىڭ شېئىرلىرى  تۇيغۇدىكى يارقىنلىق، تىل ئىشلىتىش جەھەتتىكى خاسلىق، شېئىرىي شەكىل...

 ئەگەر ئەخەت تۇردىنىڭ بىرىنچى باسقۇچتىكى ئىجادىيەت دەۋرىنى ھىكايىچىلىقتىكى ئىزدىنىش دەۋرى دىسەك، ئىككىنچى باسقۇچىنى ھىكايىچىلىقتا يۇقۇرى پەللىگە يەتكەن پوۋېستچىلىقتىن رومان ئىجادىيىتىگە ئۆتۈش باسقۇچى دىيىشىمىز مۈمكىن. چۈنكى بۇ باسقۇچتا يازغۇچ...

  ئەخەت تۇردىنىڭ ھاياتى ۋە ئىجادى پائالىيىتى 

     يازغۇچى ئەخەت تۇردى 1940-يىلى قەشقەر شەھرىدە ھۈنەرۋەن ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. 1949-يىلىدىن 1959-يىلىغىچە قەشقەردە باشلانغۇچ، ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇپ، 1959-يىلى شىنجاڭ ئ...

ئەخمەتجان خۇما

       ئەدەبىياتىمىزدىكى چەۋەنداز يازغۇچى — ئەخەت تۇردى تەتقىقاتى

مۇھەررىردىن (ئەسلى مەنبە: شىنجاڭ يازغۇچىلار تورى، مەزكۇر ئىلاۋىمۇ شۇ تور بەتتىكى مۇھەرىر ئۇستازلارنىڭ): ئەخمەتجان خۇمانىڭ ب...

    يۇقىرىدا ئاساسەن شىنجاڭدا ياشىغۇچى بىر قىسىم ئاز سانلىق مىللەت ئايال يازغۇچىلار ھەم ئۇلارنىڭ ئىجادىيەت نەتىجىلىرى ، بىر قىسىم ۋەكىللىك خاراكتېرىگە ئىگە ئەسەرلىرىنى ھەققىدە توختىلىپ ئۆتتۇق. بۈگۈنكى دەۋر ئاز سانلىق مىللەت ئەد...

ئېركەش قۇرمانبېكىۋانىڭ نەسىرلىرىدە، قازاق مىللىتىنىڭ تۇرمۇش ئالاھىدىلىكى، خاسلىقى ... نەسىرلىرىدىكى تەسۋىرلەنگەن ۋە ئەكس ئەتتۈرگەن تۇرمۇشتىن، تاللىغان تېمىسىدىن، ياراتقان پېرسۇناژلار ئوبرازىدىن، پېرسۇناژلار خاراكتېرىدىن ۋە تەقدىرىدىن ئىپادىلىنىپ ت...

  بۇ يەردە شۇنى دەپ ئۆتۈشكە بولىدۇكى، ياش ئايال شائىرەلەر ئىچىدىن چىمەنگۈل ئاۋۇتنىڭ مەملىكەت مىقياسىدا زىلزىلە قوزغىغان شېئىرلار توپلىمىغا شېئىرلىرىنىڭ كىرگۈزۈلگەنلىكى ئۇنىڭ بۈگۈنكى دەۋر ئۇيغۇر شېئىرىيەت سېپىدە ئۆزىگە خاس مۇئەييەن ئورنىن...

بۈگۈنكى دەۋر ئەدەبىياتىدا ۋەكىل خاراكتېرلىك ئاز سانلىق مىللەت ئايال يازغۇچىلار (1)

ئاپتور: گۈلشەن بەسىر

بۈگۈنكى دەۋر ئەدەبىياتىدا ئاز سانلىق مىللەت ئايال يازغۇچىلار قوشۇنىنىڭ بارلىققا كېلىشى، تەرەققىي قىلىشى ۋە زورىيىشى بەلگىلىك تارىخىي دەۋر، تا...