«بارىس شىر» زاتىنىڭ شاخزاتلىرى ۋە ئۇلارنىڭ ناملىرى

جىمسارى

بايان ئاۋۋال

ئۇيغۇرچە «ئاكادېمىيە» ناملىق تورىستاننىڭ 2013-يىل، 5-باھار سانىدا، «ئارىسلانئىلە زاتلىرى» (猫科物种 Felidae) ناملىق ئەسەر نەشىر قىلىنغان. ئۇنىڭدا، ئارىسلانئىلەدە ئىككى شاخئىلە بولىدىغانلىقى، بۇ ئىككى شاخئىلەدە 15 رۇق بارلىقى كۆرسۈتۈلگەن. ئەنە شۇ 15 رۇقنىڭ بىرى بولغان «بارىس رۇق (豹属, Panthera)» تا، «بارىس شىر (狮子，Panthera leo)»، «بارىس ياگار (美洲豹, Panthera  onca)»، «بارىس ئىلپىز (豹, Panthera pardus) » ۋە بارىس يولۋاس (虎，Panthera tigris  » دىن ئىبارەت 4 زاتىنىڭ بولىدىغانلىقى كۆرسۈتىلگەن. بىز ئادەتتە «شىر» دەپلا ئاتايدىغان «بارىس شىر ياكى بارىس شىرى»، ئەنە شۇ بارىس رۇقتىكى 4 بارىس زاتىنىڭ بىرى بولۇدۇ. مەنبەلەرگە قارىغاندا، ھازىر شىر زاتىنىڭ 8 شاخزاتى بار ئىكەن. بۇرادەرلەرنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن، مەزگۇر ئەسەردە، «بارىس شىر» زاتىنىڭ 8 شاخزات ناملىرى كۆرسۈتۈلدى.

1. «بارىس شىر» زاتىنىڭ نەسەپ تەۋەلىكى

مەنبەلەرگە قارىغاندا، «بارىس شىر»، «ھايۋان قەبىلە»دىكى «يىرتقۇچ جەمەت»نىڭ «ئارىسلان ئائىلە»دىكى «بارىس شاخئىلە»گە تەۋە «بارىس رۇق»نىڭ بىر زاتى بولىدۇ. 1-جەدۋەلگە قاراڭ:

1-جەدۋەل: «بارىس شىر» زاتىنىڭ نەسەپ تەۋەلىكى

2. «بارىس شىر» زاتىنىڭ شاخزاتلىرى

«بارىس شىر»، «بارىس رۇق»نىڭ بىر زاتىنىڭ نامى بولىدۇ. «بەيدۇ»، «ۋىكىپېدىيا» قاتارلىق مەنبەلەردىن جەمتەر قىلىشىمچە، ئالىملارنىڭ كۆپۈنچەسى، «بارىس شىر» زاتىنىڭ دۇنيا بويىچە 8 خىل شاخزاتى بار دەپ قارايدىكەن. يەنى، «بارىس شىر فارىسى»، « بارىس شىر سېنگالى »، « بارىس شىر بەيىنبەرى » دىگەندەك 8 خىل شاخزاتلىرى بولىدىكەن. ئا.ر. جىمسارىنىڭ «ھايۋانات ناملارىنى ئاتاش ۋە يازىش قائىدەسى» بويىچە، شاخزاتلارنىڭ ئۇيغۇرچە نامى، 3 سۆز بىلەن ئىپادىلەندى. مەسىلەن: «بارىس شىر فارىسى» دىگەن شاخزات نامىنىڭ «بارىس» دىگىنى، رۇق نامىنى كۆرسۈتىدۇ. «شىر» دىگىنى، زات نامىنى كۆرسۈتىدۇ. «فارىسى» دىگىنى، زاتنىڭ پەقەتلا فارىس (غەربىي ئاسىيا دىگەن ئۇقۇمدىكى جۇغراپىيەلىك) رايوندا ياشايدىغان شاخزاتىنىڭ نامى بولىدۇ. « بارىس شىر سېنگالى » دىگەن شاخزات نامىمۇ مۇشۇنىڭغا ئوخشاش. ئەندى بۇ يەردە پەقەتلا شىردىن ئىبارەت بىر زاتنىڭ شاخزاتلىرى بولغاندىكىن، شاخزات ئىكەنلىگىنى ئەسكەرتكەن شەرت ئاستىدا، «شىر فارىسى»، «شىر بەربەرى»، «شىر سېنگالى»، «شىر نۇبىي»، «شىر مىلانكى»، شىر ئازاندى»، شىر قۇگەرى»، «شىر بەيىنبەرى» دىگەندەك ئىككى سۆز بىلەن ئاتاشقىمۇ بولىدۇ. 2-جەدۋەلگە قاراڭ.

2-جەدۋەل: «بارىس شىر» زاتىنىڭ شاخزاتلىرى ۋە ئۇلارنىڭ ناملىرى

بايان ئاخىر

ھايۋانات ناملىرىنى ئۇيغۇرچىدا قانداق ئاتىساق ئېنىق، توغرا ھەم ئاسان ئىپادىلىكىلى بولىدۇ؟ دىگەن مەسىلىدە ئىزدەنگەن ئەسەر، بىزدە يوقنىڭ ئورنىدا. بۇ توغرىدا پېقىر دەسلەپكى قەدەمدە ئۆز پىكىرىمنى ئوتتۇرىغا قويغان ئىدىم. مۇشۇ پىكىرىم بويىچە، بىر قىسىم ھايۋانات ناملىرىنى «قائىدە»گە چۈشۈرۈپ، ئاتاپ ۋە يازىپ «ئاكادېمىيە» ناملىق تورىستاندا نەشىر قىلىپ باقتىم. بۇ قىتىممۇ، بارىس رۇقتىكى شىر زاتىنىڭ 8 شاخزات نامىنى ئەنە شۇ «قائىدە» بويىچە ئاتاپ چىقتىم. بۇرادەرلەر مۇھاكىمە قىلىپ باقار دىگەن ئۈمۈددىمەن.