2014-يىلى 4-ئاينىڭ 8-كۈنى نىڭ ئارخىپلىرى
2014ئاپرېل8

قۇياشلەم، توپانئىزىم پەرەزىدەك پەيدا بولغانمۇ؟

«قۇياشلەم» دىگەن سۆز، ئۇيغۇرچە يازىق مەنبەلەردە «قۇياش سىستېمىسى» دەپ ئاتالغان. بىز ئادەملەر قۇياشلەمدىكى زىمىنلەمدە ياشاۋاتىمىز. بىز ئادەملەر، قەدىمدىن تارتىپ تا ھازىرغىچە «قۇياشلەم قانداق يارالغان»؟ دىگەن سۇئالغا جاۋاپ ئىزدەپ كىلىۋاتىمىز. «ئاكادېمىيە تور بېكىتى»دە جىمسارىنىڭ «قۇياشلەم، بۇلۇتئىزىم پەرەزىدەك پەيدا بولغانمۇ؟» ناملىق ئەسەرى نەشىر قىلىنغان. ئۇنىڭدا، «زىمىننامە»، « ئالەمنامە» مەنبەلىرىدە، « بۇلۇتئىزىم»، « توپانئىزىم»، « بەنىدئىزىم» دىگەن 3 خىل پەرەز ئەڭ كۆپ تىلغا ئالىنغانلىقى كۆرسۈتىلگەن. ھەمدە، كانت ۋە لاپلاس ۋەكىللىكىدىكى كىشىلەرنىڭ، ئالەم، يۇلتۇزلۇق بۇلۇتلار (ياكى تۇمانلار) دىن پەيدا بولغان دىگەن «بۇلۇتئىزىم ياكى كانت-لاپلاس پەرەزى»ىنى قىسقىچە تۇنۇشتۇرغان. ئەندى مەزگۇر ئەسەردە، يەنە بىر مۇھىم پەرەز« توپانئىزىم پەرەزەى» قىسقىچە بايان قىلىندى.