مەۋسۈم ناملىرى

节气名称

ئاپتورى: بوستاني 

ئۇيغۇر تىلىمىزدا، پەسىل، ئاي ۋە مەۋسۇم ناملارى كۆپخىل ئاتالغان. بولۇپمۇ، ئاي ۋە مەۋسۇم ناملىرى ئەرەپچە، پارىسچە ھەم بۇ ئىككىسى ئارالاش كەلگەن ئۇيغۇرچە دىگەندەك ھەر خىل ناملاردا ئاتالماقتا. دىمەك، كۆپچىلىك كىشىلىرىمىز بىردەك قۇبۇل قىلغان ياكى بىرلىككە كەلگەن ئۇيغۇرچە ئاي ۋە مەۋسۇم ناملارى تېخى ۋۇجۇدقا كەلمىگەندەك قىلىدۇ. شۇڭا مەنمۇ، مەزگۇر ئەسەردە بۇرادەرلەرنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن،  مويسىپىتلاردىن ئاڭلىغانلارىم، بىلگەنلەرىم ھەم ئۇيغۇرچە ئىسىم سۆز بولۇدۇ دەپ قاراغانلارىم بۇيىچە ئاي ۋە مەۋسۇم ناملارىنى تىزىپ كۆرسەتتىم. مۇھاكىمە قىلىپ باقارسىزلەر.

بىزنىڭ ئەلدە بىر يىلدا تۆت پەسىل بار،

 ھەر پەسىلدە ئۈچتىن ئاي مۇقىم بولۇر يار،

ھەرئايدا ئىككىدىن مەۋسۈم ھەمىشە تەييار،

يىگىرمە تۆت مەۋسۇم بىلەن بىريىل ئايلىنار.

تۇنجى پەسىل نامى، «باھار» دەپ ئاتىلىدۇ. باھار پەسلى، جۇدئاي، ئەگىزئاي، ئۈمۈدئايدىن ئىبارەت ئۈچ ئاينى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. جۇدئايدا، جۇد ۋەجۇدۇن  دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم، ئەگىزئايدا، ئەگىز، ئۇيغان دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم ، ئۈمۈدئايدا، ئۈمۈد ۋە  كۆكلەم دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم بولادى. دىمەك، باھار پەسلى، ئالتە مەۋسۇمنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھالدا ئۈچ ئاي داۋام قىلادى. 

ئىككىنچى پەسىل نامى، «ياز» دەپ ئاتالىدۇ. ياز پەسلى، ئەتىيازئاي، سەپەرئاي، چىللەئايدىن ئىبارەت ئۈچ ئاينى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئەتىيازئايدا، ئەتىياز  ۋە سېغىن دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم، سەپەرئايدا، سەپەر ۋە چىلگە دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم ، چىللەئايدا، چىللە ۋە قۇمۇز دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم بولادى. دىمەك، ياز پەسلى، ئالتە مەۋسۇمنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھالدا ئۈچ ئاي داۋام قىلادى. 

ئۈچىنچى پەسىل نامى، «كۈز» دەپ ئاتىلىدۇ. كۈز پەسلى، تۇمۇزئاي، مىزانئاي، ئوغۇزئايدىن ئىبارەت ئۈچ ئاينى ئۆز ئىچىگە ئالادى. تۇمۇزئايدا، تۇمۇز ۋە باشكۈز دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم، مىزان ئايدا، مىزان ، شەبنەم دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم ، ئوغۇزئايدا، ئوغۇز ۋە كەچكۈز دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم بولادى. دىمەك، كۈز پەسلى، ئالتە مەۋسۇمنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھالدا ئۈچ ئاي داۋام قىلادى. 

تۆتىنچى پەسىل نامى، «قىش» دەپ ئاتىلىدۇ. قىش پەسلى، ئوغلاقئاي، كۆنەكئاي، قىشئايدىن ئىبارەت ئۈچ ئاينى ئۆز ئىچىگە ئالادى. ئوغلاقئايدا، ئوغلاق ۋە باشقار دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم، كۆنەك ئايدا، كۆنەك ۋە قاتقار دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم ، قىشئايدا، قىش ۋە قاراقىش دەپ ئاتالغان ئىككى مەۋسۇم بولادى. دىمەك، قىش پەسلى، ئالتە مەۋسۇمنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھالدا ئۈچ ئاي داۋام قىلادى. 1- جەدۋەلگە قاراڭ.

پەسىللەر نامىنى ئەستە ساقلاش ئۈچۈن، ئۆزەمچە، «پەسىل ۋە مەۋسۇم» ناملىق ئاددى شىئېرنى يازىپ قويدۇم. 

پەسىل ۋە مەۋسۇم

جۇد كەلدى، جۇدۇن بولدى،

ئەگىز كەلدى، ئۇيخاندى.

ئۈمۈت كەلدى، كۆكلەدى،

باھار پەسلىدە ياشاردى.

ئەتىياز كەلدى، سېغىن تولدى،

سەپەر قىلدۇق، چىلگە پىشتى.

چىللە كەلدى، قۇمۇز سايرىدى،

ياز پەسلىدە ھەممە ياشنىدى.

تۇمۇز كەلدى، باشكۈز ئەگەشتى،

مىزان كىردى، شەبنەم چۈشتى.

ئوغۇز كەلدى، كەچكۈز سوڭدىدى،

كۈز پەسلىدە خامان سورۇلدى.

ئوغلاق كەلدى، باشقارنى باشلاپ،

كۆنەك كىردى، قاتقارنى تاشلاپ، 

قىش كەلدى، قارا قىشنى باشلاپ،

قىش پەسلىدە ئۆتتۇق مەشرەپ ئويناپ.

1-جەدۋەل: پەسىل، ئاي ۋە مەۋسۇملەر جەدۋىلى