caplicdan gyalar aililesi ve ularnin’ namlari (1)

Jimsary

Vebsit “wikipedia” menbelerige caraganda, caplicdan giyalar Phylogeny guruppisi, “APG” (Angiosperm Phylogeny Group, 被子植物的系统发育集团), yacinci yillardin buyan, dunyadiki caplicdan gjyalarni caytadin taxonlap qiccan^[1]. Bunin’ netijesi, “Lenny ilmy jemyeti” nin’ “botanika jornal” ida, 2009-yili nexir cilingan^[1]. Bu citimci taxon name, helcarada “APGⅢ sistemasi”  digen enqe (标签，关键词, hetkvq, aqcuq swz) dep atalgan. APGⅢ sistemasida jakarligan Dunyadiki caplicdan giyalarnin’ aile sani, 415 ke yetken^[1,2]. Mezgur eserde, buraderlernin’ paydalanixi vqvn, ene xu 415 gyailediki 1-74 ciqe  gyailenin’ Latinqe, uygurqe hem henzuqe namlari kersetildi.

Izahat: mezgur eserdiki gyaile uygurqe namlari, A.Rehmetullanin’ “gyaile namlarini coyux ve yazix caidesi” ge asasen coyuldi hem yazildi^[3,4]. Gya digen swz, uygurqe kona yazicimizda “giyah” dep yazilatti. Men, giyah swzidiki “h” heribi adette enic oculmaydu, bu herib kam bolsamu menaga tesir kwrsetmeydu hem ihqam boludu dep carap, “gya” dep aldim. Yazixta, xeklide “gyaile” (gyalar ailesi) dep yazildi.

1-jedvel: bir cisim caplicdan gyahile namlari

Menbeser

 ( menbeser, men yengidin yasagan isim swz, bunn’ menasi, “menbe cilgan eserler” digenni bildiredi).

[1]  APG, 被子植物APG分类法， zh.Wikipedia.org

[2] Rehmetulla adilla, tacson namlari boyiqe gyalarnin’ uygurqe namlarini coyux ve yazix togrisida izdinix, curgac rayonlar geograpyesi, 2011-yillic 1-san.

[3] jimsary, gyaile namlarini coyux ve yazix caidesi, ../  (2012/5/10)

[4] jimsary, caplicdan gyalarnin’ gyaile namlari, ../  (2012/1.26)