زىمىندىكى يەربويى 8000 مېتىردىن ئاشىدىغان 14 چوققا ۋە ئۇلارنىڭ ناملىرى

جىمسارى

مەن 50 ياشقا كەلگىچە، تەڭرىتاغ، بەيتىكتاغ، ئالتايتاغ، غەربى جۇڭغار تاغلارى، پامىر تاغلەڭى، ۋە قۇرۇمتاغ، قاراقۇرۇمتاغ دىگەندەك كۆپلىگەن تاغلارغا چىقىپ باققان. يەر بويى 4000 مېتىردىن ئاشىدىغان داۋانلاردىن ئۆتۈپ باققان. پامىر تاغلەڭلىرىدە ئىشەك بىلەن 4000 مېتىرغىچە ، پىيادە مېڭىپ 5000 مېتىرغىچە ئىگىزلىككە چىقىپ باققان ئىدىم. بۈگۈن كومپۇتىر ئالدىدا ئولتۇرۇپ، مەن چىققان تاغلار يادىمغا كىلىپ قالدى. زىمىندىكى ئىگىز تاغلارنى ئۇيغۇرچە تور مەنبەلەرىدىن  ئىزدىسەم تاپىلمادى. شۇنىڭ بىلەن، بۇرادەرلەرنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن، باشقا تور مەنبەلەرىدىن، زىمىندىكى يەر بويى 8000 مېتىردىن ئىگىز بولغان 14 چوققانى جەمتەر قىلىپ رەتى بويىچە تىزىپ، ئۇلارنىڭ ئۇيغۇرچە، خەنزۇچە ۋە ئېنگلىشچە ناملارىنى كۆرسەتتىم.

 تاغقا چىقىش، ھەم كۆڭۈللۈك ئىش ھەم ناھايىتى ئېغىر ئىش. تاغقا چىقىش مەقسىدىڭىز ئانىق بولسا، كۆڭۈللۈك ئىش، مەقسەدىڭىز ئانىق بولماسا، ئېغىر ئىش. ئادەم شارائىت يار بەرسە، ئۆمرىدە بىرەر قاتىم تاغلارغا چىقىپ باققانى پايدىلىق دەپ قارايمەن. ئەگەر سىز 30 ياش ئەتراپىدا بولساڭىز، تاغلارنىڭ 3000 مېتىرغىچە ئىگىزلىكىگە  بىر قاتىم چىقىپ كۆرۈڭ.  شۇ ئىگىزلىككە چىققاندا، باشىڭىز چەمبەر سالغاندەك ئاغرىمىسا، نەپەسىڭىز قىينالىپ ئاغزىڭىز ئاچىلىپ قالماسا، پۇتىڭىزنىڭ ماغدىرى كەتمەي يەڭگىل بولسا، يەنە ئۆرلەپ چىقىڭ. سىز 3500 مېتىر ئىگىزلىككە چىققاندا، يوقۇردىكى ئالامەتلەر كۆرۈلسە، توختاپ قىلىڭ، ئاستا قايتىپ چۈشۈڭ. دوختۇرغا كىلىپ يۈرەك، قانتۇمۇر، ئۆپكە ۋە نەپەس يوللىرىنى تەكشۈرتۈڭ. چۈنكى ، سىزنىڭ تاغ سەپىرىڭىز، سىزنىڭ بەدەنىڭىزگە دىئاگنوز قويۇپ بولدى.

تاغقا چىقىش، ساغلام بەدەن ھەم  قۇۋەتلىك بەدەن بولۇشنى، پەم-پاراساتلىك بولۇشنى، ئىرادىلىك بولۇشنى، جاپادىن قورقمايدىغان، ئاچلىققا، ئۇسسۇزلۇققا، سوغۇققا چىداملىق بولۇشنى تەلەپ قىلىدىكەن. ئادەملىرىمىز ئىچىدە، ئەنە شۇ شەرتلەرنى ھازىرلىغان ئەزىمەتلەر، دۆلەت-رايون ھۆكۈمەتلەرى ھازىرلاپ بەرگەن شارائىتلارغا تايىنىپ، زىمىندىكى تاغ چوققالارىغا چىقىپ قىدىرىپ كۆرگەن. بۇلارنىڭ بەزىلەرى تاغ سەپەرىنى غەلبەلىك تاماملىغان. بەزىلەرى سەپەر ئۈستىدە جانىدىن ئايرىلىپ قۇربان بولغان. شۇنداق قىلىپ، ئۇلار، زىمىندا يەر بويى 8000 مېتىردىن ئىگىز بولغان چوققادىن 14 ى بار ئىكەنلىكىنى بايقاغان ھەم شۇ چوققالارغا يامىشىپ چىقىپ، ئۇلارنىڭ يەربويىنى ئۆلچىگەن.  دىمەك، بۇ چوققالار، زىمىندىكى مەشھور 14 چوققا بولۇپ ھىساپلانادى. بۇ چوققالار، تۆۋەندىكىلەردىن ئىبارەت. (مەزگۇر ئەسەردىكى  «يەر بويى» دىگەن سۆز، ئا.رەھمەتۇللا ئىجات قىلىپ قوللانغان ئىسىم سۆز بولۇپ، مەلۇم يەرنىڭ دىڭىز يۈزىدىن ئىگىزلىكى دىگەننى بىلدىرەدى).

1-جەدۋەل: زىمىندىكى مەشھور 14 چوققا، نامى، ئورنى، ئىگىزلىكى ۋە ئۆلچىگەن تاغاشچى ئەترەت نامى