جۇڭگونىڭ يىلتىزىنى كەلگۈسىدە مائارىپتا چەت ئەلگە چوقۇنۇش ۋەيران قىلىدۇ

ئەگەر بىر دۆلەت خەلقئارا جەمئىيەتتە ئۆزىنىڭ سۆزلەيدىغان تىلىغا ئىگە بولمىسا ، باشقىلار نېمە دېسە شۇنى دېسە ، ئۇ ھالدا باشقا دۆلەتنىڭ بېقىندىسىغا ياكى باشقا دۆلەتلەرگە ئەگەشكۈچىگە ئايلىنىپ قالىدۇ . ئەگەر بىر دۆلەت خەلقئارا سۆھبەتتە ئۆز تىلىدا سۆزلىيەلمىسە ، ئۆزىنىڭ مەيدانىغا ئىگە بولمىسا ، بۇ ھالدىمۇ ئۆزىنىڭ مەنپەئەتىنى قوغداشقا ئامالسىز قالىدۇ -دە، پەقەت باشقىلارنىڭ مەنپەئەتىگە بويسۇنىدىغان بولۇپ قالىدۇ .

    سەي يۈەنپېي جۇڭخۇا مىنگونىڭ مائارىپ مىنىستىرىلىق ۋەزىپىسىنى ئۆتەۋاتقاندا ، قانۇن-نىزام ئېلان قىلىش ئارقىلىق ئاساسىي مائارىپتا كۇڭزى كىلاسسىكلىرى دەرسىلىرىنى تەسىس قىلىشنى بىكار قىلىپ ، جۇڭگونىڭ ئەنئەنىۋى مەدەنىيىتىنى مائارىپ بايلىقىنىڭ سىرتىغا چىقىرىۋەتكەن .دەرسخانىدا پەقەت ئاز ساندىكى قەدىمكى دەۋىر نەزمىلىرى نۇقتا قىلىنغان ، ئاشۇ دۆلەت پۇقرالىرىنىڭ دۇنيا قارىشى ، قىممەت قارىشىنى ئىپادىلەت بېرىدىغان كىلاسسىكلارنىڭ ئوقۇغۇچىلار بىلەن يۈز كۆرۈشۈشى مۇمكىن بولماي قالغان . نۇرغۇن تالىپلارنىڭ كېچە–كۈندۇز ئۆگىنىدىغىنى غەرب ئىلمىنىڭ مەزمۇنلىرى بولۇپ ، ئەينى ۋاقىتتا بىر تۈركۈم جۇڭگو سەرخىللىرىنىڭ شېكىسپرنى چۈشىنىشى تاڭ شيەنزۇنى چۈشىنىشىدىن ئېشىپ كەتكەن . بىر مۇنچە جۇڭگولۇقلار ئالېكساندىر ۋە قەيسەرگە ئىخلاس قىلىپ ، ئەكسىچە چىن پادىشاھى خەن ۋۇدىنى قاغىغان . ھەر كۈنى ۋاشىنگىتوننى مەدھىيلەپ ، ئەكسىچە ھەر كۈنىتاڭ ، زۇڭ ، سۇڭ دەۋرىدىكى بوۋىلىرىنى تەنقىد قىلغان .بىلىم ئىگىلىرىنىڭ غەرب مەدەنىيىتى بىلەن تەبىئىي ھالدا يېقىنچىلىقى پەيدا بولۇپ ، گەپ-سۆزلىرى ۋە يۇناننى تىلغا ئېلىش خېلى بۇرۇنلا كۆپلىگەن جۇڭگولۇق بىلىم ئىگىلىرىنىڭ ‹‹ ئەسلى جىنايىتى ›› بولۇپ قالغان . چۈنكى ئوقۇتۇشتا بىزگە پەقەت ‹‹ يۇنانىستان ›› نىلا ئۆگىتىپ ، بىزگە داڭلىق ئەجداتلىرىمىزنى تونۇشتۇرمىغان . كۈنلەرنىڭ ئۆتۈشى بىلەن بىلىم ئىگىلىرىدە ئانا مەدەنىيىتىگە قارىتا ئايرىش توساقلىرى پەيدا بولۇپ ، ياتلىشىش كۆرۈلگەن ، ھەتتا كەمسىتىش ، ئۆچمەنلىشىش پەيدا بولغان .

    شۇنىڭدىن كېيىنكى 100 يىل ، دەل بىز خەلقئارادا سۆزلەش ھوقۇقىغا ئېرىشەلمىگەن 100 يىل بولدى ، بىز سۆھبەت ئۆتكۈزۈش ئۈستىلىدە ‹‹ ئاساسىمىز بولسىمۇ ، سۆزگە نامرات بولغان ›› 100 يىل بولدى . بىز نېمىنى سۆزلەيلى ، ئوخشاشلا باشقىلارنىڭ مەدەنىيەت چەمبىرىكىگە كىرىۋالىدىغان ، ئەمما ئۆز گېپىگە ئاساس تاپالمايدىغان 100 يىل بولدى ــــــــــــ بۇنىڭ مۇھىم سەۋەبلىرىنىڭ بىرى ، بىز ئۆزىمىزنىڭ مەدەنىيىتىنى خاتا ھالدا تاشلىۋەتتۇق ، ئۆزىمىزنىڭ تىلىمىزنىمۇ خاتا ھالدا تاشلىۋەتتۇق .

    غەرب جەمئىيىتى 500 يىللىق مۇستەملىكە كېڭەيمىچىلىكى جەريانىدا ، پۈتۈن دۇنيا بايلىقى ، بازار ، ماددى ئەشيا ئوبوروتى ، ئىشلەپچىقىرىش ، تەقسىماتنى كونترول قىلىشنى ئەمەلگە ئاشۇرۇپلا قالماستىن ، شۇنداقلا دۇنيادىكى كۆپ ساندىكى مىللەتلەرگە مەدەنىيىتىنى سىڭدۇرۇشنى تاماملىدى . بۇنىڭ بىلەن ، غەربنىڭ مەنپەئەتىنى قوغدايدىغان غەرب مەركەزچىلىك مەدەنىيەت سىستېمىسى نۇرغۇنلىغان دۆلەتلەرنىڭ كاللىسىغا ھۆكۈمرانلىق قىلىپ ، پۈتۈن دۇنيا ئېتىراپ قىلىدىغان نوپۇزلۇق مەدەنىيەتكە ئايلاندى .

    جۇڭگودا بۇ خىل غەرب دۆلەتلىرىنىڭ مەنپەئەتىنى قوغداپ ، غەربنىڭ ئىرق ۋە تۈزۈمىنىڭ ئەۋزەللىكىنى بەرپا قىلىشنى مەقسەت قىلغان غەرب مەدەنىيىتى ئىككى نۆۋەت ھەل قىلغۇچ تەسىر كۆرسىتىپ ، ئىجتىمائىي ئاساسىي ئېقىم مەدەنىيىتىگە ئايلاندى . بىر قېتىملىقى 4–ماي يېڭى مەدەنىيەت ھەرىكىتى دەۋرى ، يەنە بىر قېتىملىقى ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىدىكى ئىسلاھات ئېلىپ بېرىش ۋە ئىشىكنى ئېچىۋېتىش دەۋرىدىن ئىبارەت . بىز غەرب مەدەنىيىتىنىڭ نوپۇزىنى يۇقىرى دەرىجىدە ئېتىراپ قىلغان چاغدا ، سىرتقا قارىتا سۆزلەش ھوقۇقىمىزدىن ئايرىلىپ قالدۇق . بۇنىڭ بىلەن ئىچكى قىسىمدا مەدەنىيەتتە ، سىياسەتتە كىرىزىسنى ئېتىراپ قىلىش پەيدا بولدى .

    بۈگۈنكى كۈندە، بىزنىڭ مەدەنىيەتتە پاسسىپ ھالەتتە تۇرۇشىمىز ، يالغۇز بىزنىڭ مەدەنىيەت ھوقۇقىمىز ۋە مەدەنىيەت بىخەتەرلىكى مەسىلىسىگە تەسىر كۆرسىتىپلا قالماي ، ئەمەلىيەتتە جۇڭگو پۇقرالىرىنىڭ سىياسەتتە ئېتىراپ قىلىنىشىغا تەسىر كۆرسىتىدىغان مەسىلە بولۇپ قالدى . ئەگەر بىز ئىستراتېگىيەلىك يۈكسەكلىكتە تۇرۇپ ، مەدەنىيەت قۇرۇلۇشىنى ئېلىپ بېرىپ، ئۆزىمىزنىڭ مەركىزىي قىممىتىمىز ۋە كۇڭزىچە ئىلىم ئىدىيەسى سىستېمىسىنى تۇرغۇزمايدىغان بولساق ، بىزنىڭ مىللەتلىرىمىزنىڭ گۈللىنىشى ، دۆلەتنىڭ باش كۆتۈرۈشى چەكلىمىگە ئۇچرايدۇ ، ھەتتا ئىسلاھات–ئېچىۋېتىشنىڭ ئىقتىسادىي نەتىجىلىرىنى ساقلاپ قالالماسلىقىمىزمۇ مۇمكىن .

    مىللىي مەدەنىيەتنى تەرەققىي قىلدۇرۇشنىڭ تۈپ مەقسىتى ، مەدەنىيەت ھوقۇقىنى قوغداپ ، سىياسىي جەھەتتە ئېتىراپ قىلىشنى قۇرۇلمىسىنى بەرپا قىلىشتىن ئىبارەت . 100 يىللىق مەدەنىيەت كىرىزىسىغا ئۇچرىغاندىن كېيىن ، بىز بۈگۈنكى كۈندە چوقۇم بالدۇرراق تۇتۇش قىلىپ ، ئۆزىمىزنىڭ مىللىي مەدەنىيىتىمىزنى ئەڭ ئاساس قىلغان مائارىپ بايلىقىمىزنى تۇرغۇزۇپ، موشۇ ئاساستا يېڭىچە كۇڭزىچە ئىلىم ئىدىيەسى سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرۈپ ، سىرتقا قارىتا مەدەنىيەت ھوقۇقىمىز ۋە سۆزلەش ھوقۇقىمىزنى قوغداپ ، ئىچكى قىسىمدا سوتسىيالىستىك دۆلىتىمىزنى سىياسىي جەھەتتە ئېتىراپ قىلىشنى قوغدىشىمىز كېرەك .