ئەرەب ئىمپىرىيسىنىڭ پارچىلىنىشى
ئەرەب ئىمپىرىيسى ئۇزاق مۇددەت سىرتقا كېڭەيمىچىلىك قىلىش ئارقىلىق قۇرۇلغانىدى . ئىمپېرىيە تېخى مۇستەھكەملەنمىگەنىدى . ئېزىلگەن خەلىق كۆپ قېتىم قوزغىلاڭ كۆتۈردى ؛ خەلىپە ھۆكۈمرانلىقىدىكى ھەر قايسى مىللەتلەر ھەر ۋاقىت مۇستەقىللىقنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش كويىدا ئىدى . خەلىپە گەرچە يەرگە ئىگىدارلىق قىلىش ھوقۇقىنى قولىغا مەركەزلەشتۈرگەن بولسىمۇ ، لېكىن بىر مەزگىل ئۆتكەندىن كېيىن ، يەرلىك ئاقسۆڭەكلەر قۇدرەت تېپىپ ، مەركەزدىن ئايرىلىشى خاھىشى كۈنسېرى كۈچەيدى . ئەرەب ئىمپىرىيسى ئاخىر چاك - چېكىدىن پارچىلىنىپ كەتتى . 756- يىلى ، ئەرەب ئاقسۆڭەكلىرى ھۆكۈمرانلىقىدىكى ئىسپانىيە مۇستەقىللىق جاكارلىدى ، 929- يىلىغا كەلگەندە خەلىپىلىك دۆلەت قۇرۇلغانلىقىنى جاكارلاپ ، كور دوۋانى پايتەخىت قىلدى ، ئۇ ئېلىمىز تارىخىدا ئاق يەكتەكلىك ئەرەبلەر دەپ ئاتالدى . 909- يىلى ، ھازىرقى تۇنىستا بىر يېڭى خاندانلىق قۇرۇلۇپ ، ئۇنىڭ ھۆكۈمرانىمۇ خەلىپە دەپ ئاتالدى ، ئۇ 969- يىلى مىسىرنى بېسىۋېلىپ ، ئارىدىن ئۇزاق ئۆتمەي پايتەخىتنى قاھىرەگە كۆچۈردى ، ئارقىدىن ئوتتۇرا دېڭىزنىڭ شەرقىي قىرغىقى ۋە قىزىل دېڭىزنىڭ شەرقىي قىرغىقىدىكى رايونلارنى بويسۇندۇرۇپ ، شىمالى ئافىرىقا ۋە غەربىي ئاسىيادىكى قۇدرەتلىك دۆلەتكە ئايلاندى ، ئۇ ئېلىمىز تارىخىدا يېشىل يەكتەكلىك ئەرەبلەر دەپ ئاتالدى . باغداد غەلپىلىكىمۇ داۋاملىق مەۋجۇت بولۇپ تۇرىۋەردى ، ئۇ ئېلىمىز تارىخدا قارا يەكتەكلىك ئەرەبلەر دەپ ئاتالدى . بۇ ئۈچ خەلىپىلىكتىن باشقا ، يەنە فېئوداللىق ھاكىمىيەتلەرمۇ بار ئىدى ، شۇڭا ، 10- ئەسىرگە كەلگەندە ، ئەرەب ئىمپىرىيسى پارچىلىنىپ كەتتى .

مەنبە : دۇنيا تارىخ ئوقۇتۇش قوللانمىسى