1.خېرىدارلار رازىلىقى ئۇقۇمىنىڭ تەرەققىيات تارىخى

ھەممىمىزگە ئايان بولغۇنىدەك مەلۇم خىل ئۇقۇم بىردەملىك ئىچىدە پەيدا بولۇپ قالغان ئەمەس ئۇقۇمنى ئىگىلەش ئۈچۈن ئۇنىڭ كېلىپ چىقىش تارىخىنى چۈشىنىش كېرەك. بۇ يۈزدىن سىلەرگە بۇ ماقالىنى سۇندۇم.
«خېرىدارلار رازىلىقى» 20-ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە بىخلانغان.ئەينى ۋاقىتتا ئامېرىكىدىكى بازار رىقابەت شارائىتى ئىنتايىن يامانلىشىپ كەتكەن،ئامېرىكا تېلىفۇن-تېلىگىرامما شىركىتى ئۆزلىرىگە پايدىلىق بولغان بازار ھالىتىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن شىركەتنىڭ خېرىدارلارغا تەمىنلىگەن مۇلازىمەتكە قارىتا رازىمەنلىكىنى تەكشۈرۈشنى سىناق قىلىشقا باشلىغان.ھەمدە مۇلازىمەت سۈپىتىنى ياخشىلاشنىڭ ئاساسى قىلىپ كۆرۈنەرلىك نەتىجىسى بولغان.شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ياپونىيە تويويا ماشىنا شىركىتى خېرىدارلار رازىلىقىنى بازاردىكى ئەمەلىي ئەھۋالنى چۈشىنىشنىڭ بىر ۋاستىسى قىلىش ئارقىلىق تېجارەت ئىستىراتىگىيىسىنى ياخشىلىغان.

80-يىللىرىنىڭ ئوتتۇرا مەزگىلىدە ئامېرىكا ھۆكۈمىتى «مالكولم بولدىرىج دۆلەت دەرىجىلىك سۈپەت مۇكاپاتى»نى قۇرغان ھەمدە «خېرىدارلار رازىلىقى»نى قوللىنىشقا دەۋەت قىلغان.بۇ مۇكاپات تۈرىنىڭ قۇرۇلىشى «خېرىدارلار رازىلىقى»نىڭ تەرەققىياتىغا چوڭ تۈرتكە بولغان.ئەلۋەتتە بۇ پەقەت شىركەت خېرىدارلار رازىلىق دەرىجىسىنىڭ ئېرىشكەن نومۇرىغا قارىتا تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىش ئەمەس ،بەلكى شىركەت «خېرىدارلار رازىلىقى» نى مەركەز قىلغان، بىر قاتار تولۇق بولغان سۈپەت باشقۇرۇشنى باھالاش سېستىمىسى. IBM、MOTOROLA、FEDEX لار مۇشۇ مۇكاپاتقا ئېرىشكۈچىلەردۇر.ئەمما ھازىرغا كەلگىچە پۈتۈن دۇنيا بويىچە ھەر يىلدا مۇشۇ مۇكاپاتقا ئېرىشەلەيدىغان شىركەت بەشتىن ئاشمايدۇ.

90-يىللارنىڭ ئوتتۇرىغا كەلگەندە،خېرىدارلار رازىلىقىنى تەكشۈرۈش چوڭ قۇرۇقلۇقتىكى دۆلەت ھالقىغان شىركەتلەردە تېزلىك بىلەن تەرەققىي قىلدى ۋە كېڭەيدى.بۇنىڭ سەۋەبى بىرىنچىسى، دۆلەت ھالقىغان شىركەتلەر يەرشارىلاشقان بازارغا رىقابەت ئېلان قىلىش ئۈچۈن قەرەللىك ھالدا چوڭ قۇرۇقلۇقتىكى خېرىدارلار ئۇچۇرىنى يىغدى ،ئىككىنچىسى رىقابەت بارغانسىرى كۈچىيىۋاتقان ۋەزىيەتتە ئەلا مۇلازىمەت شىركەتنىڭ رىقابەت ئۈستۈنلۈك ئامىلى بولۇپ قالدى، ئۈچىنچىسى باشقۇرغۇچىلارنىڭ خىزمەتچىلەرنى باھالىشى ئۈچۈن خېرىدارلارنىڭ باھاسىغا ئېھتىياجلىق بولدى. (داۋامى بار)خېرىدارلار رازىلىقى ئۇقۇمىنىڭ تەرەققىيات تارىخى

ھەممىمىزگە ئايان بولغۇنىدەك مەلۇم خىل ئۇقۇم بىردەملىك ئىچىدە پەيدا بولۇپ قالغان ئەمەس ئۇقۇمنى ئىگىلەش ئۈچۈن ئۇنىڭ كېلىپ چىقىش تارىخىنى چۈشىنىش كېرەك. بۇ يۈزدىن سىلەرگە بۇ ماقالىنى سۇندۇم.
«خېرىدارلار رازىلىقى» 20-ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە بىخلانغان.ئەينى ۋاقىتتا ئامېرىكىدىكى بازار رىقابەت شارائىتى ئىنتايىن يامانلىشىپ كەتكەن،ئامېرىكا تېلىفۇن-تېلىگىرامما شىركىتى ئۆزلىرىگە پايدىلىق بولغان بازار ھالىتىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن شىركەتنىڭ خېرىدارلارغا تەمىنلىگەن مۇلازىمەتكە قارىتا رازىمەنلىكىنى تەكشۈرۈشنى سىناق قىلىشقا باشلىغان.ھەمدە مۇلازىمەت سۈپىتىنى ياخشىلاشنىڭ ئاساسى قىلىپ كۆرۈنەرلىك نەتىجىسى بولغان.شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ياپونىيە تويويا ماشىنا شىركىتى خېرىدارلار رازىلىقىنى بازاردىكى ئەمەلىي ئەھۋالنى چۈشىنىشنىڭ بىر ۋاستىسى قىلىش ئارقىلىق تېجارەت ئىستىراتىگىيىسىنى ياخشىلىغان.

80-يىللىرىنىڭ ئوتتۇرا مەزگىلىدە ئامېرىكا ھۆكۈمىتى «مالكولم بولدىرىج دۆلەت دەرىجىلىك سۈپەت مۇكاپاتى»نى قۇرغان ھەمدە «خېرىدارلار رازىلىقى»نى قوللىنىشقا دەۋەت قىلغان.بۇ مۇكاپات تۈرىنىڭ قۇرۇلىشى «خېرىدارلار رازىلىقى»نىڭ تەرەققىياتىغا چوڭ تۈرتكە بولغان.ئەلۋەتتە بۇ پەقەت شىركەت خېرىدارلار رازىلىق دەرىجىسىنىڭ ئېرىشكەن نومۇرىغا قارىتا تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىش ئەمەس ،بەلكى شىركەت «خېرىدارلار رازىلىقى» نى مەركەز قىلغان، بىر قاتار تولۇق بولغان سۈپەت باشقۇرۇشنى باھالاش سېستىمىسى. IBM、MOTOROLA、FEDEX لار مۇشۇ مۇكاپاتقا ئېرىشكۈچىلەردۇر.ئەمما ھازىرغا كەلگىچە پۈتۈن دۇنيا بويىچە ھەر يىلدا مۇشۇ مۇكاپاتقا ئېرىشەلەيدىغان شىركەت بەشتىن ئاشمايدۇ.

90-يىللارنىڭ ئوتتۇرىغا كەلگەندە،خېرىدارلار رازىلىقىنى تەكشۈرۈش چوڭ قۇرۇقلۇقتىكى دۆلەت ھالقىغان شىركەتلەردە تېزلىك بىلەن تەرەققىي قىلدى ۋە كېڭەيدى.بۇنىڭ سەۋەبى بىرىنچىسى، دۆلەت ھالقىغان شىركەتلەر يەرشارىلاشقان بازارغا رىقابەت ئېلان قىلىش ئۈچۈن قەرەللىك ھالدا چوڭ قۇرۇقلۇقتىكى خېرىدارلار ئۇچۇرىنى يىغدى ،ئىككىنچىسى رىقابەت بارغانسىرى كۈچىيىۋاتقان ۋەزىيەتتە ئەلا مۇلازىمەت شىركەتنىڭ رىقابەت ئۈستۈنلۈك ئامىلى بولۇپ قالدى، ئۈچىنچىسى باشقۇرغۇچىلارنىڭ خىزمەتچىلەرنى باھالىشى ئۈچۈن خېرىدارلارنىڭ باھاسىغا ئېھتىياجلىق بولدى. (داۋامى بار)