-
1870-يىلدىكى يەكەن سۇرەتلىرى - [ماتېماتىكا رېستۇرانى]
2009-02-23
-
ماتېماتىكىلىق تۆت ئەمەلنى كىم ئىجات قىلغان ؟ - [ماتېماتىكا تارىخى]
2009-02-23
«+» «-» بەلگىلەر ئەسلى ئوتتۇرا ئەسىردە بارلىققا كەلگەن . 1489 - يىلى ماتېماتىك يوھان ۋىدمان ئۆزىنىڭ < ئاددىي ھېسابلاش ۋە تىز ھېسابلاش > دېگەن كىتابىدا رەسمىي ماتېماتىكىلىق بەلگە سۇپىتىدە ئىشلەتكەن. لىكىن 1630-يىلى ماتېماتىك ۋىتا بۇ بەلگىلەرگە تەبىر بەرگەندىن كىيىن ئاندىن ئومۇملاشقان . بۇ بەلگىلەر ئومۇملىشىشتىن ئىلگىرى لاتىنچە(plus , minus ) قوشۇش ۋە ئىلىش دېگەن سۆزنىڭ بىرىنچى ھەرىپى ئىشلىتىلگەن . مەسىلەن :
5-3 ۋە 5+3 لەر 5m3, 5p3 قىلىپ يىزىلغان . -
تېپىشماق : بىر يۇەن نەگە كەتتى؟ - [ماتېماتىكىلىق تېپىشماقلار]
2009-02-23
ئۇلۇشكۇن ئۇچ « پىخسىق » دوستۇم ئۇرۇمچىگە بايراملىق ساياھەتكە كەلمەكچى بولۇپ ماڭا بىر ياتاق ئۇقۇشۇپ قويۇشنى تاپىلىغان ئىدى . ئۇلار ئىقتىساتچانلىق قىلىش ئۇچۇن ئۇچەيلەنگە پەقەت بىر ياتاق بولسا بولىدىغانلىقىنى ئىيىتتى ، شۇڭا مەن 30 يۇەنلىك ئەرزان ياتاقتىن بىرنى ئىلىپ قويدۇم ، ئۇنداقتا بىرەيلەنگە پەقەت 10 يۇەنلا توغرا كىلەتتى . ياتاق خوجايىنىدىن ئەرزان قىلىپ بىرىشنى ئۆتۇنسەم 30 يۇەنلىك ياتاقنى 25 يۇەنگە بەردى . مەن تاپان ھەققىم ئۇچۇن 2 يۇەننى ئىلىپ قىلىپ 3 يۇەننى تۇنۇگۇن ئۇلارغا بىر يۇەندىن بۆلۇپ بەرگەن ئىدىم .
-
ئۇيغۇرلاردا قۇمۇلاق ھېساباتى - [ماتېماتىكا تارىخى]
2009-02-23
تارىخىي پاكىتلارغا ئاساسلانغاندا ، ئۇيغۇرلاردا 5- ئەسىردىن بۇرۇنلا مۇرەككەپ سان ئۇقۇمى شەكىللەنگەن . خاسىيەتلىك سانلار ئۇقۇمى ئوموملاشقان ۋە تەقۋىم قوللىنىش ئادىتى شەكىللەنگەن . 5- ئەسىرنىڭ ئاخىرلىرىغا كەلگەندە ، مەدەنىيەتنىڭ گۈلۈنىشىگە ئەگىشىپ ، ئەجداتلىرىمىز سان توپلاملىرىنى بايقىغان ۋە تەبىئى سانلارغا نام بىرىش ، ئۇلارنى ھېسابلاش مەسىلىسى ئۇستىدە ئىزدىنىپ < قۇمۇلاق ھېساباتى > نى ئىجات قىلغان .
-
دوكتور رەھىم ئايىتبايېۋ ، ئۇيغۇر مىللىتىدىن بولۇپ، قازاقىستان ئۇيغۇر ئائىلىسىدە تۇغۇلغان، ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 90 - يىللىرى ئامېرىكىغا ئوقۇشقا چىقىپ ئوقۇشتىن كېيىن شۇ جايدا تۇرۇپ قالغان، ھازىر ئامېرىكا يېڭى مېكسىكا شتاتى مىتاللورگىيە ۋە تېخنىكا ئۇنىۋېرسىتىدا ماتېماتىكا تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللانماقتا.ئۇيغۇر تىلى ، ئېنگىلىز تىلى ۋە روس تىللىرىغا پىششىق.
خىزمەت تارىخى:
2001 -يىلى 8- ئايدىن بېرى -- ئامېرىكا يېڭى مېكسىكا مىتاللورگىيە تېخنىكىسى ئۇنىۋېرسىتى ماتېماتىكا فاكۇلتېتى، مۇئاۋىن فىراپپىسور . }
2000- يىلى 5 - ئايدىن 2001- يىلى 5 ئايغىچە، ئامېرىكا < Colorado > مەكتىپى ماتېماتىكا ۋە كومپىيوتېر تېخنىكىسى بويىچە دوكتور ئاشتى تەتقىقاتچىسى .
1999- يىلى 8- ئايدىن 2000 -يىلى 5 ئايغىچە ئامېرىكا فلورىدا ئۇنىۋېرسىتى ماتېماتىكا فاكۇلتېتىنىڭ تەكلىپلىك مۇئاۋىن فىراپپىسور
1998- يىلدىن 1999-يىلغىچە فىلورىدا مېتالورگىيە ئۇنىۋېرسىتىدا ماتېماتىكا ۋە كومپىيوتېر ئوقۇتۇشى بىلەن شۇغۇللانغان
1994- يىلدىن 1997- يىلغىچە كېنتاكى ئۇنىۋېرسىتىدا ياردەمچى تەتقىقاتچى بولۇپ ئىشلىگەن.
1992- يىلدىن 1994- يىلغىچە ئامېرىكا كېنتاكى ئۇنىۋېرسىتى ماتېماتىكا فاكۇلتىدا ئوقۇتۇش ياردەمچىسى بولۇپ ئىشلىگەن.
1988- يىلدىن 1989- يىلغىچە قازاقىستان دۆلەتلىك ئۇنىۋېرسىتىدا مېخانىكا فاكۇلتىدا ياردەمچى لېكتور ۋە قوللىنىش ئىلمى تەتقىقاتچىسى بولۇپ ئىشلىگەن. -
ئاي شارىدىكى بىر كۈن قانداق ھېسابلىنىدۇ ؟ - [ماتېماتىكا رېستۇرانى]
2009-02-22
يىقىندا < ئاي شارىدا مۇز بايقالدى > دىگەن خەۋەر تارقالدى ، يەنى ئىنسانلارنىڭ ئاي شارىدا ياشىشىدىكى ماددى ئاساس بار بولدى ، ئاي شارىغا چىقىشتىكى < قاتناش قۇرالى > مۇ بار بولدى ، دىمەك ، ئىنسانلارنىڭ ئاي شارىدا < ماكانلىشىش >ھەرگىزمۇ خام خىيال بولماي قالدى . ئۇنداقتا ئاي شارىدىكى بىر كۈن قانداق ھېسابلىنىدۇ ؟
ئاي شارىدا قۇياش شەرقىي < ئۇپۇق سىزىقى > دىن كۆتۇرۇلۇپ ، 160 سائەتتىن كېيىن ئاران تىكلىشىدۇ .قۇياش<تىكلەنگەن> ئورۇندىن غەرىپكە ئولتۇرغانغا قەدەر يەنە 160 سائەت ۋاقىت كېتىدۇ
-
بىر تەڭسىزلىكنى يىشىشنىڭ ئەپچىل ئۇسۇلى - [ماتېماتىكا رېستۇرانى]
2009-02-22
مىسال : x+1|(2x-1)≥0| نىڭ يېشىملەر توپلىمىنى تىپڭ .
يىشىش : (y=|x+1|(2x-1 بولسا فۇنكىتسىيە ( y=(x+1)(2x-1 نىڭ x<1 ئارلىقتىكى گىرافىگىنىڭ ئابسىسسا ئوقىنى بويلاپ يۇقۇرى - تۆۋەن قاتلاشتىن ھاسىل قىلىنغان.
چۇنكى ، y=(x+1)(2x-1)=0 نىڭ يىشىمى x=-1,1/2
شۇنۇڭ ئۇچۇن ، ئەسلى تەڭسىزلىكنىڭ يىشىملەر توپلىمى :{x|x=-1 ياكى x≥1/2}بولىدۇ
-
سىز بىلمەيدىغان قىززىقارلىق سان-سىفىرلار - [ماتېماتىكا رېستۇرانى]
2009-02-22
قەدىمقى گىرىكلەر ساننى ھەرپ بىلەن ئىپادىلەپ ئاران 100 مىليۇنغا يەتكۇزەلىگەن ، ھەرپ يىتىشمىگەنلىكتىن ئۇنى داۋاملاشتۇرۇشقا ئامالسىز قالغان .
ئەڭ ئۇزۇن ئىلمىي ئاتالغۇ 207 مىڭ ھەرپتىن تەشكىل قىلىنغان بولۇپ ، بۇ ھەرپلەر بىلەن ئادەم بەدىنىدىكى ئوكېسىدسىزلانغان رىبو نۇكلېئىن كىسلاتاسىنىڭ تەركىبى ئىپادىلەنگەن . بۇ ئاتالغۇنىڭ تولۇق ئاتىلىشى 1981- يىلى 4- ئاينىڭ 9- كۇنى < تەبىئەت > زورنىلىغا بىسىلغان .
ماي قەلەم بىلەن خەت يازغاندا ماي قەلەم مېنۇتىغا 5000 قېتىم ئايلىنىدۇ . ئەگەر تۇز سېزىق سېزىلسا مېنۇتىغا 20 مىڭ قىتىم ئايلىنىدۇ .
ئەگەر ئادەمنىڭ مېڭە تېرە قاتلىمى يېيىلىپ قورۇقلىرى تۇزلەنسە قېلىنلىقى 3 مېللېمىتىر ، چوڭ - كېچىكلىكى 90* 60 كۇۋادىرات سانتىمىتىر بولىدۇ .
-
تېنىڭىزدىكى قىزىقارلىق سانلار - [ماتېماتىكا رېستۇرانى]
2009-02-22
سىز ئۆز تېنىڭىزنى چۇشۇنەمسىز ؟ . تۆۋىندىكى سان - سىپىرلارغا نەزىرىڭىزنى سىلىڭ :
ئادەمنىڭ ھەر قىتىملىق نەپەس ئېلىشى ئۇچۇن 5 سىكۇنت ، يەنى ھاۋا شۇمۇرۇشكە 2 سىكۇنىت، تىنىق چىقىرىشقا 3 سىكۇنىت ۋاقىت كىتىدۇ .
ئادەمنىڭ جىگىرى بەدەن ئىغىرلىقىنىڭ 40 دىن بىرىگە توغرا كىلىدۇ . ئۇ 2 مىليارت 500 مىليۇن جىگەر ھۆجەيرىسىدىن تەركىپ تاپقان بولۇپ ، پۇتۇن بەدەندىكى 5-6 لىتىر قاننى سىغدۇرالايدۇ .
تاماق يىگەندە ، تاماق ئېغىز بوشلۇقىدىن ئاشقازانغا كىرگۇچە 4-8 سېكۇنىت ۋاقىت كىتىدۇ . ئەمما تاماقنىڭ ئاشقازاندا تۇرۇش ۋاقتى 4 سائەت بولىدۇ .
ئادەمنىڭ ھەزىم قىلىش يولىنىڭ ئۇزۇنلىقى 600 سانتېمىتىر بولۇپ ، بەدەن ئېگىزلىكىنىڭ 4 ھەسسىسىگە توغرا كىلىدۇ .بۇنىڭ ئىچىدە ئاشقازاننىڭ ئۇزۇنلىقى 20-25 سانتېمىتىر ، كىچىك ئۇچەينىڭ ئۇزۇنلىقى 400-500 سانتېمىتىر ، چوڭ ئۇچەينىڭ 150 سانتېمىتىر كىلىدۇ .
بارماق ئىزى بوۋاق تۇغۇلۇشتىن 6-8 ھەپتە بۇرۇن شەكىللىنىپ بولىدۇ . -
ئوقۇتقۇچىلارغا كۆڭۇل سۆزۇم بار - [مائارىپىمىزغا نەزەر]
2009-02-22
ئالدى بىلەن سۆزۇمنى يېڭى ئوقۇتقۇچى بولغانلارغا ۋە بولماقچى بولغانلارغا ئىيتىۋالاي .......
مەن 20 يىلدىن ئارتۇق ئوقۇتقۇچى بولدۇم . مۇشۇ جەرياندىكى خىزمەت تەجىربەمگە ئاساسەن شۇنى سەمىڭلارغا سالاي : سىز چوقۇم ئوقۇتقۇچىلىقتەك بۇيۇك كەسىپنى ، « ئىنسانلار روھىنىڭ ئىنجىنىرى » بولۇشنى تاللىغان چىغىڭىزدا كەلگۇسى قىلماقچى بولغان ، يەتمەكچى بولغان ئارمان - ئىستەكلىرىڭىزدىن پەخىرلىنىش تۇيغۇسىغا چومىسىز . ئەمەلىيەتتە ھەقىقى يۇسۇندا بۇ كەسىپكە قەدەم قويغىنىڭىزدا ياكى ئۇمۇد - ئىستەكلىرىڭىزنى ئورۇنلاشقا باشلىغان چىغىڭىزدا نۇرغۇن ئىشلارنىڭ سىزنىڭ ئارزۇيىڭىزدىكىدەك بولمايدىغانلىقىنى ياكى بولمىسا بۇ كەسىپنىڭمۇ «ژىرىڭلىق » يەرلىرى بارلىقىنى چوقۇم ھېس قىلىسىز . ئوقۇتقۇچىلىقنىڭمۇ دۇنيادىكى باشقا كەسىپلەردىن پەرىقلەنمەيدىغان « جان بىقىش يولى » ، « تىكچىلىك يولى » ئىكەنلىكىنى ، ئۆزىڭىزنىڭ « ئىنسانلار روھىنىڭ ئىنجىنىرى » ئەمەس ، بەلكى تۆۋەن قاتلامدىكى ئەڭ « ئىزىلىشكە ئۇچرايدىغان » ھەممە كەسىپتىكىلەرنىڭ چېشى پاتىدىغان تەبىقىگە مەنسۇپ بولغىنىڭىزدىن ئىبارەت رىئاللىقنى شەرتسىز قوبۇل قىلىشقا تەييارلىق كۆرۇپ قويۇڭ . -
ئەيلېر سىزىقى - [قىزىقارلىق ماتېماتىكا]
2009-02-22
تېئورما : ئوخشاش بىر ئۇچبۇلۇڭنىڭ تىكلەر مەزكىزى ، ئېغىرلىق مەركىزى ، تاشقى مەركىزى سىزىقداش بولىدۇ . بۇ سىزىقنى بىز ئەيلېر سىزىقى - دەيمىز . ھەمدە تاشقى مەركىزى بىلەن ئېغىرلىق مەركىزىنىڭ ئارلىقى تىكلەر مەركىزى بىلەن ئېغىرلىق مەركىزىنىڭ ئارلىقىنىڭ يىرىمىگە تەڭ بولىدۇ .
-
پەرھىز قىلىنغان سان - سىفىرلار - [ماتېماتىكا رېستۇرانى]
2009-02-22
ياپۇنلۇقلار « تۆت » تىن پەرھىز تۇتىدۇ ، چۇنكى ياپون تىلىدا «تۆت » دېگەن سۆز نىڭ تەلەپپۇزى « ئۆلۇم » دېگەن سۆزنىڭ تەلەپپۇزى بىلەن ئوخشايدۇ . شۇڭا ياپونىيىنىڭ دوختۇرخانلىرىدا 4- نۇمۇرلۇق ياتاقمۇ يوق ، « ئۆلۇم » كارۋىتىدا يىتىشنى كىممۇ خالىسۇن؟
شۇنىمۇ قوشۇمچى قىلىپ قويۇش زۆزۇركى ، جۇڭگۇدىكى خەنزۇ قاتارلىق بىر قانچە مىللەتمۇ « تۆت » نى ياخشى كۆرمەيدۇ ، بۇ ھەممىمىزگە ئايان . چۇنكى خەنزۇچە « تۆت » نىڭ تەلەپپۇزىمۇ « ئۆلۇم » بىلەن ئوخشاش ، بىراق ياپۇنلۇقلاردەك قاتتىق پەرىز تۇتمايدۇ ، ھىچ بولمىغاندا كىسەلخانىلاردا «4- نۇمۇرلۇق كارۋات » بار .ئەمما تىلىفۇن نۇمۇرى ، ماشىنا تاختا نۇمۇرىلىرىدا « 4 » نىڭ بولىشىنى خالىمايدۇ .ئەكسىنچە « 8 » نىڭ تەلەپۇزى «باي بولۇش » بىلەن ئوخشاش بولغاچقا ، بۇ رەقەمنى ياخشى كۆرىدۇ .لىكىن ئىيتىشلارغا قارىغاندا ،تەيۋەنلىك خەنزۇلار « 8 » نى ياخشى كۆرمەيدۇ .چۇنكى ئۇلار ئىچكى ئۇرۇش مەزگىلىدە ئاساسلىقى « 8- ئارمىيە » دىن جىق پەشۋا يىگەن . تەيۋەن دائىرلىرى يېڭى جۇڭگۇ قۇرۇلغاندىن كىيىن تەيۋەندە ھەتتا «8-يول كوچا ئاپتۇۋۇزى » نىمۇ تەسىس قىلماي ، بىراقلا 9-يول ئاپتۇۋۇزىغا ئۆتۇپ كەتكەن.چۇنكى « 8- يول » بىلەن « 8- ئارمىيە » نىڭ -
يېڭى پەن - ئاپەت ئىلمى - [يېڭى ئارىلىق پەنلەر]
2009-02-22
بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ سىتاتىستىكىسىغا قارىغاندا ، دۇنيادا ھەر يىلى تەخمىنەن 20 قېتىم ئەتراپىدا ئىغىر تەبىئى ئاپەت يۇز بىرىدىكەن . بۇنىڭ ئىچىدە ھاۋارايى، دېڭىز رايى، يەر تەۋرەش ، يانار تاغ پارىتىلاش قاتارلىق ئاپەتلەر تۇپەيلىدىن ئوتتۇرا ھېساپ بىلەن ھەر يىلى 83 مىڭدىن ئارتۇق ئادەم ئۆلۇپ كېتىدىكەن ، 5 مىليارت ئامېرىكا دوللىرى قىممىتىدىكى مال - مۈلۇك ۋە زىرائەت زىيانغا ئۇچرايدىكەن . ئىنسانلار تەبىئى پەن بىلەن ئىجتىمائى پەننى بىرلەشتۇرۇپ ، ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئىلىش ، ئاپەتكە تاقابىل تۇرۇش تەتقىقاتىنى ئېلىپ بىرىپ ، بىر يېڭى پەن تارمىقى «ئاپەت ئىلمى » نى بارلىققا كەلتۇردى . بۇ پەننىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى ئاپەتنىڭ پەيدا بولۇشى ئۇستىدە تەتقىقات ئېلىپ بىرىش ئارقىلىق ، ئاپەتتىن توغرا مەلۇمات بىرىش ، ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۇچۇن شەرت- شارائىت يارىتىشتىن ئىبارەت.
بىراق ھازىر بۇ پەن تەتقىقاتى تىخى دەسلەپكى باسقۇچتا تۇرماقتا. ئۆزىنىڭ مۇكەممەل نەزەرىيە سىتېمىسىنى شەكىللەندۇرگىنى يوق .ئىنسانىيەتكە بەخىت يارىتىش ئۇچۇن بىرىلىپ تەتقىق قىلىشقا توغرا كىلىدۇ. -
ساغلاملىق توغرىسىدىكى قاراشلار - [ماتېماتىكا رېستۇرانى]
2009-02-20
دۇنيادا ساغلاملىق توغرىسىدا خىلمۇ - خىل قاراشلار بار . < ساغلاملىق -- زور بايلىق > دەيدىغان ھېكمەتلىك سۆزمۇ بار . بۇ ھەقتە گىرمانىيىلىك پەيلاسوپ شۇپىنخائۇر : < ساغلام قەلەندەر كېسەل پادىشاھتىن بەخىتلىك > دوپ ئېيىتقان .
يەنە بىر پەيلاسوپ : < ساغلاملىق بىر مىليۇن يەنى ، 1000000 غا ئوخشايدۇ . ئۇنىڭ ئالدىدىكى 1 ساغلاملىققا ، ئارقىسىدىكى نۆللەر يەر - زىمىن ، ئۆي - جاي ، مال - مۇلۇك ، خىزمەت ، دوست - بۇرادەر ، ئىجتىمائى مۇناسىۋەتكە ۋەكىللىك قىلىدۇ ؛ پەقەت 1 مەۋجۇت بولغاندىلا بۇ بىر مىليۇن قىممەتكە ئىگە بولىدۇ ، بولمىسا نۆلگە تەڭ بولىدۇ > دېگەن . باشقا بىر پەيلاسۇپ مۇشۇنىڭغا ئوخشاشراق قىلىپ : < ساغلاملىق ھەقىقەتەن بىر مىليۇنغا ، يەنى 1000000 غا ئوخشايدۇ ....... -
<< 0>> ﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ - [ماتېماتىكا رېستۇرانى]
2009-02-17
1982- يىلى مەلۇم بىر ئونۋېرىستىتنىڭ 2- يىللىقىدا ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلار ئىقتىساد ئىلمىدىن دەرس بېرىدىغان ئوقۇتقۇچىسىنىڭ دەرسكە كىرىشىنى كۈتۈپ تۇرۋاتاتتى . شۇ ئارىدا قاتتىق قول ئۇستازىنىڭ قارىسى كۆرۈندى...