ئەمەتجان ساۋۇت ئۆزقان

زامان-زامانلاردىن تىڭلايمەن مەغرۇر،

مەھمۇد، يۈسۈفلەردىن بىر سادا كېلەر:

«ئانا تىل ئەركىڭدۇر، ئانا تىل غۇرۇر،

ئانىڭسىز ھەر كىشى بىر گەدا كېلەر…»

تۇغۇلغان ئىكەنمەن تىلى بار ئەلدە،

         ئانام: «‹ئىڭڭە›لىگەن،- دەيتتى،-ئۇيغۇرچە».

     ئاتام: «ئېغىزلاندىڭ ئۇشبۇ ‹ھەسەل› دە،-

دەيتتى،-قەدىرلىسەڭ ئەرزىيدۇ شۇنچە».

 ئۆزقان

غۇنچەم ئېلىپبەنى تۈگەتكەن شۇ ئان،

قاينايتتى قەلبىدە كۈچلۈك ھاياجان.

كىمنىڭ يوق بالىلىقى غۇنچەمدەك ئۆتكەن،

ئانا تىل كۆكىدە مەغرۇر پەر قاققان.

 بۈگۈن قوللىرىمدا كونا ئېلىپبە،

ئالغاننى بېرىشنى ئۆگىتىپتۇ ئۇ.

ئىنسانلىق ئۇنىڭسىز ئەمەسمۇ خىرە،

دىلىمدىن كىرلارنى تۈگىتىپتۇ ئۇ.

ئىشسىزلىق

ئۆزقان

تەنھالىق قورشىغان خانەمنى،

                                       كېچە

روھىمغا سانچىلىپ ياغدى تۇنجى قار.

يوقلۇقنى سوراقلار  بۇندا ھەر نەرسە،

سوغ شامال تام مېشىم ئىچرە پىرقىرار.

دۇئاگۇي بەندىنىڭ قاتقان قولىدەك،

پەنجىرەم كوچىغا تۇرماقتا بېقىپ.

بالاغەت پەيتىدە كىرگەن خىيالدەك،

كىرمەكتە ئىشسىزلىق ئاستا جىلمىيىپ.

ئۆزقان

چىرايىڭدا مىڭ قۇياشنىڭ ئەكسى بار،

مىڭ ماگمىنىڭ ھارارىتى قەلبىڭدە.

كۆڭۈل-كۆكسۈڭ كەڭلىكىدە ئالەم تار،

پارلايدۇ شان تامچە تەرىڭ-ئەجرىڭدە.

ھەر بىر سۆزۈڭ سىر-ھىكمەتلەر قامۇسى،

سەنكى تىرىك جاھاننەما ئەينىكى.

سەن باركى، يوق نادانلىق غەم-قايغۇسى،

 سەن ئىنسانىي پەزىلەتنىڭ ئۆرنىكى.

ئۆزقان

 بالىنىڭ چۆچىكى

 چۆچىكىدۇر بالىنىڭ،

 ئايدالا، خامان.

 چۆچىكىدۇر بالىنىڭ،

 دۆۋە-دۆۋە دان.

چۆچىكىدۇر بالىنىڭ،

 ھەتتا بۇردا نان.

 چۆچىكىدۇر بالىنىڭ،

 تىكەنلىك ئازغان.

      ئۆزقان

1

گۇگۇمنىڭ قوينىدىن چىققان پەرىشتە،

شىۋىرلاپ ياش تۆكتى قەلبىمگە بۇ دەم.

ئۇپۇققا قان چاچقان ئەسەبىي ھېسلار،

مۇزلاتتى سەزگۈچتە قىرتاققىنە تەم.

قارايغان دەرەخزار ئۆكسىدى ئۇزاق،

ياپراقلار شىلدىرلاپ قالدى ئۆمچىيىپ.

مۇڭلانغان ساھىلنىڭ ئاھ، لېۋى چاڭقاق،

تۈن قارا پەردىدەك بۇ كەچ ئاي كۆيۈپ.

ئاتىسى غورا يېسە، بالىسىنىڭ چىشى قاماپتۇ.

ئارىسالدى ئېشەكنى بۆرە يەر.

 ئەگرى تاياقنىڭ ئۇچى بۇرنىڭنى يارار.

باش بۇزۇلسا تاز بولۇر، پاختا بۇزۇلسا ماز(بولۇر).

بەگ يالاقچىغا ئامراق، ئىت شاتراقچىغا.

بىلگىنى راۋاب چالسۇن، بىلمىگىنى چاۋاك.

پىل تۆشۈكتىن قورقىدۇ، چاشقان مۆشۈكتىن.

توخۇ قونداققا چىققاندا ھەممىنى ئۇنتار.

توغرا سۆزنىڭ توقمىقى بار.

جاھاننى بۇزغان چېقىمچى، كېلىننى بۇزغان بېقىمچى.

چىغىرىقچى چىگىت دەيدۇ، چوكانلار يىگىت.

خوتۇنغا ئامراق بالىغا ئۆچ، قايماققا ئامراق كالىغا ئۆچ.

   تەرجىمان: ئەركمان [ جۇڭگو]

ئەر-خوتۇن بەختىيار ئىدى.

خوتۇن لامپۇچكىغا بالىسىنىڭ پايپىقىنى كىيدۈرۈپ قويۇپ ياماقچىلىق قىلىۋاتاتتى. ئەر سۇپىدا سۇنايلىنىپ بەھۇزۇر مۈگدەپ ياتاتتى. خوتۇن ئېرىنىڭ مۈگدەشلىرىنى يوق قىلىش غەرىزىدە بىرەر گەپ ئويلاپ تاپماق بولدى-يۇ، خىيالىغا ھېچ بىر گەپ كەلمىدى. ئۇ ئويلاپ-ئويلاپ ئاخىر بىر گەپ تاپقاندەك بولدى.

— ھوي، دادىسى، نېمانچە مۈگدەيسىز؟ ئەركەكلەردەك مانداق قىزىق-قىزىق گەپلەرنى قىلىپ كۈلدۈرسىڭىزچۇ!

ئەر بىر كۆزىنى ئاران-ماران ئېچىپ ئەسنىدى-دە، ئىشىك غىچىلدىغانغا ئوخشاش غەلىتىلا بىر ئاۋازدا غۇدۇرىدى:

— ھە، قىز بولامىدىڭكى…

ئۇ يەنە كۆزىنى يۇمدى.

 —ئالدىرىماڭ، ئالدىرىماڭ! كۆزىڭىزنى ئېچىڭ. مۇبادا ئون سەككىز ياشلاردىكى يىگىت بولغان بولسىڭىز نېمە قىلاتتىڭىز؟ يەنە ماڭا ئۆيلىنەرمىدىڭىز؟

(دۇنيا ئانا تىل كۈنىگە بېغىشلاپ)

ئەمەتجان ساۋۇت ئۆزقان

 ئانام ئوغۇزىدا كىرگەن تېنىمگە،

ئۇنىڭ شەيداسىدۇر مېنىڭ ۋەتىنىم.

ھىممەت كەمىرىدۇر تاقسام بېلىمگە،

ئۇنىڭ تۇپراقىدا كۆكلەيدۇ جېنىم.

كەلمىش زۇۋانىغا قەدىمىي تاشلار،

دەرمىش:«ئانا تىلنىڭ ھەغداسى بىز» دەپ،

دەرمىش:«ئانا تىلنى ئەيلەپ ئىپتىخار،

ئەۋلاد مىراسلارنى تاپقۇسى ئىزلەپ».