ئابدۇلھەمىد چولپانى شېئىرلىرىدىن
(1897-1938) (ئۆزبېكىستان)
ئامالنىڭ ئۆلۈمى
كۆڭلۈمدە يىغلىغان مەلەكلەر كىملەر؟
شەرقنىڭ ئانىلىرى، جۇۋانلىرىمۇ؟
قارشىمدا يىغلىغان بۇ جانلار كىملەر؟
قۇللار ئۆلكىسىنىڭ ئىنسانلىرىمۇ؟
نە ئۈچۈن ئۇلارنىڭ تاۋۇشلىرىدا
ئۆتكەن ئەسرلەرنىڭ ئاھاڭى يىغلار؟
نە ئۈچۈن يازمىشنىڭ ئويناشلىرىدا
ھەر يۈرۈش كۆڭلۈمنى نەشتەردەك تىغلار؟
كەڭلىك ھاياللىرى ئۇچتىمۇ كۆككە
پۈتۈن ئۈمىدلەرنى ياۋلارمۇ كۆمدى؟
مەڭگۈ تۇتقۇنلۇققا كىردىمۇ ئۆلكە؟
خىيالدا پارلىغان شاملارمۇ سۇندى؟
كېچىنىڭ جان ئالغۇچ قاراڭغۇلۇقى،
نىجات يۇلتۇزىنى خىيالمۇ بىلدى؟
شۇنچە تۇتقۇنلارنىڭ ھەققى، ھەقلىگى
بىر ئوۋۇچ (ئوچۇم) تۇپراققا قۇربانمۇ بولدى؟
ئاھىمنىڭ ئوتىدىن چىققان شولىلار،
شەرقنىڭ كۆكرىكىدە بىر تاپماسمۇ؟
كۆكسۈمدىن قىسىلىپ چىققان نەئىرىلەر،
ئۇھلىغان دىللارغا كۈلۈپ باقماسمۇ ؟
-------------------------------------------
سۆيگەن چاغلاردا
گۈزەللەرنىڭ مەلىكىسى ئىكەنسەن،
بۇنى سېنىڭ كۆزلىرىڭدىن ئوقىدىم.
ئوقىدىم-دە ئىستىقبالىم قۇشىغا
خىيالىمدىن ئالتۇن قەفەس توقىدىم.
گۇنەفشىلەر قۇلىقىمغا مەدھىڭنى
سۆزلەپ-سۆزلەپ چارچىدىلەر، پۈتمىدى...
ئەلەمزادە بۇلبۇل يىغلاپ، كېچىلەر
ئالىمىڭنىڭ ئاخىرىنى تاموم قىلمىدى.
كۆزۈڭدىكى ھىكايىنىڭ مەزمۇنىن،
شائىر بولسام، ئېيتىپ-ئېيتىپ يىغلاردىم.
شۇھال، كونا جاراھەتلىك قەلبىمنى
سەترلەرنىڭ نەشتىرى-لە تىلاردىم.
خىيالىمنىڭ قىپ-قىزىلدىن كىيىنگەن
پەرىلىرى، ھۆرلىرىنى كۆردۈڭمۇ؟
ئەلىمىمدىن گۈللەر تىككەن يوللاردىن
كائىناتقا ھايات چېچىپ يۈردۈڭمۇ؟
يوللىرىڭدا شېئىر ئېيتسا سولغان بەرگ،
قۇلىقىمغا مۇزىكىلار كەلتۈرۇر.
قاچان سېنىڭ مۇزىكىدەك ئاۋازىڭ
سېنىڭ مېنى سۆيگىنىڭنى بىلدۈرۇر؟
----------------------------------------------
قەلەندەر ئىشقى
مۇھەببەتنىڭ سارىيى كەڭ ئىكەن، يولنى يوقاتتىم-غۇ،
مەڭگۈ تاش يەڭلىغ بۇ خەتەرلىك يولدا قاتتىم-غۇ.
كەرەشمە دېڭىزىن كۆردۈم، نە نازلىق تالقىنى باردۇر،
ھالاكەت بەلگىسىن بىلمەي، غۇلاچنى چوڭ-چوڭ ئاتتىم-غۇ.
ئەجەپ دۇنيا ئىكەن بۇ ئىشق دۇنياسى،ئايا دوستلار،
بۇ دۇنيا دەپ، ئۇ دۇنيانى باھاسىز پۇلغا ساتتىم-غۇ.
ئۇنىڭ گۈلزارىدا بۇلبۇل سايراپ قان ئەيلىدى باغرىم،
كۆزۈمدىن ياشنى جا ئەيلەپ، ئەلەملەر ئىچرە پاتتىم-غۇ.
قەلەندەردەك يۈرۈپ دۇنيانى كەزدىم،تاپمايىن يارنى،
يەنە كۆلبەمگە قايغۇلار، ئەلەملەر بىرلە قايتتىم-غۇ.
مۇھەببەت ئاسمىنىدا گۈزەل چولپان ئىدىم، دوستلار،
قۇياشنىڭ نۇرىغا تاقەت قىلالماي يەرگە پاتتىم-غۇ.
-----------------------------------------
بەر قولۇڭنى
بەر قولۇڭنى، تىترىگەن قولۇم بىلەن ئاداققى دەفئى
بىر قىسايىن، ئاندىن ئارتۇق ئۇ قوللارغا تەگمەك يوق.
كۆزلىرىڭنى ئاخىرقى مەرتە چۈشۈر خىرە كۆزۈمگە،
كوكرىكىمگە كىرپىكلىرىڭ ئاخىرقى مەرتە ئاتسۇن ئوق.
كۆكىمىزدە ھانۇز ئۇچماي قاراپ تۇرغان يۇلتۇزۇڭ
كۆر يۈزىنى، ئايرىلىشنىڭ كۈزى بىلەن سارغايغان.
سەن كېتىسەن، يۇلتۇز ئۇچار، يالغۇزلۇقتا تاشلانغان
ئوكسىگىنغا ھايات بەرمەس ياغدۇلىرى كۈندۈزنىڭ.
بەر قولۇڭنى ئاخىرقى مەرتە، يالغۇز قالغان ئۆكسۈكمەن،
ئات ئوقۇڭنى ئاخىرقى مەرتە، ئالەم كۈتكەن كۆكسۈمگە.
--------------------------------
خىيالى
كۆڭۈلدىكى مۇھەببەتنىڭ ئۇچقۇنىن
خىيالىمنىڭ بىر بۇرجىدا بەركىتتىم.
ئول ئۇچقۇننىڭ كۈچلۈكىدىن قەلبىمدە
ھېچ تۈزەلمەس، ئېغىر يارا بار قىلدىم.
قۇلىقىمغا ئول بەخت، دەپ ئىشىتىلگەن
ئەزانلارنى شەيتانىي دەپ ئويلىدىم،
شۇنىڭ ئۈچۈن بەخت بەرگەن مەلەككە
تۈرلۈك-تۈمەن ئەفسانىلەر سۆزلىدىم...
چاچلىرىنى ئويناپ تۇرۇپ ئىشىتتى
ۋە دېدىكىم: "ئەفسانىلەر بىھۇدە".
بۇل سۆزلىرى قۇلىقىمغا يېتىشتى:
"ئاقتىم،-دېدى،-قانلىق، زەردابلىق سۇدا..."
ئاق-ئاق،-دېدى ئەفسانىلار سۇلتانى، -
سېنىڭ تەختىڭ، بەختىڭ ئۇندا كۈتىدۇ.
ئول زەردابلىق، قانلىق سۇلار ئاستىدا
قارا كىيگەن جېنىڭ جىلۋە ئېتىدۇ.
كەت، ئەي شەيتان، ۋاقىرىدىم... قورقىمەن...
كەت-كەت. قىلىچ سۇنغان، قالقان تېشىلگەن.
كۆرىسەنمۇ؟ مەن ئېزىلگەن، ياتىمەن،
ئۈستۈمگىمۇ بالا تېغى يېقىلغان.
كەنجى نەفەس، ئاخىرقى دەم، ئەي مەلەك،
كەل، بىر قارا، ئاندىن يېقىلسۇن فەلەك.
---------------------------
سىرلاردىن...
1
بىر تۇتام چاچلىرىڭ مېنىڭ قولۇمدا،
غىجىملاپ ئۆپەيمۇ،يا تاراپ ئاچاي؟
سىر دەپ ساقلىغىنىڭ مېنىڭ قوينۇمدا،
سىر دەپ ساقلايىنمۇ،يا ئەلگە چاچاي؟
ساچىلغان چېچىڭدەك ئېچىلسا سىرىڭ،
ئانار يۈزلىرىڭنى كىمگە تۇتارسەن؟
ئۆزۈڭ-غۇ: ئەرلەردە ۋافا يوق! - دېدىڭ،
تۇيۇقسىز نىمگە يەنە كۈتىسەن؟
2
ئېچىلغان قوينۇمدا تولغانغان تېنىڭ،
كۆڭلۈڭدىن قىلچىمۇ ھىدلاتقۇزمىسا،
ماڭا يېقىنلاشما،ئەي تىرىك بۆسە!
سۆيدۈم دىگەنلىرىڭ يالغاندۇر سېنىڭ!..
-----------------------------------
ھالدۇر
مەن دۇتار بىرلەن تۇغۇلغان،كونا بىر دىۋانىمەن،
ئول تۇغۇلغىنىم بىلەن بىر ئوتتا دائىم يانىمەن.
دىللىرىدا غەم تولا بىچارىلەرگە يارمەن،
ۋاقتى خۇش،غەم كۆرمىگەنلەردىن تامام بىزارمەن.
مەن دۇتارنىڭ تارلىرىغا بەركىنىب ئالسام ئەگەر،
پەدىلىرىنىڭ ھەر بىرى بەرگەي بۆلەك غەمدىن خەۋەر.
پەدىلەر ئۆزرە يۈرۈپ تۇرغان ئادەم بارماقلىرى
كۆكرىگىمدىن كۆپ باسار، شۇندىن بولۇر تالماقلىرى.
ئىككى تارنى قاقشىتىپ،بارماقلار چالسا توختىماي،
غەملىك ئۈن چىقماس شۇھال تارلاردا ھالدۇر يىغلىماي.
يوق ئىشىم ھاكىم،ئەمەلدار،شاھۇ خاقانلار بىلەن؛
بىرگىدۇرمەن دائىما ھەمدەرد بولغانلار بىلەن!..
ئەھلى غەملەر مەن كەبى مەجنۇن سۈپەت ھالدۇر بۇلار،
شول سەۋەپتىن بەندىنىڭ نامىنى ھالدۇر قويدىلار.
---------------------------------------
سۆزۈم
نەپرەت ئۆلكىسىدىن ھىجرەت قىلغانمەن،
ئۈلپەت دىيارىغا ماكان قۇرغانمەن،
يۈزۈمنى ئوت ئەمەس، گۈلگۈ پۈرگەنمەن،
ساماۋىي زەۋقلارغا تولۇپ تۇرغانمەن
بۇلبۇللار سۆيگۈنى ماختىغان دەمدە!
چىچەكلەر ئۆسكۈسى كۆز ياشلىرىمدىن،
بوغۇنلار ئۈنگۈسى ئويلاشلىرىمدىن،
قەلبلەر يۇمشىغۇسى سايراشلىرىمدىن،
سۆيگۈ چىمەنىدە يايراشلىرىمدىن
جەننەتلەر ياراتقاي تاشلانغان جاندا.
تىلىنغان تىللارغا قان يۈگۈرگۈسى،
بوشالغان ئىنلارغا جانلار كىرگۈسى،
تىكەنلىك باغچىلار چىچەك كۆرگۈسى،
ھەق يولى، ئەلبەتتە، بىر ئۆتۈلگۈسى
جەندىلەر تېنىمگە تەككەن كۈنلەردە!..
ئوكيان تورىدىكى بارلىق ئەسەرلەرنىڭ نەشىر ھوقۇقى ئوكيان تورىغا مەنسۈپ. قالايمىقان كۆچۈرۈپ ئىشلىتىشكە، قانۇنسىز نەشىر قىلىشقا، ھەرقانداق مېدىيا ۋاستىلىرىدا ئېلان قىلىشقا بولمايدۇ. خىلاپلىق قىلغانلارنىڭ قانۇنى جاۋابكارلىقى سۈرۈشتە قىلىنىدۇ. قالايمىقان كۆچۈرۈپ تارقاتقان تور بىكەتلەر ئاشكارە ئېلان قىلىنىدۇ.