ئىجادىيەت بېغىدا

قىرىق يىل مۇھەررىرلىكنىڭ قىرمىزى قەلىمىنى  تۇتۇپ ، تالاي ـ تالاي ئەدىبنىڭ  ئەدىبىي ئەسەرلىرىگە  ئۆز  ئەجرىنى  سىڭدۈرگەن ، ئەتە ـ ئاخشاملىرى ئىجادىيەت بىلەنمۇ شۇغۇللىنىپ ، قارا كۆك  قەلىمىنىمۇ  قولىغا ئېلىشقا  ئۈلگۈرگەن ، نۇرغۇنلىغان  جەلبكار  نەزمە ۋە نەسرلەر يېزىپ، ئۆزىنىڭ لىرىك ۋە تەنقىدىي تۇيغۇلىرىنى  ئوقۇرمەنلىرىگە  بىلدۈرگەن پېشقەدەم شائىر ئابدۇرۇسۇل ئۆمەرنىڭ «ئۈمىد چىچەكلىرى » قاتارلىق تۆت شېئىرلار  توپلىمى ، « بازار نەرخى» قاتارلىق  ئىككى ھېكايىلەر توپلىمى ، «قۇربانلارنىڭ يۈرەك ساداسى » قاتارلىق  ئىككى  ئوبزۇرـ ماقالىلار توپلىمى نەشر قىلىنغانىكەن .

ـ شائىر ئەپەندى ، سورىدىم مەن – سىزنىڭ  جەمەتىڭىزدە  ئىجادىيىەت ئىلھامچىلىرىڭىز بولغانمۇ؟

ـ مەن سودىگەر ـ چارۋىچى ئائىلىسىدە  دۇنياغا كەلگەن . دادا جەمەتىمدىن ئىلىم ساھەسىدە كۆزگە كۆرۈنگەن ئۆلىمالار  بولمىغان . ئانا  جەمەتىمدىن بولسا ئابدۇقادىر داموللام ، ئابدۇرىشىت ئىمىن ، سالىھ  داموللام  قاتارلىق ئالىملار ، ۋەتەنپەرۋەر زاتلار يېتىشىپ چىققان . شۇلارنىڭ  ئىلىمگە بولغان ئىزدىنىش روھى ۋە مەرىپەتپەرۋەرلىكى مەندە مەلۇم  دەرىجىدە  ئەكس ئەتكەن بولۇشى مۇمكىن . ئەدىبىي  ئىجادىيەت سېپىگە ئون بەش يېشىمدا ، يەنى 1956 ـ يىلى « شىنجاڭ ياشلىرى » گېزىتىگە بېسىلغان «مەكتىپىم »، « كومسومول نامىم » دېگەن  ئىككى شېئىرىم بىلەن قېتىلدىم . شۇندىن كېيىن، « تارىم » ، « شىنجاڭ گېزىتى » قاتارلىق  گېزىت ـ ژۇرناللاردا شېئىر ، باللادا ، داستانلىرىم  ئېلان  قىلىنىشقا باشلىغانىدى .

ـ سىزنىڭ ئىجادىيەتتە تۇتقان ئۇستازلىرىڭىز بارمۇ ؟

ـ مەخسۇس ئۇستاز تۇتتۇم دېسەم ئەمەلىيەتكە  ئۇيغۇن  بولماس . ئەمما لۇشۇننىڭ زاۋىنلىرىدىن ، گومۇرۇ ، ئەيچىڭلارنىڭ  شېئىرلىرىدىن  ئىلھام ئېلىپ ، ئۇلارنىڭ تەنقىدىي  رېئالىزىملىق  ئىجادىيەت  ئۇسۇلىنى  ئۆگەندىم . ئىجادىيەت  تەرەققىياتىمدا  يەنە  نەۋايى ، پۇشكىن، لېرمونتوپلارنىڭمۇ تەسىرى بار . قىسقا  ھېكايىگە  كىرىشىپ قېلىشىمدا چېخوپنىڭ ھېكايىلىرى ئالاھىدە ئورۇن تۇتىدۇ . ئۇنىڭ بەزى  ھېكايىلىرى ھازىرمۇ ئېسىمدىن كەتمەيدۇ .

ـ شائىر ئەپەندى ، – سىز ئۇيغۇر  شېئىرىيىتىدە  قانداق ئېقىمغا ۋەكىللىك قىلىسىز ؟

ـ مەن شېئىرىيەتتە ئۆزۈمنى تېخىچە بىر ھەۋەسكار ، ئەدەبىيات ساھاسىدە ئادەتتىكى بىر ئەدىب  دەپ قارايمەن . چۈنكى  شائىر دېگەن نامنىڭ ھۆددىسىدىن چىقماق تەس ، بىر ئېقىمغا  ۋەكىللىك  قىلىش  دېگەندىن تېخىمۇ سۆز ئاچقىلى بولمايدۇ . مەن سىزنىڭ بۇ سوئالىڭىزغا ئۆزۈمنىڭ تۆتلىك شېىرلىرىم بىلەن قوشۇمچە جاۋاپ بېرىشنى توغراتاپتىم ؛

ئاسان ئەمەس شائىر ئاتالماق ،

شائىر ئەمەس قۇرۇق نام ـ ئاتاق .

ئاسان ئەمەس مىسرالار بىلەن ،

ئەل قەلبىگە نۇر ـ چىراغ ياقماق .

ـ سىز شېئىرنى قانداق يازىسىز ؟

ـ مەن شېئىر يېزىشتا  شېئىرىي  پىكىر بىلەن  ھىسىياتنى  بىرلەشتۈرۈشنى ئەۋزەل بىلىمەن ، قىسقا يېزىشنى ياخشى كۆرىمەن . كىشىلىك  تۇرمۇشتا ئۆزۈمگە تەسىر قىلغان ۋەقە ـ ھادىسىلەردىن يېڭى  پىكىر تېپىپ ، چوڭقۇر تەپەككۈر قىلىمەن ، ئوبرازلىق ئىپادىلەشكە تىرىشىمەن . شېئىر مەزمۇنىنىڭ چۈشىنىشلىك ، رۇشەن  بولۇىشىنى  ياقتۇرىمەن . بۇ  جەھەتتە  تېيىپجان ئېلىيوپنى ئۈلگە قىلىپ ، ئۇستاز تۈتۈپ كەلدىم دېسەم بولىدۇ .

ـ شائىر  ئەپەندى ،  سىز  شېئىرىيەتتە ئىيدىيىۋى مەزمۇن بىلەن مۇزىكىلىق ئاھاڭدارلىقنى قانداق چۈشىنىسىز؟

ـ شېئىرىيەتتە بۇ ئىككى تەرەپ  ئوخشاشلا مۇھىم  ئورۇندا  تۇرىدۇ . شېئىرنىڭ قاپىيىسى ، رېتىمى مۇزىكىلىق  ئاھاڭدارلىققا ياتىدۇ ، ھىسىياتنى ئىپادىلەشتە نېگىزلىك رول ئوينايدۇ . شۇڭلاشقا مۇشۇ ئىككى تەرەپتىن تەڭ يېتىلگەن شېئىر ئاسانلا ناخشىغا ئايلىنىپ ، ئېغىزدىن ئېغىزغا تاراپ كېتىدۇ . مەسىلەن ، تېيىپجان ئېلىيوپنىڭ « تۈگىمەس ناخشا » سىنى ئەنە شۇنداق ئىككى تەرەپتىن تەڭ يېتىلگەن شېئىر دېيىشكە بولىدۇ .

ـ سىزنىڭ نەسرىڭىزدە نەزمىنىڭ ، نەزمىڭىزدە نەسرنىڭ ئالاھىدىلىكلىرى بارمۇ ؟

ـ مەن ئۆزۈمنىڭ نەسرىي ئەسەرلىرىمدە نەزمىنىڭ پۇراقلىرى بارمۇ ـ يوق ، بۇنى بىلمەيمەن . لېكىن ، بەزى  ۋەقەلىك شېئىرلىرىمدا ، مەسىلەن « يايلاق گۈلى » ، « ئورمانچى بوۋاي » دېگەن باللادا ، داستانلىرىمدا نەسرىي ئەسەرنىڭ ئالاھىدىلىكى باردەك ھىس قىلىمەن .

ـ شائىر ئەپەندى ، سىزنىك  ئىجادىيەت  بېغىڭىزدا  تېخىمۇ  رەڭگارەڭ گۈللەرنىڭ پورەكلەپ  ئېچىلىشىغا تىلەكداشمەن !