ئابدۇخالىق ئۇيغۇر ۋە «ئۈچ ئەڭگۈشتەر»-4

ئابدۇخالىق ئۇيغۇر تەۋەللۇتىنىڭ 100 يىللىقىغا ھۆرمەت بىغىشلايمەن.

ئۆمەرجان سىدىق (مىسكىن)

ئابدۇخالىق ئۇيغۇر يەنە مەسلەكداشلىرى بىلەن مەسلىھەتلىشىپ يېڭى شەھەردىكى مەكتەپتە، خۇراپاتلىق، نادانلىقنى قامچىلاش مەزمۇن قىلىنغان كونسېرت كېچىكى ئۆتكۈزۈشنى قارار قىلدى. شائىر تاشكەنت شەھرىدە كۆرگەن مەدەنىي پائالىيەتلەرنى تىياتىر، كونسېرىتلارنى كۆز ئالدىغان كەلتۈرۈپ، ئۇلارنى مەكتەپ پائالىيەتلىرىگە تەبىقلىدى ۋە كۆپ قېتىم مەسلىھەتلىشىپ بىر قانچە كونسېرت نومۇرلىرىنى قوراشتۇرۇپ چىقىتى. ئۇلار خەلق ئىچىدە ئېيتىلىۋاتقان «پەريادەي»، «ئېگىز تاغ باشىدا»، «راي-راي»قاتارلىق ناخشىلارنى ئەسلى تېكىستىنى ئاساس قلىپ ئىسلاھ قىلدى ۋە سەھنېگە ئېلىپ چىقىش ئۈچۈن ئوقۇغۇچىلارغا ئۈگەتتى. شائىر ئۆزى «پېرىخۇن» ناملىق سەھنە ئەسىرىنى يېزىپ چىقتى. تەييارلىقلار پۈتكەندىن كېيىن ئويماندەڭنىڭ غەربىي تەرىپىدىكى ئايۋانچىنىڭ سۇپسى سەھنە ئورنى قىلىندى. كونسېرت كىچىلىكىگە ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئاتا ئانىلىرى، ساۋات چېقىرىش سىنىپىنىڭ ئوقۇغۇچىلرى تەكلىپ قىلىندى. ئىختىيارىي قىلغۇچىلارغا كەڭ يول بېرىلدى. ئويماندەڭگە يۈزلىگەن تاماششىبىنلار يىغىلىپ، كونسېرت باشلاندى. ئوقۇتقۇچى-ئوقۇغۇچىلار «ۋىجدان ئازابى» ناملىق شېئىرنى دىكلىماتىسيە قىلدى. ئەپيۇنكەشلەر تەنقىد قىلىنغان «راي-راي» ناملىق ئىيتىشىشىنى ئورۇندىدى. «پەريادەي» ناملىق ناخشىنى ئىيتتى. خۇراپاتلىق قامچىلانغان «پېرىخۇن» ناملىق ئىتۇتنى ئېلىپ چىقتى. نومۇرلار بىر بىرىدىن قىزغىن قارشى ئىلىنىپ، ھەربىر نومۇر 3-4 قېتىمدىن ئورۇندالدى. بۇ نومۇرلارنىڭ تاكامۇللاشقىنى بولماستىن ئومومىي خەلقىڭ سەنئەتكە بولغان ئىنتىزارلىغى، خەلق سەنئىتىنىڭ تۇنجى قېتىم سەھنىگە ئىلىپ چىقلىپ، خەلق بىلەن يۈز كۈرۈشكەنلىكىدىن بولغان ئىدى. كونسېرت ئاخىرلاشقاندا ئابدۇخالىق ئۇيغۇر سەھنىگە چىقىپ سۆز قىلدى: «بىز بۈگۈن، ئۆي مەشرەپلىرىنى سەھنىگە ئېلىپ چىقتۇق. بىرمۇنچە يېڭى مەزمۇنلارنى قوشتۇق. خەلقنى ئويغۇتۇپ مەرىپەتكە، مەدەنىيەتكە، تەرەققىياتقا باشلىماقچى بولدۇق. بىز بۇنچىلىك ئىشلارنى قىلمىساق، ياكى قىلىشقا جۈرئەت قىلمىساق، بىزنىڭ ھالىمىز قانداق بولماقچى؟ دۇنيادا قانداق ئىشلار بولىۋاتىدۇ؟ قانداق تەرەققىياتلار كېتىۋاتىدۇ.بۇنىڭدىن خەۋەر تاپالماي جاھالەت ئۇيقۇسىدا يېتىۋىرىدىغان بولساق، ھالىمىز ۋاي، خاراب بولىمىز. قالاقلىق ئۆلۈم بىلەن باراۋەر. داۋاملىق قالاق ھالەتتە يىتىۋەرسەك، بۈگۈنكى دۇنيادا باشقىلار تەرىپىدىن ئاسانلا يىيىلىپ كېتىمىز. مىللىتىمىز تارىخ سەھنىسىدىن ئىزسىز غايىپ بولىدۇ. قۇمغا سىڭگەن سۇدەك سىڭىپ تۈگەيمىز...بۇ ئىشلارنى كۆز ئالدىمىزغا كەلتۈرسەك قورققىمىز كېلىدۇ. زالىملار بىزنى نادانلىق بۆشۈكلىرىگە بۆلەپ، قويۇپ ئۇزاق مۇددەت ئەللەي قىلماقچى بولىۋاتىدۇ. ئەگەر بىز زالىملارغا بوزەك بولمايمىز دېسەك، كۆزىمىزنى ئېچىشىمىز،  تەرەققىياتقا قاراپ مېڭىشىىز كېرەك. ئۆزىمىزنى غەپلەت ئۇيقۇسىدىن ئويغۇتۇپ، كۆزىمىزنى ئاچىمىز دېسەك ، مەكتەپ ئېچىپ بالىلىرىمىزنى ئوقۇتۇشىمىز. ئۆز تەقدىرىمىزنى ئىلىم-پەن بىلەن ھەل قىلىپ، ئىلىم-بىلىم يولى ئارقىلىق پارلاق ئىستىقبالنى تېپىشىمىز كېرەك. بۇ بىزنىڭ بىردىن بىر يولىمىز. ئوقۇپ، ئۈگۈنۈپ بىلگەندىلا، دۇنيانىڭ ھازىرقى تەرەققىياتىغا يېتىشىپ ماڭغىلى بولىدۇ. باشقا ئەللەر، باشقا مىللەتلەر ئاسماندا غارقىراپ ئۇچىۋاتىدۇ.ئوقۇساق، بىلسەك بىزمۇ ئۇچالايمىز!»

مانا ھازىر بىز 21-ئەسىردە، ئېلىكتىرون، ئۇچۇر دەۋرىدە ياشاۋاتىمىز. بۈگۈنكى دەۋردىكى ھەرقايسى مىللەتلەر، دۆلەتلەرنىڭ تەرەققىياتىنىڭ سۈرئىتىنى تەسۋىرلەشكە تىل ئاجىزلىق قىلىدۇ. موشۇنداق ئالاھىدە دەۋىرلەردىمۇ مىللىتىىز ئەزالىرى ئېچىدە كومپىيۇتېرنىڭ نىمىلىگىنى بىلمەيدىغان، نادانلىق، خۇراپاتلىق پاتقىقىدىن قۇتۇلالمايۋاتقان، يېڭىلىق، تەرەققىياتتىن ئۆلگۈدەك قورقىدىغان كشىلەر ھېلىھەم مەۋجۇت. مانا بۇلارنى بۇنىڭدىن 80 يىللار بۇرۇن ياشىغان ئابدۇخالىق ئۇيغۇر بىلەن سېلىشتۇرغىنىمىزدا قانچىلىك ئەپسۇسلۇققا، ئىزتىراپقا چۆكەرمىز؟!

  مانا، يىللار بىر –بىرىنى قوغلىشىپ ھەش-پەش دېگۈچە ئابدۇخالىق ئۇيغۇر تۇغۇلغانلىقىغا 100يىل، ۋاپاتىغا 68 يىل توشۇپ قالدى. مەرھۇم بەكمۇ ياش، ھاياتىنىڭ ئەڭ نۆۋەر چاغلىرىدا بۇ دۇنيادىن كېتىپ قالدى. يىللار ئۆتۈپ ئەلسىمىلەر كونىرىغانچە، بۇئۇلۇغ زاتقا بولغان سېغىنىشىمىز بارغانچە كۈچەيمەكتە. ئۇنىڭ قەلبىمىزدىكى ئوبرازى بارغانچە نۇرلانماقتا. يۈكسەكلىككە كۆتۈرۈلمەكتە. ئۇ ئۆز ھاياتى بەدىلىگە يورتۇپ بەرگەن ھەقىقەتلەر بۈگۈنكى كۈندە بارغانچە ئىسپاتلىنىپ، بۇ زاتنىڭ روھىغا بولغان ھۆرمىتىمىزنى يەنىمۇ ئاشۇرماقتا. خەير، ئابدۇخالىق ئۇيغۇرنىڭ ئىلىمخۇمارلىق، مەرىپەتپەرۋەرلىك، تەرەققىيپەرۋەرلىك روھى بىزگە مەڭگۈ مەدەت بەرگەي!

پايدىلانغان مەنبەلەر:

1. «بالدۇر ئويغانغان ئادەم-ئابدۇخالىق ئۇيغۇر»، مۇھەممەت شاھنىياز، شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشىرياتى، 2001-يىل نەشىرى

2. «بالدۇر ئويغانغان ئادەم»، خېۋىر تۆمۈر، شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشىرياتى، 1987-يىل نەشىرى

مەنبە: «جۇڭگۇ مىللەتلىرى» ژۇنىلى، 2001-يىل، 6-سان، 19-بەت

[①]  ئىخۋان-قېرىنداشلىق

[②]  مۇستەھەپ-قىلسىمۇ يامان بولمايدۇ.

مەنبە: يازغۇچىلار تورى