مەسەللەر ۋە ساتىرالار

 ئابلىز ھېزىموپ (قازاقىستان)

خىش بىلەن كېسەك

يامغۇر ـ سۇدىن كەتمەي ئېزىلىپ،
شۇنچە رەتلىك تۇرغان تىزىلىپ،
خىشقا دەپتۇ كېسەك بىر كۈنى:
«مەن ئويلايمەن شۇنى كۈن ـ تۈنى،
نىمىشقا مەن چىداملىق ئەمەس،
يامغۇر ـ يېشىن بولسا كۈنۈم تەس؟».
خىش دەپتۇدەك جاۋاب سۆزىدە،
يالغۇن چاقناپ ئىككى كۆزىدە:
«چۈنكى لېيىڭ تىنىقمىغاندۇر،
خۇمدان ـ ئوتتا چىنىقمىغاندۇر».
---------------------------------
تاش بىلەن تامچا

تاش تامچىغا پەرۋا قىلماپتۇ،
ئۇنى زادى كۆزگە ئىلماپتۇ، لېكىن تامچا تاشقا تامچىلاپ،
سەزدۈرمەستىن ئۇرۇپ ـ قامچىلاپ،
قۇدرىتىنى قىلىپ جار ـ جاكا تاشنى ئېغىر ئەيلەپتۇ ناكا.
-----------------------------------

 شەپەرەڭ بىلەن پەرۋانە

دەپتۇ شەپەرەڭ پەرۋانىجانغا:
«ئىچىم ئاغرىيدۇ سەندەك نادانغا،
ئوتنى كۆردۈڭمۇ ئەقلىڭدىن ئېزىپ،
شۇنچىلىك خۇشال ھاياتتىن بېزىپ،
ئېتىپ ئۆزەڭنى ئۆلىسەن كۆيۈپ،
ئۆتكەن ياخشىغۇ ھاياتنى سۆيۈپ...»،
پەرۋانە دەپتۇ: «سۆزۈمنى ئاڭلا
مەيلى رەنجىگىن، مەندىن يامانلا،
سەن كەبى ئوتتىن ـ يورۇقتىن قېچىپ،
كۈندۈزى ئۇخلاپ، تۈندە كۆز ئېچىپ
ـ يۈرگىچە، كۈننىڭ ـ جامال ـ ھۆسىنىنى
قۇچۇپ بەختنىڭ ـ ئوتنىڭ كۆكسىنى
ئۆلۈش ئەزەلدىن تىلىگىم مېنىڭ،
بولمىسا نىمە «كېرىگىم» مېنىڭ...»
-----------------------------------
يۈزنىڭ ئېغىزغا ئېيتقىنى

 چىن دىلىڭدىن مېنى ئايىساڭ ئەگەر،
مەيلى كەچ بولسۇن، مەيلى تاڭ سەھەر،
مەنمەنلىك قىلىپ، ھەرگىز ھۆكۈرمە:
ئاسمان ـ پەلەككە قاراپ تۈكۈرمە.
------------------------------------
ئات بىلەن قوزۇق توقۇلغاندا ئۈستىگە ئىگەر،
ئات شاتلىنىپ، چاپچىپ ـ تېتىپ يەر،
دەپتۇ «سېنى قايتىپ كۆرمەيمەن،
ئالدىڭدا باش ئېگىپ يۈرمەيمەن».
قوزۇق دەپتۇ ئاڭلاپ بۇ سۆزنى:
«مۇنداق ئوڭاي ئۆرۈمە يۈزنى،
ئامانچىلىق بولسىمۇ يەنە،
قىلساڭمۇ سەن قانچە تەنتەنە،
ئاخىر مېنى تاپىسەن ئىزلەپ».
دەرۋەقە، راست: «ۋاي تېچمۇ سىز؟»،
دەپ ئات ئاخىرى كەپتۇ قوزۇققا،
ئېغىز تەگمەك بولۇپ ئوزۇققا.
-------------------------
ئالماس يورۇق كۈنى ئايلانغاندەك كېچىگە،
ئالماس چۈشتى چىرىندىنىڭ ئىچىگە،
بۇنى كۆرۈپ، چىرىندىلەر شاتلاندى،
ھەممىسى بىر ئالماسقا كەپ تاشلاندى:
«قالدۇرىمىز قىلار گېپى ـ سۆزىدىن» ـ دەپ
«چىرىتىمىز ـ يوقىتىمىز كۆزدىن» ـ دەپ،
يىللار ئۆتۈپ، چىرىندىنىڭ ئۆزلىرى،
چىرىپ پۈتتى، ئاڭلانمىدى سۆزلىرى .
ئالماس بولسا قالدى پېتى بۇزۇلماي،
ئىسىل نەرسە مەڭگۈ ياشار كۆمۈلمەي!
-------------------------------------
ئۆشكە ۋە بۆرە

قىيا تاش ئۈستىدە تۇرغان ئۆشكە،
تولۇپ تاشقاندەك كۈچكە، بۆرىگە:
«سېنىڭ بىلەن ئېلىشىمەن، چېلىشىمەن، بېرىكە،
مۇددىئايىڭ بولسا چىق يەكمۇ ـ يەككە!».
دەپ ۋاقىراپ، جاقىراپ، تاغنى كىيگەن ئىكەن بېشىغا،
بۆرە كېلىپ قىيا تاش قېشىغا، دەپتۇدەك:
«ھەددىڭدىن ئاشما، بەك.
سېنى بۇنچىلىك ۋاقىراتقان، جاقىراتقان، قىيا تاش.
ئامان بولسا باش، 
بۇ ئورنىڭدىنمۇ چۈشۈرسەن،
شۇ چاغ كارامىتىمنى كۆرۈرسەن».
------------------------------------
پولات بىلەن ئاليۇمىن

 ئوڭغا دىسە ـ ئوڭغا ئېگىلىپ،
سولغا دېسە ـ سولغا ئېگىلىپ،
يۈرگەن بولساڭ ياشايتتىڭ بىر خىل،
ھىچنەرسىدىن بولماستىن خىجىل.
قۇلاق سالماي زادىلا ماڭا
سۇنۇپ كەتتىڭ...ئاخىرى مانا،