ماتېماتىكا بلوگى

ئالىملارنىڭ چۈشەندۈرىشىچە ، تۇخۇم پەقەت بىر خىل خىمىيىلىك ماددىنىڭ كاتالىزاتورلۇقى ئاستىدىلا شەكىللىنىدىغان بولۇپ ، بۇ ماددا پەقەت توخۇنىڭ تۇخۇمدىنىدا مەۋجۇت بولىدىكەن . يەنى بۇ ماددا OC-17 ناملىق بىر خىل ئاقسىل بولۇپ ، تۇخۇم شەكىللىنىش جەريانىدا كاتالىزاتورلۇق رول ئويناپ ، تۇخۇم شاكىلىنىڭ يېتىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ  ،تۇخۇم سېرىقىنىڭ چۈجىگە ئايلىنىش جەريانىدا قوغداش رولىنى ئۆتەيدىكەن . ئالىملار تۇخۇمنىڭ توخۇ  تېنىدا ھاسىل بولۇش ، تۇغۇلۇش ۋە چۈجىگە ئايلىنىش جەريانلىرىنى كومپيۇتېردا كۆزىتىش ۋە ئانالىز قىلىش ئارقىلىق توخۇ بولغاچقىلا ئاندىن تۇخۇم بولىدىغانلىقىنى ئىسپاتلاپ چىققان .

چەمبەر تۇراقلىقى π نىڭ قىممىتى- چەمبەر ئايلانما ئۇزۇنلىقىنىڭ ( پىرېمىتېرى) دېئامىتىرغا نىسبىتىنى بىلدۇرىدۇ . يەنى، دېئامىتېرى 1 بولغان چەمبەرنىڭ ئايلانما ئۇزۇنلىقى π  غا تەڭ بولىدۇ. بۇنى ئېنتىگرال قائىدىسى بىلەن ئىپادىلىسەك:

تارىختىن بېرى تۇرلۇك ئۇسۇللار π نىڭ قىممىتىنى ھېسابلاشقا تەدبىقلانغان، ئەگەر A_n，B_n    لەر ئارقىلىق بىرلىك چەمبەرگە ئىچىدىن ۋە .
سىرتىدىن تىگىشكەن مۇنتىزىم  n  ياقلىقنىڭ مەيدانىنى ئىپادىلىسەك،   بولغانلىقى ئۈچۈن :

 π  نىڭ ئونلۇق كىسىر چىكىتىدىن كىيىنكى 200 خانىسى تۆۋەندىكىدەك :

بۇ چىرايلىق فورمىلا ئۇشبۇ ئىراتسىئونال ساننىڭ تەخمىنى قىممىتىنى كۆرسۇتۇش ھالىتى بولۇپ، ئادەمنى جەلىپ قىلىدىغان قىززىقارلىق يىرى شۇكى ، ئوڭ تەرەپتىكى قىممەتلەر تەبى سان 1 دىن 9 غىچە بولغان سانلاردىن تۇزۇلگەن ئىپادىدۇر.ئۇنىڭ تىخىمۇ قالتىس يىرى شۇكى، بۇ بىر تەخمىنى قىممەت بولغىنى بىلەن ئونلۇق كەسىر چىكىتىدىن كىيىنكى ئىناۋەتلىك   خانىلەر سانى:  457, 734, 525, 360, 901, 453, 873, 570  !                                                       

  بارلىق رەقىمى 6 دىن تۈزۈلگەن كۆپ خانىلىق سانلار
كۇۋادىراتلىرىنىڭ قانۇنىيىت

    بارلىق رەقىمى 6 دىن تۈزۈلگەن كۆپ خانىلىق سانلار كۇۋادىراتلىرىنىڭ ئۆزگىچە قانۇنىيىتى بار بولۇپ ،ئۇنى بىلىۋالساق بەزى ھېسابلاشلارنى ھەم تېز ، ھەم توغرا بىجىرەلەيمىز.  بۇ قانۇنىيەتنى چۇشەندۇرۇشتىن ئاۋۋال بىر ئەمەلىي مىسال كۆرۇپ ئۆتەيلى :

4356=66²
443556=666²
44435556=6666²
4444355556=66666²
..........................
56...4355 .....44=6² .....66  
 

بىر كۈنى ئوقۇتقۇچى بىر ئوقۇغۇچىنى سىناپ باقماقچى بولۇپ سورىدى :
- دەرەختە ئون قۇش بولسا ، تاپانچا بىلەن بىرنى ئېتىۋەتسە قانچىسى قالىدۇ ؟
ئوقۇغۇچى ياندۇرۇپ سورىدى :
- ئاۋازسىز تاپانچا بىلەنمۇ ؟
- ياق .
- ئوق ئاۋازى قانچىلىك ؟
- 80 - 100 دېتسىبىل ئەتراپىدا .
- دېمەك ئوق ئاۋازى خېلى كۈچلۈك ئىكەن .
- بۇ شەھەردە قۇشلارنى ئېتىش قانۇنغا خىلاپمۇ ؟

 

     ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺕ ﺩﻭﺳﯘﺗﻠﯘﻗﺘﯩﻦ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﺪﯗ ، ﺩﻭﺳﺴﯘﺗﻠﯘﻗﺴﯩﺰ  ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﺑﯘﻟﺸﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ ﯬﻣﻪﺱ .
ﻣﻪﻥ ﺑﯘﻧﯩﯔ ﻣﺎﺗﯧﻤﺎﺗﯧﻜﯩﻠﯩﻖ ﯻﺴﭙﺎﺗﯩﻨﻰ ﯮﺗﺘﯘﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﯘﭖ ﯲﺗﻪﻱ:  " ﺩﻭﺳﯩﺘﻠﯘﻗﺴﯩﺰ ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﺑﯘﻟﯘﺷﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ ﯬﻣﻪﺱ " ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺑﯘﺳﯚﺯﺩﯨﻦ ﺑﯩﺰ ﻣﯘﻧﺪﺍﻕ ﺑﯩﺮﻳﻪﻛﯜﻧﻨﻰﺑﯩﻠﻪﻟﻪﻳﻤﯩﺰ.ﻳﻪﻧﻰ : " A, B ﯻﻜﻜﻰ ﯪﺩﻩﻡ ﺩﻭﺳﯩﺖ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﯰﻻﺭﻧﯩﯔ ﯮﺗﺘﯘﺭﺳﯩﺪﺍ ، ﻗﯩﺰ- ﯮﻏﯘﻝ ﯮﺗﺘﯘﺭﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺕ ﺑﯘﻟﯘﺷﻰ ﻧﺎﺗﺎﻳﯩﻦ . ﯬﻣﻤﺎ A, B
ﯻﻜﻜﻰ ﯪﺩﻩﻡ ﯮﺗﺘﯘﺭﺳﯩﺪﺍ قىز-ئوغۇللۇق  ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺕ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﯰﻻﺭ ﭼﯘﻗﯘﻡ ﺩﻭﺳﯩﺖ ﺑﯘﻟﺪﯗ ." ﺩﯦﻤﻪﻙ
ﯻﻜﻜﻰ ﺧﯩﻞ ﺟﯩﻨﯩﺲ ﯮﺗﺘﯘﺭﺳﯩﺪﺍ ﺩﻭﺳﯘﺗﻠﯘﻗﻨﯩﯔ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﺑﯘﻟﺸﻰ ، ﯰﻻﺭﻧﯩﯔ ﯮﺗﺘﯘﺭﺳﯩﺪﺍ ﻗﯩﺰ -ﯮﻏﯘﻝ ﯮﺗﺘﯘﺭﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﺑﯘﻟﯘﺷﯩﻨﯩﯔ ﺯﯙﺭﯛﺭ ﺷﻪﺭﺗﻰ (ﯬﻣﻤﺎ ﻳﯧﺘﻪﺭﻟﯩﻚ ﺷﻪﺭﺗﻰ ﯬﻣﻪﺱ ).
ﯬﻣﺪﻯ ﺑﯘﻧﻰ ﻣﺎﺗﯧﻤﺎﺗﯧﻜﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯘﻧﺪﺍﻕ ﺑﯩﺮ ﻣﻪﺳﻠﯩﮕﻪ ﯪﻳﻼﻧﺪﯗﺭﻣﺎﻗﭽﯩﻤﻪﻥ .
ﻗﯩﺰ ﯮﻏﯘﻟﻼﺭ ﯮﺗﺘﯘﺭﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺩﻭﺳﯩﺘﻠﯩﻘﻨﻰ ﺑﯩﺮﺟﯜﭖ ﭘﺎﺭﺍﻟﻠﯩﻞ ﺳﯩﺰﯨﻖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺗﺘﻨﻰئۆز-ئارا ﯴﺳﺘﯜﻣﯘ- ﯴﺳﯩﺖ ﭼﯜﺷﻜﻪﻥ ﯻﻜﻜﻰ ﺗﯜﺯ ﺳﯩﺰﯨﻖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯻﭙﺎﺩﯨﻠﺴﻪﻙ ، ﯰﻫﺎﻟﺪﺍ ﻳﯘﻗﯩﺮﻗﻰ ﯻﺴﭙﺎﺗﻼﺷﻨﻰ ﻣﯘﻧﺪﺍﻕ ﻳﯧﺰﯨﺸﻘﺎ
ﺑﯘﻟﺪﯗ .ﻳﻪﻧﻰ L₁ , L₂ ﺩﯨﻦ ﯻﺒﺎﺭﻩﺕ ﯻﻜﻜﻰ ﺗﯜﺯ ﺳﯩﺰﯨﻖ ﺑﺎﺭ ﺑﻮﻟﺴﺎ، L₁ , L₂ ﺗﯜﺯﺳﯩﺰﯨﻘﻨﯩﯔ ﭘﺎﺭﺍﻟﻠﯩﻞ
ﺑﯘﻟﺸﻰ ،L₁, L₂ ﺗﯜﺯﺳﯩﺰﯨﻘﻨﯩﯔ ﯴﺳﺘﯩﻤﯘ - ﯴﺳﯩﺖ ﭼﯜﺷﯜﺷﻨﯩﯔ ﺯﯙﺭﯛﺭ ﺷﻪﺭﺗﻰ ﯻﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﯻﺴﭙﺎﺗﻼﺷﺘﯩﻦ ﯻﺒﺎﺭﻩﺕ .
ﯬﻣﺪﯨﻨﻰ ﺑﯘﻧﻰ ﯻﺴﭙﺎﺗﻼﻳﻤﻪﻥ .
ﯻﺴﭙﺎﺕ :
L₁: ax+by+c=0 , L₂:AX+BY+C ﺩﯦﺴﻪﻙ ، L₁//L₂ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﯰﻻﺭﻧﯩﯔ ﻳﺎﻧﺘﯘﻟﯘﻗﻠﯩﺮﻯ ئۆز-ئارا ﺗﻪﯓ ﺑﯘﻟﺪﯗ.
ﻳﻪﻧﻰ K₁=K₂ ﺑﯘﻟﺪﯗ ، ﯬﻣﻤﺎ ﻛﻪﺳﻤﯩﻠﯩﺮﻯ ﺗﻪﯓ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯗ ،ﻳﻪﻧﻰ b₁ ﺗﻪﯓ ﯬﻣﻪﺱb₂ ﺑﯘﻟﺪﯗ. ﯴﺳﺘﯩﻤﯘ- ﯴﺳﺴﯩﺖ ﭼﯜﺷﯩﺸﻰ ﯴﭼﯜﻥ ، K₁=K₂ ﻫﻪﻡ b₁=b₂ ﺑﯘﻟﯘﺷﻰ ﻛﯧﺮﻩﻙ . ﺑﯩﺰ K₁=K₂ ﻫﻪﻡ b₁ﺗﻪﯓ ﯬﻣﻪﺱ
b₂ ﺑﯘﻟﯘﺷﻰ ، K₁=K₂ ﻫﻪﻡ b₁=b₂ ﺑﯘﻟﯘﺷﻨﯩﯔ ﺯﯙﺭﯛﺭ ﺷﻪﺭﺗﻰ ﯻﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﻪﻟﻪﻳﻤﯩﺰ . ﺩﯦﻤﻪﻙ ﻣﻪﺳﯩﻠﻪ
ﯻﺴﭙﺎﺗﻼﻧﺪﻯ.
ﻳﯘﻗﯩﺮﻗﻰ ﯻﺴﭙﺎﺗﺘﯩﻦ ﻳﻪﻧﻪ ﺷﯘﻧﯩﯖﻐﯩﻤﯘ ﯸﺮﯨﺸﻜﯩﻠﻰ ﺑﯘﻟﺪﯨﻜﻰ ،
ﺩﻭﺳﯘﺗﻠﯘﻕ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﯻﻜﻜﻰ ﺗﻪﻥ ،ﺑﯩﺮ ﺭﻭﻫ. . ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺕ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﺑﯩﺮ ﺗﻪﻥ ،ﺑﯩﺮ  ﺭﻭﻫ.

دۇنيا ۋە كۆپ نوپۇسلۇق دۆلەتلەرنىڭ مەلۇم بىر پەيىتتىكى نوپۇس رەت تەرتىپىدە ناھايىتى قىزىقارلىق نوپۇس رەقەملىرى شەكىللەنگەن:
__ 1993-يىلى 4-ئاينىڭ 15-كۇنى سائەت 12 دىن 13 مىنۇت 53سېكۇنىت ئۆتكەندە دۇنيا نوپۇسى 5555555555 بولغان ( ئون دانە 5 رەقىمى).
__ 1993-يىلى 9-ئاينىڭ 15-كۇنى يەنە ، ھىندىستاننىڭ نوپۇسى 888888888 بولغان (توققۇز دانە 8 رەقىمى) .
__ 1981-يىلى 12-ئاينىڭ 6-كۇنى جۇڭگۇ نوپۇسى 999999999بولغان(توققۇز يەردە 9 رەقىمى). 1989-يىلى 12-ئاينىڭ 1-كۇنى 1111111111 بولغان (ئون يەردە 1 رەقىمى)، 1997-يىلى 3-ئايدا 1234567890 بولغان.
__ 1993-يىلى يەنە ياپونىيىنىڭ نوپۇسى 123456789 بولۇپ ، ياپونىيە نوپۇس سېتاتىسكا ئىدارىسىنىڭ تونۇشتۇرشىچە ، شۇ يىلى ياپونىيە نوپۇس سانىدا تۆت قىتىم 123456789 رەقىمى كۆرۇنگەن

 ئادەم ئىككى ئىش ئۈچۈن ياشايدۇ: ئۇ - ئۈمۇد ۋە سۆيگۈ.
سۆيگۈ ئىككى خىل بولىدۇ: سۆيۈش ۋە سۆيۈلۈش.
ئەرلەر ئىككى خىل نەرسىگە ھامان ئېھتىياجلىق: گۈزەللىك ۋە سۆيگۈ.
ئىككى خىل كىشىدىن ھۈشيار بولماق كىرەك : بىرى كۆرىنىشى ئاجىز دۇشمەندىن، يەنە بىرى بەتخۇي ئادەمدىن.
ئىككى خىل كىشىدىن ئەھۋالنى يوشۇرماسلىق كىرەك : بىرى تېۋىپنىڭ ئالدىغا بارغاندا كىسەللىكىنى، يەنە بىرى ساداقەتمەن دوستىن.
ئىنساننىڭ زىننىتى ئىككى نەرسە بىلەندۇر : بىر شەرم - ھايا، يەنە بىرى خۇش پېئىللىق خۇلۇقتۇر.
كىشىلىك تۇرمۇشتا مۇنداق ئىككى خىل ئادەم بار : بىر خۇددى مەڭگۈ ياشايدىغاندەك ئىقتىساتچىل كىلىدۇ، يەنە بىرى خۇددى ئەتىلا ئۆلىدىغاندەك ئەيىش- ئىشرەتكە بېرىلىدۇ .

19- ئەسىرنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە كىشلەر ئاسيانىڭ غەربى قىسىمىدىكى ئىراقتىن 50 مىڭ پارچە لاي تاختىنى بايقان ، ئۇلارنىڭ ئۈستىگە ئىجىر - مىجىر ئاجايىپ بەلگىلەر ئويۇلغان بولۇپ ، تەكشۈرۈلۈش ئارقىلىق بۇ يېزىق قەدىمكى بابىلۇنلۇقلار ئىشلەتكەن يېزىق ئىكەنلىكى ئىسپاتلانغان . ھازىر كىشىلەر ئۇنى » شىنا يېزىق » دەپ ئاتايدۇ . ئالىملار تەتقىق قىلىش ئارقىلىق لاي تاختىلارغا قەدىمكى بابىلۇنلۇقلار ئېرىشكەن بىلىملەر خاتىرلەنگەنلىكى ، ئۇلارىڭ نۇرغۇن ماتېماتىكا بىلىملىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالغانلىقىنى ئايدىڭلاشتۇرغان .

ئەينى ۋاقىتىكى بابىلۇنلۇقلار تەكشى سۇگالغان لاينىڭ ئۈستىگە شىنا شەكىللىك يېزىقتا ھەرخىل پۈتۈكلەرنى يازغاندىن كېيىن ، ئۇنى قۇرتۇپ ئاندىن خۇمداندا پىشۇرۇپ ساقلىغان ، بۇنداق بولغاندا ئۇنى ئۇزۇن ۋاقىت ساقلىغىلى بولغانلىقىنى بىلگەن . ھازىرغىچە تېپىلغان 50 مىڭدىن ئارتۇق بۇنداق لاي تاختىنىڭ 300 نەچچە پارچىسى مەخسۇس ماتېماتىكىغا ئائىت بولغان ھۆججەتلەردىن تەركىپ تاپقان .

   يىقىندا < ئاي شارىدا مۇز بايقالدى > دىگەن خەۋەر تارقالدى ، يەنى ئىنسانلارنىڭ ئاي شارىدا ياشىشىدىكى ماددى ئاساس بار بولدى ، ئاي شارىغا چىقىشتىكى < قاتناش قۇرالى > مۇ بار بولدى ، دىمەك ، ئىنسانلارنىڭ ئاي شارىدا < ماكانلىشىش >ھەرگىزمۇ خام خىيال بولماي قالدى . ئۇنداقتا ئاي شارىدىكى بىر كۈن قانداق ھېسابلىنىدۇ ؟ _%i 1 0Z"  

  ئاي شارىدا قۇياش شەرقىي < ئۇپۇق سىزىقى > دىن كۆتۇرۇلۇپ ، 160 سائەتتىن كېيىن ئاران تىكلىشىدۇ .قۇياش<تىكلەنگەن> ئورۇندىن غەرىپكە ئولتۇرغانغا قەدەر يەنە 160 سائەت ۋاقىت كېتىدۇ 

مىسال :   x+1|(2x-1)≥0| نىڭ يېشىملەر توپلىمىنى تىپڭ .
  يىشىش :   (y=|x+1|(2x-1   بولسا فۇنكىتسىيە ( y=(x+1)(2x-1   نىڭ x<1 ئارلىقتىكى گىرافىگىنىڭ ئابسىسسا ئوقىنى بويلاپ يۇقۇرى - تۆۋەن قاتلاشتىن ھاسىل قىلىنغان.
چۇنكى ، y=(x+1)(2x-1)=0 نىڭ يىشىمى x=-1,1/2
شۇنۇڭ ئۇچۇن ، ئەسلى تەڭسىزلىكنىڭ يىشىملەر توپلىمى :

بولىدۇ

قەدىمقى گىرىكلەر ساننى ھەرپ بىلەن ئىپادىلەپ ئاران 100 مىليۇنغا يەتكۇزەلىگەن ، ھەرپ يىتىشمىگەنلىكتىن ئۇنى داۋاملاشتۇرۇشقا ئامالسىز قالغان .
        ئەڭ ئۇزۇن ئىلمىي ئاتالغۇ 207 مىڭ ھەرپتىن تەشكىل قىلىنغان بولۇپ ، بۇ ھەرپلەر بىلەن ئادەم بەدىنىدىكى ئوكېسىدسىزلانغان رىبو نۇكلېئىن كىسلاتاسىنىڭ تەركىبى ئىپادىلەنگەن . بۇ ئاتالغۇنىڭ تولۇق ئاتىلىشى 1981- يىلى 4- ئاينىڭ 9- كۇنى < تەبىئەت > زورنىلىغا بىسىلغان .
      ماي قەلەم بىلەن خەت يازغاندا ماي قەلەم مېنۇتىغا 5000 قېتىم ئايلىنىدۇ . ئەگەر تۇز سېزىق سېزىلسا مېنۇتىغا 20 مىڭ قىتىم ئايلىنىدۇ .
    ئەگەر ئادەمنىڭ مېڭە تېرە قاتلىمى يېيىلىپ قورۇقلىرى تۇزلەنسە قېلىنلىقى 3 مېللېمىتىر ، چوڭ - كېچىكلىكى 90* 60 كۇۋادىرات سانتىمىتىر بولىدۇ .
     

سىز ئۆز تېنىڭىزنى چۇشۇنەمسىز ؟ . تۆۋىندىكى سان - سىپىرلارغا نەزىرىڭىزنى سىلىڭ :

    ئادەمنىڭ ھەر قىتىملىق نەپەس ئېلىشى ئۇچۇن 5 سىكۇنت ، يەنى ھاۋا شۇمۇرۇشكە 2 سىكۇنىت، تىنىق چىقىرىشقا 3 سىكۇنىت ۋاقىت كىتىدۇ .
    ئادەمنىڭ جىگىرى بەدەن ئىغىرلىقىنىڭ 40 دىن بىرىگە توغرا كىلىدۇ . ئۇ 2 مىليارت 500 مىليۇن جىگەر ھۆجەيرىسىدىن تەركىپ تاپقان بولۇپ ، پۇتۇن بەدەندىكى 5-6 لىتىر قاننى سىغدۇرالايدۇ .
    تاماق يىگەندە ، تاماق ئېغىز بوشلۇقىدىن ئاشقازانغا كىرگۇچە 4-8 سېكۇنىت ۋاقىت كىتىدۇ . ئەمما تاماقنىڭ ئاشقازاندا تۇرۇش ۋاقتى 4 سائەت بولىدۇ .
    ئادەمنىڭ ھەزىم قىلىش يولىنىڭ ئۇزۇنلىقى 600 سانتېمىتىر بولۇپ ، بەدەن ئېگىزلىكىنىڭ 4 ھەسسىسىگە توغرا كىلىدۇ .بۇنىڭ ئىچىدە ئاشقازاننىڭ ئۇزۇنلىقى 20-25 سانتېمىتىر ، كىچىك ئۇچەينىڭ ئۇزۇنلىقى 400-500 سانتېمىتىر ، چوڭ ئۇچەينىڭ 150 سانتېمىتىر كىلىدۇ .
    بارماق ئىزى بوۋاق تۇغۇلۇشتىن 6-8 ھەپتە بۇرۇن شەكىللىنىپ بولىدۇ .