جىنايى ئىشلار دەۋا قانۇنىنىڭ 84-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخستە ئۆزلىرى بايقىغان جىنايى پاكىت ۋە جىنايەت گۇماندارلىرىنى ج خ ئورنىغا، تەپتىش مەھكىمىسىگە ياكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە مەلۇم قىلىش ياكى پاش قىلىش ھوقۇقى ھەم مەجبۇرىيىتى بولىدۇ. زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچىلاردا ئۆزلىرىنىڭ جىسمانىي ھوقۇقى، مال-مۈلۈك ھوقۇقىنى زىيانغا ئۇچراتقان جىنايى پاكىتى ياكى جىنايەت گۇماندارلىرى ئۈستىدىن ج خ ئورگىنغا، تەپتىش مەھكىمىسىگە ياكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە دېلو مەلۇم قىلىش ياكى شىكايەت قىلىش ھوقۇقى بولىدۇ. قانۇننىڭ بۇ بەلگىلىمىسىدىن قارىغاندا، شىكايەت قىلىش، پاش قىلىش دېلو مەلۇم قىلىشتىن ئىبارەت بۇ ئۈچ خىل ئەھۋالنىڭ مەنىسى بىر-بىرىدىن پەرقلىنىدۇ.

1. شىكايەت قىلىش بىلەن پاش قىلىشنىڭ پەرقى. شىكايەت قىلىش زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچى ياكى ئۇنىڭ قانۇنىي ۋاكالەتچىسى، يېقىن تۇغقىنى زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش ئۈچۈن مۇناسىۋەتلىك ئورگانغا جىنايەت گۇماندارلىرىنىڭ جىنايەت پاكىتلىرىنى ياكى جىنايەت يىپ ئۇچلىرىنى ئاشكارىلاش ھەرىكىتىدىن ئىبارەت؛ پاش قىلىش بولسا، زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچى ياكى ئۇنىڭ قانۇنىي ۋاكالەتچىسى، يېقىن تۇغقىنىدىن سىرت، باشقا پۇقرالار ياكى ئورۇنلارنىڭ دۆلەت، جەمئىيەت ياكى باشقا پۇقرالارنىڭ مەنپەئەتىنى قوغداش ئۈچۈن مۇناسىۋەتلىك ئورگانغا جىنايەت گۇماندارلىرىنىڭ جىنايەت پاكىتلىرىنى ياكى جىنايەت يىپ ئۇچلىرىنى ئاشكارىلاش ھەرىكىتىنى كۆرسىتىدۇ.

2. شىكايەت قىلىش بىلەن دېلو مەلۇم قىلىشنىڭ پەرقى. دېلو مەلۇم قىلىش ئاۋامنىڭ سۇبيېكتىپ جەھەتتىن ئومۇميۈزلۈك ئېتىراپ قىلىشىغا ئېرىشىدىغان بىر خىل دوكلات قىلىش ھەرىكىتى.  يەنى دېلو مەلۇم قىلغۇچى دېلو بىلەن مۇناسىۋىتى بار كىشى ياكى زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچى بولۇشى ۋە ياكى دېلو بىلەن ھېچقانداق پايدا-زىيان مۇناسىۋىتى يوق باشقا كىشىلەر بولۇشى، دېلو مەلۇم قىلغۇچى جىنايى پاكىتنىڭ يۈز بېرىش ئەھۋالىنى ئېنىق بىلمەسلىكى، ئەدىلىيە ئورگانلىرىغا مەلۇم قىلغۇچىنىڭ جىنايى جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتۈرۈش توغرىسىدىكى سۇبيېكتىپ تەلەپلىرىنىمۇ ئوچۇق دەپ بېرەلمەسلىكى مۇمكىن. ئەمما شىكايەت قىلغۇچىلار پەقەت زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچى ياكى ئۇنىڭ قانۇنىي ۋاكالەتچىسى، يېقىن تۇغقانلىرى بولغاچقا، شىكايەت قىلىنغۇچىنىڭ جىنايى جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتۈرۈش تەلىپىنى ئوچۇق ئوتتۇرىغا قويالايدۇ. شىكايەت قىلغۇچىنىڭ جىنايى جاۋابكارلىقنى سۈرۈشتۈرۈش تەلىپىنى ئېنىق ئوتتۇرىغا قويۇش-قويماسلىقى شىكايەت قىلغۇچى بىلەن دېلو مەلۇم قىلغۇچىنىڭ ئاچقۇچلۇق پەرقى. ئەگەر زىيانكەشلىككە ئۇچرىغۇچى پەقەت جىنايى قىلمىشنىڭ يۈز بېرىشىنى دوكلات قىلىپ، شىكايەت قىلىنغۇچىنىڭ جىنايى جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتۈرۈش تەلىپىنى ئوچۇق بىلدۈرمىگەن بولسا، دېلو مەلۇم قىلغۇچى بولۇپ، شىكايەت قىلغۇچىلار قاتارىغا كىرمەيدۇ.  شىكايەت قىلغۇچى ئەگەر بىر تەرەپ قىلىش پىكرىگە قايىل بولمىسا، قايتا قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، ئەمما دېلو مەلۇم قىلىشقا قارىتا بۇنداق تەرتىپ بەلگىلەنمىگەن.

3. پاش قىلىش بىلەن دېلو مەلۇم قىلىشنىڭ پەرقى. پاش قىلىشتا پەقەت جىنايى قىلمىشنىڭ يۈز بەرگەنلىكىنىلا پاش قىلىش بىلەن بىر ۋاقىتتا يەنەغ جىنايەت يۈز بېرىشتىكى ئاساسلىق ئەھۋالى ئوتتۇرىغا قويۇلۇپ، جىنايەت گۇماندارلىرىنىڭ كىم ئىكەنلىكى، جىنايەت گۇماندارلىرى يۈرگۈزگەن جىنايەتنىڭ ئاساسلىق پاكىتلىرى ئەكس ئېتىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، يەنە پاش قىلىنغان دېلولارنىڭ كۆپ قىسمى پاش قىلغۇچى بىلەن سۇبيېكتىپ جەھەتتە بەلگىلىك باغلىنىشلىق بولىدۇ. ئەگەر پاش قىلىش ھەرىكىتى قارا چاپلاپ زىيانكەشلىك قىلىش قىلمىشىغا تەۋە بولىدىكەن، بۇنداق پاش قىلغۇچى قانۇنىي جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ؛ دېلو مەلۇم قىلىشتا پەقەت جىنايى قىلمىشنىڭ يۈز بېرىشلا مەلۇم قىلىنىدىغان بولغاچقا، دېلو بىلەن مەلۇم قىلغۇچى ئوتتۇرسىدا ئالاھىدە مۇناسىۋەت ياكى باشقىلارغا قەستەن زىيانكەشلىك قىلىش ئەھۋالى مەۋجۇت بولۇشى مۇمكىن.