بىركېچىك شىياۋلىن مۇرىتىنىڭ ئۆزى تۇرۇشلۇق ئىبادەتخانىدىكى بارلىق مۇرتلارئىچىدە ئەڭ ئالاھىدىسى بولۇش ئىستىكى بەكلاكۈچلۇك ئىدى .ئۇ بىر كۈنى پۇرسەت تىپىپ ،ئۇستازىدىن كۆڭلىدىكى بۇ تۈگۈن ھەققىدە سوئال سوراشقا مۇۋەپپەق بولدى ؛

- ئۇستاز ، يەنە نەچچە يىلدا ئەڭ ئالاھىدە ماھارەت ئىگىسى بولالايمەن ؟

- يەنە ئاز دېگەندە 10 يىلدا -دەپ جاۋاب بەردى ئۇستازى .

ئائىلە- جەمئىيەتنىڭ «ئاساسى ھۇجەيرىسى». 20-ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىدىن بۇيان، پۇتكۇل دۇنيادىكى ئائىلىلەر سانى شىددەت بىلەن ئاشتى،سىتاتىستىكا قېلىنىشىچە  نۆۋەتتە دۇنيادىكى ئائىلىلەر سانى 1مىليارد 30مىليۇنغا يەتكەن .ئائىلىلەرنىڭ كۆلىمى كۈنسايىن تارىيىپ، نىكاھتىن ئاجرىشش نېسبىتى كۆرۇنەرلىك يۇقىرىلىغان. ئامېرىكىدا ھەر ئىككى جۈپ نىكاھلانغۇچى ئىچىدە بىرىنىڭ نېكاھ مۇناسىۋىتى بۇزۇلىدىكەن، غەربىي ياۋروپادا ئۈچتىن بىر ئائىلىدە نىكاھ كىرزىسى يۈربەرمەكتە.

«خارۋاردتىكى ئوقۇتقۇچىلاردائىم ئوقۇغۇچىلارغا مۇنداق سىگنال بېرىدۇ:ئەگەرجەمئىيەت قوينىغا قەدەم قويغاندىن كېيىن، ھەرقانداق ماكان-زاماندا، قوللاش ۋە ياخشى باھاغا ئېرىشىمەن دەيدىكەنسىلەر، ئۇنداقتا خارۋاردتا ئوقۇۋاتقان ۋاقتىڭلاردا «ئاپتاپقا قاقلىنىدىغان ۋاقىت»ىڭلاربولماسلىقى ئېنىق.
دۇنياغا مەشھۇرئالى ئوقۇل بولۇش نامىغا مۇناسىپ ھالدا، خارۋارد نۇرغۇن داڭلىق كىشىلەرنى تەربىيىلەپ يېتىشتۈردى…

تېخى يىقىندىلا ھىندىستاننىڭ«مېنىڭ ئىسمىم خان»فېلىمىدا-«مېىنىڭ ئىسمىم خان، مەن مۇسۇلمان ئەمما تېرۇرىست ئەمەس!»دېگەن سادانى ئاڭلىغان ئىدۇق.
مېنىڭچە بۇ بۈگۈنكى كۈندە تاشقى دۇنيانىڭ سوغۇق نەزەرى بىلەن ئىچكى قىسمىدا مۇرەككەپ نىزالارغا پېتىپ قالغان مۇسۇلمانلار دۇنياسىدىكى ئەڭ زورجامائەنىڭ يەنى تېنىچلىقنى سۆيىدىغا بارلىق مۇسۇلمانلارنىڭ يۈرەك ساداسى بولساكېرەك.
«نىيۇيۇركتىكى بەش مۇنار» بۇسادانى يەنە بىرقېتىم ئاڭلىتىدۇ.

بۈگۈن توردىن ماتېرىيال ئىزدەۋىتىپ، بىرخەن سىتۇدىنتنىڭ بلوگىدىن «خارۋارد ئۇنىۋېرسىتېتى كۈتۈپخانىسنىڭ تېمىدىكى 20تەلىم» دېگەن يازمىنى ئۇچىرىتىپ قالدىم، ئۇنىڭ يېزىشىچە بۇ ئەسلى بىر كىتابچە بولۇپ، ھەربىر تەلىمنىڭ مۇناسىۋەتلىك ھېكايىسى بارمىش. ئەلۋەتتە، بۇ كىتابنىڭ ئۇيغۇرچىسى بارمۇ-يوق بىلمەيمەن، ئەمما ئىشىنىمەنكى ئەگەرشۇنداق بىركىتاب ھەقىقەتەنمۇ بار بولسا، بىر ئوقۇپ چىققۇلۇق ئىكەن.

بەلكىم سىز باشلىقىڭىزياكى خوجايىنىڭىزبىلەن ناھايىتى ياخشى ئۆتىشىڭىز مۇمكىن، ھەتتائۇنىڭ ئالدىدا يۈزتۇرانە تۇرۇپ خىلى -خىلى گەپلەرنى قىلالايدىغانلىقىڭىزنى ئويلىغان چىغىڭىزدا ئۆزىڭىزگە«مەن ھەقىقەتەنمۇ قالتىس» دەپ باھا بەرگەنمۇ بولىشىڭىز ئېھتىمال. لىكىن شۇنى ئۇنتۇپ قالماڭكى، ئىككىڭلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا سىز ئىتىراپ قىلمىسڭىزبولمايدىغان بىر رىئاللىق مەۋجۈت، ئۇبولسىمۇ«ئۇ سىزنىڭ رەھبىرىڭىز ياكى خوجايىنىڭىز، سىزئۇنىڭ يىتەكچىلىكىدىكى خادىم.»تۆۋەندىكى ئون خىل سۆزنى باشلىقىڭىزياكى خوجاينىڭىزئالدىدا ھەرگىزئىشلەتمەسلىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن.

بۈگۇن كۈچلۇك قىزىقىش تۈرتكىسىدە ئىران ھېكايە فىلىمى «ئوۋچى» نى كۆرۇپ چىقتىم. ئىران بىلەن گېرمانىيە بىرلىشىپ سۈرەتكە ئالغان بۇ فىلىم مىنى ھاياجانغا سالغان ئىككىنچى ئىران فىلىمى ھېسابلىنىدۇ.
بىزنى ئۆزئىچىگەئالغان دۇنيادىكى نۇرغۇن كىشىلەرنىڭ نەزىرىدە بىرسىرلىق ماكان ھېسابلىدىغان ئىران يىقىنقى يىللاردىن بۇيان ئاساسەن بالىلارتۇرمۇشىنى ئاساس قىلغان ئاددى ئەمما،كىشىنىڭ يۈرەك تارىنى چىكىدىغان بىر يۇرۇش كىنولىرى بىلەن ئۆزىنىڭ«ئىچكى دۇنيا»سىنى ئاشكارلاپ كەلمەكتە.

بالىسىنى ياخشى كۆرمەيدىغان ئاتا بولمايدۇ، ئانامېھرىگە سېلىشتۇرغاندا، ئاتا مېھرى تېخىمۇ سىرلىق بولىدۇ.چۈنكى ئاتا بالا تۇغۇپ تەربىيىلەش جەريانىنى بىۋاسىتە بېشىدىن كەچۇرمىگەچكە، بالىغا بولغان مېھرى ئانىغا ئوخشاش شەرتسىز، سەۋەبسىز بولمايدۇ. ئوخشاشلا بالىنىڭ ئاتىغا بولغان ھېسىياتىمۇ ئانىسىغا بولغان ھېسىياتىدەك ئۇنداق قىزغىن ۋە ئاشكارا بولمايدۇ.
بالىلارغا نىسبەتەن، ئاتا قۇياشقا ئوخشايدۇ، ئەگەر قۇياش بولمىسا، بالا سىرتقى دۇنيا بىلەن بولغان ئالاقىسى ۋە پائالىيەتلىرىدىن ئايرىلىپ قالىدۇ، ئىجتىمائىي ئالاقىدە ماھارىتى كەمچىل بولىدۇ.شۇڭا ئاتىنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلىيىتى تەربىيىلەش، يەنى بالىغا قانداق قىلىپ ئۆزىنىڭ ئىدىيىۋى مەيدانىنى ۋە ئىجتىمائىي ئورنىنى تىكلەشنى ئۆگىتىش.

ئوخشاش بىريەرشارىدا ياشاۋاتىمىز، لىكىن ئىنسان تەقدىرى ئوخشاش بولمايدۇ. بۈگۈنكى كۈندە ئادەم بىلەن ھەۋۋانىڭ پەرزەنتلىرى دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ئوخشاش بولمىغان قىسمەتلەر بىلەن ياشىماقتا.ئوخشاش بولمىغان تەبىئىي شارائىت، ئوخشاش بولمىغان ئىجدىمائى تۈزۈم، ئوخشاش بولمىغان دۇنيا قاراش..يەنە ئوخشاش بولمىغان نۇرغۇن-نۇرغۇن سەۋەبلەربۇ پەرقلەرنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقى مەلۇم.دۇنياغا پەقەت بىرلا قىتىم كىلىش پۇرسىتىمىزنى ئويلىغاندا بەزىدە ھەقىقەتەنمۇ ئىچىمىز پۇشىدۇ.

بىزئۆزىمىز ياشاۋاتقان يەرشارىغا نىسبەتەن سىلۇشتۇرۇلغىنىمىزدا، بىرتال چاڭ-تۇزانچىلىكمۇ چوڭلۇقتا ئەمەس. لىكىن يەرشارىمۇ ئۆزنۆۋىتىدە قۇياش سىستېمىسىدىكى بىرچاڭ-تۇزاندىن ئىبارەت. بىراق قۇياشمۇ ئالەمدىكى ساناقسىزتۇرغۇن يۇلتۇزلارغا سىلىشتۇرغاندا بىردانە چاڭ-تۇزان دانىچىسى خالاس. تۆۋەندە مەن سىزگە بىرتېزىملىكنى كۆرسىتەي، بۇ ھازىرغىچە ئىنسانلارغا ئەڭ تونۇشلۇق بولغان 10گىگانت تۇرغۇن يۇلتۇز بولۇپ، بۇلارنىڭ چوڭ-كىچىكلىكىنى پەقەت«قۇياش رادىئۇسى»بىلەنلا ئىپادىلىيەلەيمىز.

تۇغۇت -بىرجەڭ. بىزدە بىرقىتىملىق تۇغۇت بىلەن ئايال كىشىنىڭ بۇندىن بۇرۇنقى گۇناھلىرى يۇيۇلۇپ كىتىدۇ دېگەن گەپمۇ بار، ئەلۋەتتە بۇ تۇغۇتنىڭ جاپاسىغا قارىتا ئىيتىلغان.
يىقىندا چەتئەلدىكى تورداشلار يىقنقى يىللاردىن بۇيان ئاخبارات ۋاستىلىرىدا تونۇشتۇرۇلغان بىرقىسىم تۇغۇتقا مۇناسىۋەتلىك ھەقىقى ۋەقەلەرنى توپلاپ چىقىپ، ئۇنىڭ ئىچىدىن ئون چوڭ ھەيران قالارلىق تۇغۇت ھادىسىنى تاللاپ چىققان.بۇلارھەقىقەتەنمۇ كىشىنى ھەيران قالدۇرىدۇ.

ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئۇنۋانغا قارىتا مۇئاش ئېلىش سىياسىتى خاتىرجەم تۇرمۇشقا تەسر يەتكۈزۈپ،كادىر-ئاممىلارنىڭ مۇناسىۋىتىگە زىيان يەتكۈزۈپلا قالماي ، ئىناق جەمىيەت بەرپا قىلىشقىمۇ ئېغىر تەسىر يەتكۈزمەكتە. شۇڭا كىرىم تەڭپۇڭسىزلىقى كۈندىن كۈنگە ئىقتىسادى مەسىلىدىن خەلقنىڭ تۇرمۇش مەسىلسىگە، ئۇنىڭدىن ئۆزگىرىپ ئېغىر دەرىجىدىكى ئىجتىمائىي مەسىلىگەئايلىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن، مۇئاش ئسلاھاتىنىڭ «يوقىرىسىنى تىزگىنلەپ، ئوتتۇرىسىنى مۇقىملاشتۇرۇپ،تۆۋەننى يۆلەپ» تەدىرىجى ھالدا ئۇنۋانلاشقان مۇئاش تۈزۈمىنى سۇزلاشتۇرۇپ ياكى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ،ئۈنۈم ۋە ئادىللىقنى بىر نۇقتا قىلغان كىرىم تەقسىم قىلىش زۆرۈر بولماقتا.