تەشنا تېخنىكا كۇلۇبى

ئالتۇن مېدال، كۈمۈش مېدال، مىس مېدال... دەپ ئاڭلىغان ئىدىم، ئەمما «ياغاچ مېدال» زادى قانداق بولىدىغاندۇ؟ بۇ كىتابقا نېمە ئۈچۈن موشۇنداق غەلىتە ئىسىم قويغاندۇ؟ چوپانى دېگەن كىم؟ كىتاب مۇقاۋىدىكى پىلىموتىنى مەھكەم تۇتۇپ، جەڭگاھتا مەغرۇر كىتىۋاتقان ئۇيغۇر قىزى زادى كىم؟ ئەجىبا ئۇ رىئال شەخىسمىدۇ؟... موشۇ سۇئاللىرىمنىڭ كۈچلۈك قىزىقتۇرىشى بىلەن «ياغاچ مېدال» رومانىنى قولۇمغا ئېلىپ قالدىم ۋە قىزىقىش ئىلكىدە ئوقۇپ تۈگەتتىم. تۈگەتتىميۇ بېشىدىكى بەزى سۇئاللىرىم تېخىمۇ كۆپ سۇئاللارغا چىرمىشىپ سۇئال پىتى قالدى؟ ئەجىبا پىلىموتىنى مەھكەم تۇتۇپ، جەڭگاھتا مەغرۇر كىتىۋاتقان ئۇيغۇر قىزى رىئال شەخىس ئەمەسمىدۇ؟! ئۇنداقتا ئالدى بىلەن مەزكۇر كىتابنى بىر تونۇپ چىقايلى:

كىتاب چۈشەندۈرۈلىشى

كىتاب ئىسمى: ياغاچ مېدال
ئاپتورى: چوپانى (مۇھەممەد ئەھمەد)
نەشرىيات: مىللەتلەر نەشرىياتى
نەشىر قىلىنغان ۋاقتى:2001 - يىلى 3- ئاي
كىتاب باھاسى:14.50 يۈەن
كىتاب ھەجىمى: 4 قىسىم، 32 كەسلەم 348 بەت(بىرلا كىتاب)
كىتاب مۇندەرىجىسى:
بىرىنچى قىسىم - پىغان قاپلىغان دۇنيا (107 بەت)
ئىككىنچى قىسىم - تۇنجى مۇھەببەت (82 بەت)
ئۈچىنچى قىسىم - جەڭگاھ (117 بەت)
تۆتىنچى قىسىم - ياغاچ مېدال (41 بەت)

ئاپتور ھەققىدە ئىككى كەلىمە

مۇھەممەد ئەھمەد چوپانى 1962 - يىلى قاغىلىق ناھىيىسىنىڭ چوپانى يېزىسى شەيخىلا كەنتىدە، مەرىپەتۋەر ئائىلىدە تۇغۇلغان. 1979 - يىلى يېزىلىق تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرۈپلا ئوقۇتقۇچى بولۇپ،1999 - يىلىغىچە باشلانغۇچ، ئوتتۇرا مەكتەپلەردە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان. 1999 - يىلىدىن ھازىرغىچە قاغىلىق ناھىيىلىك سىياسىي كىڭەشتە ئىشلەپ كەلمەكتە.
ئۇ 1984 - يىلى «قەشقەر گېزىتى»دە ئېلان قىلىنغان «ئۇنداق قازانغا مۇنداق چۈمۈچ» ناملىق تۇنجى ھىكايىسى بىلەن ئىجادىيەت سېپىگە كىرىپ كەلگەن بولۇپ، ھازىرغىچە ھەرقايسى گېزىت - ژۇرناللاردا 200 پارچىگە يىقىن شىئىر، 42 پارچىدىن ئارتۇق ھىكايسى ئېلان قىلىنغان. «ساماۋى قەلئە»، «ئاخىرقى تەبەسسۇم» ناملىق پوۋسىت توپلاملىرى، «سەمەندەر» ۋە «ياغاچ مېدال» قاتارلىق رومانلىرى نەشر قېلىنغان.

كىتابنىڭ قىسقىچە مەزمۇنى

رومان ۋەقەلىكى 1945 - يىللىرىدىكى ئۈچ ۋىلايەت ئېنقىلابىنى ئارقا كۆرۈنۈش قىلغان بولۇپ، شۇ ئېنقىلابنىڭ كىچىككنە بىر قىسمى سۈپىتىدە، گومىنداڭنىڭ رەھىمىسزلەرچە زۇلۇمىغا ئۇچىرىغان چوپانى خەلقنىڭ قارشى كۆرەشلىرى ۋە شۇ ئەتىراپتا ئەۋجىگە چىققان ئېنقىلابىي ھەرىكەتلەر ئەكىس ئەتتۈرۈلگەن. رومان باش قەھرىمانى ئايزۆھرە ۋە ياقۇپنىڭ كۈلپەتلىك تەقدىرى ۋە كىشىلىك مۇھەببەت، ئىنسانىي ھۆرلۈككە بولغان چەكسىز تەلپۈنىشىنى ئىپادىلىگەن.
روماننىڭ بېشىدىلا بىر ئايالنىڭ ئۆز بالىسىنى دەرياغا تاشلاش ئالدىدىكى ئىككىلىنىش ۋە ئازابلىرى يېزىلىدۇ، ئاندىن تەتۈر بايان شەكلىدە، ئۇنىىڭ بالىسىنى دەرياغا تاشلاشتىكى سەۋەبلەر ئوتتۇرىغا چىقىدۇ:
ئايزۆھرەنىڭ ئائىلىسىدىكلەر چوپانى كەنتىدە دېھقانچىلىق بىلەن تۇرمۇش كەچۈرىدىغان بولۇپ، دادىسى رۇسۇلبەگ يۇرت مۆتىۋەرلىرىدىن ئىدى. بىر كۈنى كەنىتكە «بىر توپ گومىنداق قوشۇنلىرىنىڭ ئۇرۇشتا مەغلۇپ بولۇپ، قورال - يىراقلىرىدىن ئايرىلىپ گۇما تەرەپتىن يەكەنگە قاراپ كىتىۋاتقانلىقى، چوپانى كەنتىدىن ئۆتىدىغانلىقى» دىن ئىبارەت خەۋەر كىلىدۇ. ساددا خەلق گومىنداڭ چىرىكلىرىنى يوقىتىپ، ئۆچ ئېلىش ئۈچۈن قولىغا كالتەك - توخماق ئېلىپ چىرىكلەرنىڭ ئالدىغا چىقىدۇ. ئويلىمىغان يەردىن چىرىكلەرنىڭ قوراللىرى بار بولۇپ قىلىپ، تالايلىغان بىگۇناھ خەلقنى قىرىپ تاشلايدۇ. شۇ قاتاردا ئايزۆھرەنىڭ دادىسىمۇ بار بولۇپ، ئۇنى بىر قۇلاقسىز سەت چىرىك چىپىپ تاشلايدۇ.
شۇنىڭدىن كىيىن چوپانى كەنتىدە ئۈزۈلمەي قىرغىنچىلىقلار بولۇپ تۇرىدۇ، ئايزۆھرەنىڭ ئاكىسى يولۋاس قىساس ئېلىش ئۈچۈن گومىنداڭ چىرىكلىرى بىلەن قارشىلاشقاچقا، گومىنداڭ ئەسكەرلىرى ئايزۆھرەنىڭ ئاكىسى، ئانىسى ۋە باشقا يىقىن - يىراق تۇققانلىرىنى پۈتۈنلەي ئۆلتۈرىۋېتىدۇ. ئۇنىڭ بىردىنبىر ئۈمۈدى بولغان يىگىتى ياقۇپنى تۇتۇپ كىتىدۇ. ئەڭ ئەشەددىي بولغىنى، ئۇنىڭ دادىسىنى ئۆلتۈرىۋەتكەن ھېلىقى قۇلاقسىز چىرىك، بىر كۈنى ئايزۆھرەنىڭ ئۆيىگە باستۇرۇپ كىرىپ ئۇنىڭغا ئەسكىلىك قىلىدۇ. ئازاپقا چىدىمىغان ئايزۆھرە ئېسىلىپ ئۆلىۋالماقچى بولىدۇ، ۋە قۇلاق تۈۋىدە توختىماي ياڭراۋاتقان «قىساس» چۇقانى بىلەن توختاپ قالىدۇ.
«قىساس» ئېلىش مەقسىتىدە ئايزۆھرە يۇرتىدىن چىقىپ كىتىدۇ ۋە باشقا كەنىتتە بىر موماينىڭ ئۆيىدە تۇرۇپ قالىدۇ، ئۇزۇنغا بارماي ئۇ موماينىڭ ئوغلى كامالغا ياتلىق بولۇشقا مەجبۇر بولىدۇ. كىيىن ئۇ بالىلىق بولىدۇ، بىراق ئۇ بالا ئايزۆھرەنىڭ دادىسىنىڭ قاتىلى - قۇلاقسىز چىرىكنىڭ پۇشتى بولۇپ، بۇنى كامال بىلمىگەچكە «ئۆز بالام» دەپ قارايدۇ، بىراق ئايزۆھرە ئۆز ئاتىسىنىڭ قاتىلىنىڭ پۇشتىنى بۇ دۇنياغا ئاپىرىدە قىلغىنىدىن قاتتىق ئەلەم چىكىدۇ ۋە كىتابنىڭ بېشىدا تەسۋېرلەنگەندەك ئۇ بالىنى دېڭىزغا تاشلىۋەتمەكچى بولىدۇ. بىراق، يەنە شۇ ئانا مىھرى، يەنە شۇ ئىنسانىي مۇھەببەت ئۇنى تۇتۇپ قالىدۇ.
كىيىن تاسادىبي ھالدا گومىنداڭغا قارشى ئىنقىلابقا قاتناشقان ياقۇپنى دۈشمەنلەرنىڭ قوغلاۋاتقان يىرىدىن قۇتقۇزۇپ قالىدۇ، شۇنىڭدىن كىيىن كامال - ياقۇپ - ئايزۆھرە ئوتتۇرىسىدا بىر تالاي ھېسىيات توقۇنۇشلىرى كىلىپ چىقىدۇ. كىيىن ئايزۆھرە ياقۇپنى قۇتقۇزۇپ قىلىش ئۈچۈن، قوشنىسى بولغان بىر :ئىمام« تەرىپىدىن دەپسەندە قىلىنىدۇ. ئايزۆھرە شۇنىڭدىن كىيىن تاغقا - ئېنقىلابچىلارنىڭ قىشىغا بىرىپ، قولىغا قورال ئېلىپ كۆرەش قىلىدۇ. ياقۇپمۇ باشقا بىر روتىدا ئېنقىلابقا قاتنىشىدۇ. كامال كۈندەشلىك بىلەن ئاخىرى ئېنقىلابقا ساتقىنلىق قىلىپ، ياقۇپنى ئۆلتۈرىۋېتىدۇ. كىيىن ئايزۆھرە كامالنى ئەسىر چۈشكەن دۈشمەنلەر قاتارىدا تۇتىۋىلىپ، ئۆز قولى بىلەن ئۆلتۈرۈپ تاشلايدۇ.
ئېنقىلاب غەلبە قىلىپ، گومىنداڭ بىلەن مىللىي ئارمىيە ئوتتۇرىسىدا «11 بېتىم» ئىمزالىنىدۇ. جەڭلەردە كۆرسەتكەن زور تۆھپىلىر ئۈچۈن، ئايزۆھرەگە ئالتۇن مېدال مۇكاپات بېرىلىدىغانلىقى ئېلان قىلىنىدۇ ۋە ئارىلىقتا سىياسىي ئۆزگىرىش بولۇپ، گومىداڭچىلار كونا ئېنقىلابچىلارنى قايتىدىن تۇتقۇن قىلىشقا باشلايدۇ. ئۇلار ئايزۆھرەنىڭ بوينىغا ياغاچ تاختاي ئېسىپ، «ئالتۇن مېدال ئورنىغا ياغاچ مېدال بېرىلدى» دەپ سازايى قىلىدۇ.
كىيىن شىنجاڭ ئازات بولغاندىن كىيىن ئايزۆھرە ئوقۇتقۇچى بولىدۇ. يازغۇچىلىق قىلىدۇ. ياشلىقتىكى تۇنجى مۇھەببىتى ياقۇپ ئۈچۈن تەنھا ئۆتىدۇ ۋە ھەر كۈنى ئۇنىڭ بىلەن خيالىي سىردىشىدۇ. مەدەنىيەت ئېنقىلابى ۋاقتىدا ئايزۆھرە ۋە يەنە بىر قىسىم كونا ئېنقىلابچىلار تۇتقۇن قىلىنىدۇ ۋە تۈرلۈك بەتناملار بىلەن قىيىن - قىستاق، جازا، سازايى قىلىنىشلارغا ئۇچىرايدۇ. كىيىن يەنە تۈرمىدىن چىقىپ، خىزمىتى ئەسلىگە كىلىدۇ. ھاياتنىڭ ئاخىرقى دەملىرىگىچە ياقۇپنىڭ قەبرىسىگە بېرىپ، ئۇنىڭ ئۈچۈن دۇۋا - تىلاۋەت قىلشنى، ئۇنىڭ بىلەن مۇڭدىشىشنى داۋاملاشتۇرىدۇ.

كىتاب ھەققىدە مېنىڭ ئويلىغانلىرىم

1. مەزكۇر روماننىڭ تىلى ئۆزگىچە يىقىملىق. كىشىگە بىرخىل شىئىرىي تۇيغۇ بېرىدۇ(بېشىدا ئاپتورىنى ئايالمىكىن دەپتىكەنمەن). ئەدەبىي تىل، يەرلىك شىۋىلار ئۆزئارا كىرىشىپ كەتكەن. پرسوناژلىرىنىڭ خاسلىقى كۈچلۈك. ھېسىياتقا باي.
2. رومان ۋەقەلىكىنىڭ ئورۇنلاشتۇرىلىشى كىشىنى قايىل قىلىدۇ. بولۇپمۇ باش پىرسوناژلار تەقدىرىنىڭ تۈرلۈك تاساددىپىلىقلار بىلەن راۋاجلىنىشى، ۋەقەلىك باش ئاخىرنىڭ ماسلىشىشى باشقا رومانلاردىن پەرىقلىنىدۇ.
3. پۈتكۈل رومان ۋەقەلىكىدىن بىر خىل كومۇنىزىم ئىددىيسىنىڭ كۈچلۈك پۇرىقى كىلىپ تۇرىدۇ. پرسوناژلارنىڭ خۇداغا دادلاپ قىلغان رىتورىك خىتابلىرى بەزىدە، ئادەمنى تولىمۇ غىدىقلايدۇ، مەسىلەن: «خۇداغا نالە قىلدىم، سۇئال قويدۇم، ئىلتىجا قىلدىم، خۇدالىقىڭنى بىر كۈنلا بەر دەپ، ئەگەر بەرسە دۇنيانى، ئىنسانلارنى باشقىدىن يارىتاتتىم. بىراق بۇ مومكىنمۇ؟» - ياقۇپ. ئۇنىڭدىن باشقا ئەسەر ۋەقەلىكىنى بايان قىلىشتا پرسوناژلارنىڭ دىننىي تۇرمۇشىنى بايان قىلشتىن قەتئىي چەكلەنگەن. مەسىلەن: ناماز ئوقۇش، تارەت ئېلىش... دېگەندەك ھەرىكەتلەرنى ھېچقانداق پرسوناژدا ئۇچىرىتىش مومكىن ئەمەس. ئەكىسىچە، «ئىمام» نىڭ ئايزۆھرەگە ئەسكلىك قىلىشىدىن ئىبارەت كىشى كۆڭلىنى غەش قىلىدىغان، ئەمما ئومۇمىيلىققا ئىگە بولمىغان تەسۋېر مەزكۇر روماندىن ئورۇن تاپقان.
4. ئاپتور قىممەت قاراش جەھەتتە مۇھەببەت، ئەركىنلىكنى چۆرىدىگەن ئاساستا ئۆز پەلسەپىسىنى يورغىلاتقان، ئەمما مۇھەببەتنىڭ ھەقىقىي ئوبىكتى، ئەركىنلىكنىڭ ماھىيىتى توغرىسىدا تېخىمۇ چوڭقۇرلاپ مۇلاھىزە يۈرگۈزمىگەن.
5. مەزكۇر روماننى چوقۇم بىر ئوقۇپ چىقىشقا ئەرزىيدۇ دەپ ئويلىدىم. گەرچە يۇقارقىدەك بىتەرەپلىمىلىكلەردىن خالىي بولمىسىمۇ، يەنە نۇرغۇن ئىجابىي ئامىللارنى ئۆزىگە مۇجەسسەم قىلغان.

مەزكۇر روماننىڭ ئېلىكىتاب نۇسخىسىنى بۇ يەردىن چۈشۈرىۋالساڭلار بولىدۇ:
چۈشۈرۈش ئادرىسى: مەنزىل كىتاب ئامبىرى