مۇسۇلمانلار ياراتقان ئون چوڭ كەشپىيات

ھەممىڭلار بىلىسىلەر، جوڭگونىڭ تۆت چوڭ كەشپىياتى بار، بىراق مۇسۇلمانلارنىڭ ئون چوڭ كەشپىياتىنى بىلىدىغانلار بارمۇ؟ قېنى ئەمىسە بىزنىڭ قەدىمكى دىنىي قېرىنداشلىرىمىز قانداق كەشپىياتلارنى ياراتقانكىن بىر كۆرۈپ باقمايلىمۇ...

  1. تاشقى كېسەل ئوپىراتسىيىسى
   مىلادى 1000- يىللىرى تىۋىپ ئەل زەھرەۋى 1500 بەتلىك بىر تاشقى كېسەل ئوپىراتسىيىسى قامۇسىنى يازغان. كىتابتا تاشقى كېسەل ئوپراتسىيىلىرى رەسىم بىلەن بىرلەشتۈرۈلۈپ چۈشەندۈرۈلگەن. كېيىنكى بەش يۈز يىل مابەينىدە، بۇ كىتاب ياۋروپالىقلارنىڭ تىدبى ئىلىم ئۆگىنىشىدىكى مۇھىم پايدىلىنىش ماتىرىيالىغا ئايلانغان. ئەل زەھرەۋىنىڭ بۇ ئەسىرى ئۇنىڭ ئىنسانلار تارىخىدىكى تۇنجى تۇغۇتتا قورساقنى يېرىش ئۇسۇلىنى قوللانغان دوختۇر ئىكەنلىگىنى چۈشەندۈرىدۇ. ئۇ ھەم قىسقۇچنىمۇ كەشپ قىلغان.

Around the year 1,000, the celebrated doctor Al Zahrawi published a 1,500 page illustrated encyclopedia of surgery that was used in Europe as a medical reference for the next 500 years. He also reportedly performed the first caesarean operation and created the first pair of forceps

 2. قەھۋە
  غەرىبلىكلەر ياختۇرۇپ ئىچىدىغان قەھۋە 9- ئەسىردە يەمەندە بايقالغان. كېيىن تەخمىنەن 13- ئەسىردە قەھۋە تۈركىيىگە ئېلىپ كېلىنگەن. 16- ئەسىردە ئاندىن ۋىنىتسىيە سودىگەرلىرى ئۇنى ياۋروپاغا ئېلىپ كىرگەن.

Now the Western world's drink du jour, coffee was first brewed in Yemen around the 9th century. By the 13th century it reached Turkey, but not until the 16th century did the beans start boiling in Europe, brought to Italy by a Venetian trader

  3. ئۇچقۇ
  ئابباس ئىبىن فىرناس تارىختىكى تۇنجى ئۇچقۇ ئارقىلىق ئۇچۇش ئارزۇسىنى ئەمەلگە ئاشۇرماقچى بولغان كىشى. 9- ئەسىردە ياشىغان بۇ كىشى بىر قانات ئورناتقان ئۇچقۇنى لايھىيىلىگەن. ئۇنىڭ بۇ لايھىيىسى قارىماققا قۇشلارغا تەقلىد قىلىنغان كىيىمگە ئوخشايتتى.

Abbas ibn Firnas was the first person to make a real attempt to construct a flying machine and fly. In the 9th century he designed a winged apparatus, roughly resembling a bird costume

  4. ئۇنۋىرستىت (ئالىي مەكتەپ)
  مىلادى 859- يىلى فاتىمە ئەل فىرخى ئىسىملىك ياش مەلىكە موروككودا تۇنجى بىلىم يۇرتىنى بىنا قىلغان. ئۇنىڭ سىڭلىسى مەرىيەم بىلىم يۇرتىغا يانداش قىلىپ بىر مەسچىت سالدۇرغان. بۇ ئىككى ئىمارەت دەل ھازىرقى ئەل قاراۋىييىن مەسچىدى ۋە ئەل قاراۋىييىن ئۇنۋىرىستىتى.

 In 859 a young princess named Fatima al-Firhi founded the first degree-granting university in Morocco. Her sister Miriam founded an adjacent mosque and together the complex became the al-Qarawiyyin Mosque and University

  5. ئالگېبرا
  ئالگېبرانى 9- ئەسىردە ياشىغان بىر پارىس ئۆلىما ئۆزىنىڭ بىر پارچە ئىلمىي ئەسىرىدە ئوتتۇرىغا قويغان. ئۇنى تەرجىمە قىلغاندا ئاساسىي مەنىسى خۇلاسە ۋە مۆلچەر دېگەنلىك بولىدۇ.

The word algebra comes from the title of a Persian mathematician's famous 9th century treatise "Kitab al-Jabr Wa l-Mugabala" which translates roughly as "The Book of Reasoning and Balancing."

  6. نۇر ئىلمى
  مىلادى 1000- يىللىرى ئەتراپىدا ئىبىن ھەيزەم ئىسىملىك بىر كىشى، ئىنسان كۆزى بىلەن كۆرگەن جىسىمنىڭ نۇرنىڭ جىسىمغا چۈشكەندىن كېيىن كۆزدە تەسۋىر ھاسىل قىلىدىغانلىغىنى ئىسپاتلاپ چىققان. ھەم ياۋروپالىقلارنىڭ، ئىنسانلار كۆرگەن تەسۋىر، كۆزدىن چىققان نۇرنىڭ جىسىمغا چۈشۈشىدىن شەكىللىنىدۇ دېگەن نەزىرىيىسىنى ئاغدۇرۇپ تاشلىغان.

Around the year 1000 Ibn al-Haitham proved that humans see objects by light reflecting off of them and entering the eye, dismissing Euclid and Ptolemy's theories that light was emitted from the eye itself

  7. مۇزىكا
  ئوتتۇرا شەرىقتىن ياۋروپاغا كىرگەن چالغۇ ئەسۋابلار ئىچىدە، لۇت دەپ ئاتىلىدىغان بىر ساز بولۇپ بۇ ھازىرقى ئىسكىرىپكىنىڭ دەسلەپكى شەكلى ئىدى. ئۇنىڭدىن باشقا، ئاھاڭ شىكالىسى ئەرەپ رەقەملىرى ئاساسىدا بارلىققا كەلگەن.

Among many instruments that arrived in Europe through the Middle East is the lute , an ancestor of the violin. Modern musical scales are also said to derive from the Arabic alphabet

  8. چىش چوتكىسى
  ئۇلۇغ پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام مىلادى 600- يىللىرىدىلا مىسۋاك ئىشلىتىشنى سۈننەت دەپ بېكىتكەن. مانا بۇ ئەڭ بۇرۇنقى چىش چوتكىسى ھېسابلىنىدۇ.

The Prophet Mohammed popularized the use of the first toothbrush in around 600

  9. جەينەكلىك  ئوق
  ھازىرقى زامان ئاپتوماتىك قۇرۇلمىلىرىنىڭ ئاساسىنى قەدىمكى زاماندىلا مۇسۇلمانلار تىكلىگەن. بۇ ھەم جەينەكلىك ئوقنىڭ ئىشلىتىلىشىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. جەينەكلىك ئوق 12-ئەسىردە ياشغان ئەل جەزىرى ئىسىملىك كىشىنىڭ كەشپىياتى بولۇپ. ئۇ ھازىرقى دېۋىگاتىل، ۋەلىسپىت قاتارلىقلاردا كەڭ ئىشلىتىلىدۇ.

Many of the basics of modern automatics were first put to use in the Muslim world, including the revolutionary crank-connecting rod system. This technology, discovered by Al-Jazari in the 12th century, exploded across the globe, leading to everything from the bicycle to the internal combustion engine

  10. دوختۇرخانا
  ئىنسانىيەت تارىخىدىكى تۇنجى دوختۇرخانىنى مىلادى 872- يىلى قاھىرەدە قۇرۇلغان ئەھمەد ئىبىن تۇلۇن دوختۇرخانىسى دېيىشكە بولىدۇ. بۇ دوختۇرخانا ئىسلام ئەقىدىلىرى بويىچە يېتىم-يېسىر، ئاجىز، مېيىپ، ياشانغانلارنىڭ كېسىلىنى ھەقسىز داۋالاش ئۈچۈن قۇرۇلغان.

The first such medical center was the Ahmad ibn Tulun Hospital, founded in 872 in Cairo. Tulun hospital provided free care for anyone who needed it -- a policy based on the Muslim tradition of caring for all who are sick

 ئۇنىڭدىن باشقا يەنە شاھمات، تورپىدا، پاراشوت، قاتارلىقلارمۇ ئىسلام ئەللىرىدە بارلىققا كەلگەن. قانداق بۇلارنى كۆرۈپ  ئاشۇلارنىڭ  ئەقىل پاراسىتىگە ئاپىرىن  ئېيتقانسىز.

مەنبەسى: سىراج بلوگى