خارۋارد ئونۋىرسىتىنىڭ داڭلىق پىرافىسورى مايكىل سەندىل ( Michael Sandel ) خارۋارد ئونۋىرسىتىدا ئۆتكەن « ئادىللىق : قانداق قىلسا توغرا بۇلىدۇ ؟ » ( 公正：该如何是好？ Justice What s Right ThingTo Do ？ )  دىگەن تىمىدىكى دەرىسى خارۋار ئونۋىرسىتىدا ناھايىتى زور ئالقىشقا ئىرىشىدۇ ، بۇ دەرىس خارۋارد ئونۋىرسىتى تارىخىدىكى ئەڭ كۆپ  ئۇقۇغۇچى قاتناشقان دەرىس بۇلۇپ قالىدۇ . مايكىل سەندىلنىڭ دەرىس ئۈتۈش ئۇسۇلى ئۆزگىچە ،ناھايىتى ئۆزگىچە مىساللار ئارقىلىق  ئۇقۇغۇچىلارنى كەسكىن مۇنازىرىلەرگە يىتەكلىيەلەيدۇ ، يۇمۇرىستىك تۇيغىغىمۇ باي .

ھازىر بىر قىسىم مىللىي تۇلۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپلەردە  ئىنگىلىزتىلى دەرىسى تەسىس قىلىندى . دەرىس يولغا قۇيۇلغاندىن كىيىن ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بۇ يېڭى تىلغا بولغان قىزىقىشىمۇ ناھايىتى يۇقۇرى بولدى . ئەمما شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئىنگىلىزتىلى ئۇقۇتۇشىدىمۇ بىر قىسىم مەسللەر ساقلاندى ، بىر قىسىم مەكتەپلەردە ھەتتا ئىنگىلىزتىلى ئۇقۇتۇشىنىڭ ھېچقانچە ئۈنىمى بولمىدى . خەلىقئارادا كەڭ دائىرلىك ئىشلىتىۋتقان بۇ تىلنى ئۇقۇغۇچىلىرىمىزغا ئۈگىتىش_ ئۇلارنىڭ ئالاقە ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇپلا قالماي باشقا جەھەتلەردىنمۇ يىتىشىشىگە ناھايىتى زور دەرىجىدە تۈرتكىلىك رول ئوينايدۇ ، ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بۇ دۇنيانى چۈشىنىشىدىكى يېڭى بىر كۆۋرىكىگە ، ۋاستىسىگە ئايلىنىدۇ . ئەمما بىر قىسىم مەكتەپلەردە ھەر خىل سەۋەپلەر تۈپەيلىدىن ئىنگىلىزتىلى دەرىسى ئىتىبارغا ئېرىشەلمىدى ، ياكى دىققەت ئىتىبارنى قوزغىيالمىدى . بۇنىڭ بىلەن مەكتەپلەرنىڭ ئايرىم ۋاقىت ئاجىرتىپ ئېلىپ بارغان ئىنگىلىزتىلى ئۇقۇتىشىدا كۆرىنەرلىك نەتىجە قولغا كەلتۈرۈش مۇمكىن بولماي قالدى ، مىنىڭچە بۇنى تۆۋەندىكى بىر قانچە سەۋەپتىن كۆرىشكە بۇلىدۇ :

مەملىكەتلىك ئاممىۋى ئىنگىلىزتىلى دەرىجە ئىمتىھانى ، قىسقارتىلىپ PETS دەپ ئاتىلىدۇ .<全国公共英语等级考试 >   مەملىكەتلىك ئاممىۋى ئىنگىلىزتىلى دەرىجە ئىمتىھانى بولسا پۈتۈن جەمىيەتكە يۈزلەنگەن ، ئۇقۇش تارىخى خاراكتىرىنى ئالمىغان ئىنگىلىزتىلى دەرىجە ئىمتىھانى بۇلۇپ ، ئىمتىھان بەرگۈچىلەرنىڭ ئىنگىلىزتىلى ئارقىلىق  ئالاقىلىشش سەۋىيىسىنى سىنايدىغان ئىمتىھان . مائارىپ مىنىستىرلىكى تەرىپىدىن يولغا قۇيۇلغان بۇلۇپ ، ھەرقايسى ئۇرۇنلاردىكى مائارىپ ئىمتىھان تارماقلىرى ئىمتىھان ئېلىش ئىشخانىسى تەرىپىدىن ئىجرا قىلىدىغان ئىمتىھان . PETS ئىمتىھانى ۋە باشقا ئىمتىھانلار ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەت  :

      PETS2-دەرىجىسى ۋە PETS4- دەرىجسىنىڭ ئولچەمگە يەتكەن  نەتىجىسى بولسا ، ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى ۋە ئاسپىرانتلىق ئىمتىھانىنىڭ ئىنگىلىزتىلى ئىمتىھانىنى  بەرمىسىمۇ بۇلىدۇ . ( ئىنگىلىزتىلى كەسپىدە بولمىغانلارغا ئىشلىتىشكە بۇلىدۇ . )

بۇ تور بىكەت ئىنگىلىزتىلىنى  ئۈگىنىۋاتقان ۋە مەلۇم ئىنگىلىزتىلى سەۋىيىسىگە ئىگە كىشىلەرنىڭ پايدىلىنىشغا ماس كىلىدۇ . بۇ توربىكەتتە ئامىرىكا زۇڭتۇڭلىرىنىڭ نەق مەيدان سىنئالغۇ نۇتۇقلىرى ، ئامىركىدا قۇيۇلىۋاتقان ۋە قۇيۇلغان نۇرغۇن ياخشى تىلۋىزىيە تىياتىرلىرى ،داڭلىق كىشىلەرنىڭ ئىنگىلىزتىلى ئۈگىنىش ھەققىدىكى لىكسىيىلىرى ، سىنئالغۇلۇق ئىنگىلىزتىلى ئۈگىتىش ، ئوسكار مۇكاپاتىغا ئىرىشكەن نادىر فىلىملار ، داڭلىق كىنولار ، ھەرخىل دەرىسلىكلەرنى سىنئالغۇ ئارقىلىق ئۆتۈش ( شۈگوجىياڭ ، يېڭى ئۇقۇم ئىنگىلىز تىلى ، باشلانغۇچ مەكتەپ ئىنگىلىزتىلى ، تۇلۇق ئوتتۇرا ئىنگىلىز تىلى ، ئوكىسفورت ئىنگىلىزتىلى ، .ئىنگىلىزتىلى گىرامماتىكىسى ، ئامىرىكىغا سەپەر ، تۇلۇقسىز ئوتتۇرا ئىنگىلىزتىلى .... قاتارلىق نۇرغۇن دەرىسلىكلەرنىڭ سىنئالغۇلۇق لىنتىسى بار ) ، بۇنىڭدىن باشقا يەنە بالىلار ئىنگىلىزتىلى ، ئىنگىلىزتىلىدىكى كارتون ،ئىنگىلىزچە ناخشا ........ قاتارلىق نۇرغۇن ماتىرياللار بار .

بۇ ئىمتىھان يېزىقچە ۋە ئېغىزچە ئىككى خىل شەكىلدە ئېلىنىدۇ .  يېزىقچە ئىمتىھان  شەكلىنىڭ ۋاقتى  140 مىنۇت بۇلۇپ ، ئاڭلاپ چۈشۈنىش ، ئىشلىتىش ئىقتىدارى ، ئۇقۇپ چۈشىنىش ئىقتىدارى ، يېزىقچىلىق قاتارلىق بولەكلەردىن تەركىپ تاپىدۇ .

        ئېغىزچە ئېلىپ  بىرلىدىغان ئىمتىھاننىڭ ۋاقتى  12 مىنۇت بۇلۇپ ، ئىمتىھان بەرگۈچىنىڭ سۈزلىشىش ، ئىپادىلەش ئىقتىدارى ئۈچ بۆلەك بۇيىچە سىنىلىدۇ .

       يېزىقچە ۋە ئېغىزچە ئىمتىھاننىڭ تەلەپلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك مەزمۇنلار بىردەك ئىنگىلىزتىلى ئارقىلىق ئىپادىلىنىدۇ .

بۇ ئىمتىھان يېزىقچە ۋە ئېغىزچە ئىككى خىل شەكىلدە ئېلىنىدۇ .  يېزىقچە ئىمتىھان  شەكلىنىڭ ۋاقتى  120 مىنۇت بۇلۇپ ، ئاڭلاپ چۈشۈنىش ، ئىشلىتىش ئىقتىدارى ، ئۇقۇپ چۈشىنىش ئىقتىدارى ، يېزىقچىلىق قاتارلىق بولەكلەردىن تەركىپ تاپىدۇ .

        ئېغىزچە ئېلىپ  بىرلىدىغان ئىمتىھاننىڭ ۋاقتى  10 مىنۇت بۇلۇپ ، ئىمتىھان بەرگۈچىنىڭ سۈزلىشىش ، ئىپادىلەش ئىقتىدارى ئۈچ بۆلەك بۇيىچە سىنىلىدۇ .  يېزىقچە ۋە ئېغىزچە ئىمتىھاننىڭ تەلەپلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك مەزمۇنلار بىردەك ئىنگىلىزتىلى ئارقىلىق ئىپادىلىنىدۇ .

1. ئاڭلاپ چۈشىنىش ئىقتىدارى 

بۇ بۈلەك A ۋە Bقىسىمدىن  تەشكىل تاپقان بۇلۇپ ئىمتىھان بەرگۈچىنىڭ  ئاڭلاپ چۈشىنىش ئىقتىدارىنى سىنايدۇ .

Aقىسىم (10سۇئال ) :  ئىمتىھان بەرگۈچىلەردىن ئاڭلىغان 10 پارچە ئابزاسقا ئاساسەن (ھەربىر ئابزاس تەخمىنەن  400خەت ئەتراپىدا  ، ئۈچ يېرىم مىنۇت داۋامىلىشىدۇ .)

  1. ئاڭلاش ئۆيى     http://www.tingroom.com/
     بۇ تور بىكەتنىڭ ماتىريال مەنبەسى ئىنتايىن مۇل بۇلۇپ  ئىنگىلىزتىىلىنىڭ ئاڭلاش قىسمىغا  مۇناسىۋەتلىك ھەرقانداق ماتىريالنى تاپالايسىز  .
    2.ئىنگىلىز تىلى  ئۇقۇشلىقى تورى  http://www.enread.com/
    بۇتوربىكەتتە يېڭى خەۋەر ، ماقالە ، شئېر ، يۇمۇر ، ھېكايە ، رومان ........قاتارلىق ھەرخىل ئۇقۇشلۇقلاربىلەن تەمىنلەيدۇ ،بۇ توربىكەت خەنزۇچە   .
   3.ئىنگىلىز تىلى  ئۈگىنىش تورى  http://www.esl-lab.com/
    بۇ توربىكەتتىن پايدىلىنىش ئۈچۈن  ئىنگىلىزتىلىدىن  ئازراق ساۋادىڭىز بۇلىشى كېرەك  .