دەرستىن كېيىنكى خۇلاسە ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرسخانا ئوقۇتۇشى ھەققىدە قايتا ئويلىنىش جەريانى بولۇپ ، ئۇ ھەرگىزمۇ ئادەتتىكى خاتىرە يېزىش جەريانى ئەمەس . بولۇپمۇ دەرس ئىسلاھاتى يولغا قويۇلۇپ ، دەرسلىك يېڭىلانغاندىن كېيىن دەرستىن كېيىنكى خۇلاسە يېزىشنىڭ رولى ناھايتى مۇھىم بولۇپ قالدى . ئەمما ، بۇ ھەقتە ئوخشاشمىغان قاراش ۋە ئۇسۇللار مەۋجۈت . مەن بۇ ھەقتىكى كۆز قارشىمنى مۇنداق بىر قانچە جەھەتتىن شەرھلەپ ئۆتىمەن :

1. دەرستىن كېيىنكى خۇلاسىدە دەرس ئۆتۈش جەريانى ئەمەس، بەلكى دەرس ئۆتۈش جەريانىدا ئوتتۇرىغا چىققان چاقناش خاراكېتردىكى مەسلىلەر ، گۇمانىي نۇقتىلار يېزىلىشى كېرەك .

لېكىن ، ھازىر يېزىلىۋاتقان دەرستىن كېيىنكى خۇلاسىلەردە ئاساسەن دەرسنىڭ جەريانى يېزىلىۋاتىدۇ . دەرستىن كېيىنكى خۇلاسە بۇنداق يېزىلسا ، ئۇ پەقەت ئوقۇتقۇچى ۋە ئوقۇغۇچىنىڭ دەرسخانىدىكى ئىش - پائالىيەتلىرىنىڭ قايتا ئەكىس ئېتىشى بولۇپ ، بۇ خىل تەكرارلىق ئارتۇقچە ۋاقىت ئىسراپچىلقىدىن ئىبارەت ، خالاس . تۆۋەندىكى ئىككى پارچە خۇلاسىگە قاراپ باقايلى :

1) « مېنىڭ ئەقىدەم » ناملىق تېكىستىنى ئۆتكەندىن كېيىنكى خۇلاسە :

(1) تېكىستىنى ئۆزۈم ئۈلگە ئاساسىدا ئوقۇپ بەردىم .

(2) ئوقۇغۇچىلار تەلەپ بويىچە بىر قېتىم ئوقۇپ چىقتى .

(3) چۈشىنىكسىز سۆزلەرگە ئىزاھات بېرىلدى.

(4) نوبېل مۇكاپاتى ھەققىدە توختالدۇق .

(5) بەزى مەسلىلەر ھەققىدە ئوقۇغۇچىلار بىلەن ئورتاقلاشتۇق .

(6) تاپشۇرۇق ئورۇنلاشتۇرۇلدى .

2) « مېنىڭ ئەقىدەم » تېكىستىنى ئۆتكەندىن كېيىنكى خۇلاسە :

(1) ئوقۇغۇچىلار « نوبېل ۋە نوبېل مۇكاپاتى » ھەققىدە ناھايتى ياخشى ئىزىدىنىپ كەلگەن .

(2) « ئۇلۇغلۇق » بىلەن « ئاددىيلىق » ھەققىدىكى بەس - مۇنازىرە قىزىپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ بۇ ھەقتىكى چۈشەنچىسى خېلى چوڭقۇرلاشتى .

(3) « غايىپەرەسلىك » نىڭ تېكىستتىكى مەنىسى چوڭقۇر تەھلىل قىلىنىپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۇنىڭ « خىيالپەرەسلىك » بىلەن بولغان پەرقىنى بىلىۋالدى .

(4) ئوقۇغۇچىلار تۆۋەندىكى مەسلىلەرنى ئوتتۇرىغا قويدى :

<1> « مەن ئەللىك يىلدىن بېرى بارلىق زېھنى كۈچۈمنى ئىلمىي تەتقىقاتىغا سەرپ قىلىپ كېلىۋاتىمەن » دېگەن جۈملىدىكى « ئەللىك » سۆز سانلارنىڭ يېزىلىش قائىدىسىگە خىلاپ ھالدا خەتچىلەپ يېزىلغان . ئوندىن يۇقىرى سانلار ئادەتتە رەقەم بىلەن يېزىلىشى كېرەك .

< 2> « كېيىن ئېرىم بىلەن ئىككىمىز بارلىقىمىزنى ئىلىم - پەنگە بېغىشلاپ ، ئاددىي قىرائەتخانا ئىچىدە جاپالىق تەتىقىقاتلارنى قىدۇق . ئاخىر مۇشۇ يەردە رادىينى بايقىدۇق » دېگەن مەسلە ئۈستىدە تالاش - تارتىش قىلدۇق .

_ بۇ يەردە «قىرائەتخانا » دەپ خاتا ئىشلىتىلگەن . چۈنكى ،« قىرائەتخانا » كىتاپ ئوقۇيدىغان جاي ، ھەرگىزمۇ تەجىرىبە قىلدىغان جاي ئەمەس .

_ بەلكى تەجىرىبخانىسى بولمىسا ، ئۆزىنىڭ ئاددىي قىرائەتخانىسىنى تەجىرىبخانا ئورنىدا ئىشلەتكەن بولۇشى مۇمكىن .

_ تەجىرىبە جەريانىدا نەزەرىيە بىلەن ئەمەلىيەتنى بىرلەشتۈرۈشكە توغرا كېلىدۇ . بەلكى نەزەرىيە تەتقىقاتىدا قىرائەتخانىدىن كۆپرەك پايدىلانغان بولۇشى مۇمكىن .

_ « قىرائەتخانا » دا تەجىرىبە ئېلىپ بارسا ، ناۋادا تاسادىپى ھالدا خەتەر چىقسا ، قىممەتلىك كىتابلىرى پۈتۈنلەي كۆيۈپ كەتمەمدۇ ؟

ئوقۇغۇچىلار بۇ مەسىلىلەر ھەققىدە ئۆزلىرىنىڭ ھەر خىل قىياسلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ ، دەرسخانا كەيپىياتىنى يۇقىرى كۆتۈرۋەتتى . مەن بۇ مەسلىدە تېخىمۇ چوڭقۇرراق ئىزدىنىش ئۈچۈن خەنزۇچە دەرسلىك كىتابنى كۆرۈپ چقتىم ھەمدە بۇ نۇقتىنى ئوقۇغۇچىلارغا ئەسكەرتىپ ئۆتتۈم .

دېمەك ، دەرستىن كېيىن يېزىلغان بۇ ئىككى خىل خۇلاسىدىن بىز تەبئىي ھالدىلا دەرستىن كېيىنكى خۇلاسىدە دەرس ئۆتۈش جەريانىدىكى يېڭى كۆز قاراش ، يېڭى مەسلىلەر يېزىلسا ، ئۈنۈمنىڭ بىر قەدەر يۇقىرى بولدىغانلىقىنى كۆرۈۋالالايمىز.

2. دەرستىن كېينكى خۇلاسىنى دەرسنى ئۆتۈپ بولغاندىن كېيىن يېزىش كېرەك .

ھەممىمىزگە مەلۇم ، ئوقۇتقۇچى دەرس ئۆتۈشتىن ئاۋۋال دەرسلىكنى تەتقىق قىلىپ ، ئوقۇتۇش نىشانىنى بەلگىلەپ ، شۇنىڭغا ماس ھالدىكى ئوقۇتۇش ئۇسۇلىنى تاللاپ ، ئوقۇتۇش جەريانىنى لايىھىلەيدۇ . ئوقۇغۇچى پائالىيتىنىمۇ ئالدىن بەلگىلەپ چىقىدۇ. لېكىن ، بۇلارنى ئالدىن بەلگىلەپ چىققان بىلەن دەرسخانىدا قانداق مەسىلىلەر يۈز بېرىشنى ئالدىن مۆلچەرلىيەلمەيدۇ . گاھىدا ئوقۇتقۇچى ئالدىن پىلانلىغان مەزمۇنلار تۈگىمەي قېلىشىمۇ ياكى ئېشىپ قېلىشىمۇ مۇمكىن . گاھىدا ئالدىن تاللىۋالغان ئوقۇتۇش ئۇسۇلى سىنىپتىكى ئەمەلىي ئەھۋالغا ماس كەلمەي قېلىشىمۇ مۇمكىن . بۇلار بىزگە دەرستىن كېيىنكى خۇلاسىنىڭ دەرسنى ئۆتۈپ بولغاندىن كېيىن يېزىلدىغانلىقىنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ . ئەمما، بىر قىسىم ئوقۇتقۇچىلاردا دەرسنى ئۆتمەي تۇرۇپلا ، ھەممە دەرسكە بىر خىل شەكلىدىلا خۇلاسە يېزىش ئەھۋاللىرى مەۋجۈت . بۇنىڭدىكى سەۋەبنى مۇنداق ئىككى تەرەپتىن كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ :

1) دەرستىن كېيىنكى خۇلاسىنىڭ رولى ، ئەھمىيتى ، يېزىلىش ئۇسۇلى قاتارلىقلارغا بولغان تونۇشىنىڭ توغرا بولماسلىقى .

2) بەزى مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇتۇشقا مەسئۇل رەھبەرلىرى دەرستىن كېيىنكى خۇلاسىنى ئالدىن يازمىسا ، سائەتلىك پىلانغا ئىمزا قويمايدىغان ئەھۋاللار بولغاچقا ، ئوقۇتقۇچىلار ئامالسىز ئالدىن يېزىۋاتىدۇ . بۇ ئاخىر بېرىپ ئوچۇقتىن ئوچۇق شەكىلۋازلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىۋاتىدۇ .

3. دەرستىن كېيىنكى خۇلاسىنى ئادەتتىكى خۇلاسە دەپلا تاشلاپ قويۇشقا بولمايدۇ .

دەرستىن كېيىنكى خۇلاسە كېيىنكى ئوقۇتۇش ئەمەلىيتى ئۈچۈن « تەجىرىبە توپلام » ى بولالايدۇ . چۈنكى ، ئۇنىڭدا يۇقىرىدا دەپ ئۆتكەندەك دەرس ئۆتۈش جەريانىدىكى يولۇققان مەسلىلەر ، گۇمانىي نۇقتىلار ، ئويلىنىشقا تېگىشلىك تەرەپلەر يېزىلىدىغان بولغاچقا ، ئۇ ، بىز ئۈچۈن ياخشى پايدىلىنىش ماتېريالى بولالايدۇ .

شىنجاڭ مائارىپ ژورنىلى