مەزكۇر يازما «ئۇيغۇربەگنىڭ كەپىسى»دىن كۆچۈرۈپ كېلىندى

«قەيسەر يۈرەك» فىلىمىنى نۇرغۇن دوستلىرىم، ھەتتا شوتلاندىيە بىلەن ئوخشاش قىسمەتكە دۇچار بولغان ئېرلاندىيە يۇرتىدىن كەلگەن، بىزگە «ئەنگىلىيە مەدەنىيىتى ۋە تارىخى» دېگەن دەرسنى بىرىدىغان ئوقۇتقۇچۇم بىر قېتىم كۆرۈپ قويۇشۇمنى تەۋسىيە قىلغان بولسىمۇ، ھازىرغا قەدەر كۆرمەي كەلگەن ئېدىم، بۈگۈن، بۇ فىلىمنى تۈگەتكەندىن كېيىن ئۆزۈمنىڭ بۇ فىلىمنى نېمىشقا شۇنچە كەچ كۆرگەنلىكىمنى چۈشەنمەي بەكلا پۇشايمان قىلدىم، ئەمەلىيەتتە بۈگۈن بۇ فىلىمنى بىر قېتىم ئەمەس، ئىككى قېتىم كۆرۈۋەتكەن ئىدىم، خىيالىمدا فىلىمدىكى ۋەقەلىكلەرگە باغلانغان ئاچچىق رېئاللىق بىلەن تارىخىمىزدىكى ئوخشىشىپ قالىدىغان ۋەقەلىكلەرنى ئۆز-ئارا باغلاشقا، ئوخشىتىشقا تىرىشماقتا ئىدىم…

مەزكۇر فىلىم « فىلىمدىكى ۋەقەلىك ئەنگىلىيە ھۆكۈمىتى يالغان دەپ تەرىپلەپ كېلىۋاتقان، باشقا تارىخچىلار بولسا ھەقىقىي تارىخنىڭ كىچىككىنە بىر كارتىنىسى خالاس دەپ تەرىپلىگەن ۋەقەلىك» دېگەن سۆزدىن باشلىنىدۇ. فىلىمدە ئايالىنى ئەنگىلىيە ھۆكۈمدارلىرى ۋە شوتلاندىيەنىڭ خائىن-ساتقۇنلىرى ئۆلتۈرۈۋەتكەندىن كېيىن، ۋىللىيام ئايالىنىڭ قىساسىنى ئېلىش ئۈچۈن ئايالىغا قەست قىلغان كىشىلەرنى ئۆلتۈرۈۋېتىپ، بىر قېتىملىق قايتىپ كېلەلمەس يولغا كىرىپ قالىدۇ. ئەنگىلىيە ئەمەلدارلىرىنىڭ تۈرلۈك زومىگەرلىك قىلىشىغا، بوزەك قىلىشىغا، قىرغىن قىلىشىغا، خورلۇق قىلىشىغا ئاران-ئاران چىداپ كەلگەن شوتلاندىيىلىكلەر ۋىللىيامغا قوشۇلۇپ شوتلاندىيىلەكنىڭ غۇرۇرى، نومۇسى، ئەڭ مۇھىمى شوتلاندىيەنىڭ ئەركىنلىكى ئۈچۈن قوزغىلىدۇ، تاياق-توقماق بىلەن قوراللانغان بۇ ئەركىنلىك جەڭچىلىرى نۇرغۇن جەڭلەردە غەلىبە قازىنىپلا قالماي، يەنە تېخى «يېڭىلمەس قوشۇن» دەپ نام ئالغان ئەنگىلىيە چەۋەنداز قوشۇنىنى بىر قېتىمدىلا بىتچىت قىلىپ ئەنگىلىيە ھۆكۈمىتىنى بىر قېتىم يەرگە ئۇرىدۇ ھەمدە شوتلاندىيەلىكلەرگە يەنە بىر قېتىم ئۈمىد بېغىشلايدۇ، شوتلاندىيەنىڭ باشقا يەرلىك ھۆكۈمدارلىرى، ئاقسۆڭەكلىرىمۇ ۋىللىيام بىلەن جەڭ قىلىدۇ، ئاخىرى قوزغىلاڭچىلار ئەنگىلىيەنىڭ شىمالىدىكى مۇھىم بىر شەھەرگە ھوجۇم قىلىپ بۇ يەرنى ئىشخال قىلىدۇ. شوتلاندىيەلىكلەرنى بېسىقتۇرۇشقا كۆزى يەتمىگەن قانغور زالىم پادىشاھ ئاستا ھىيلە ئىشلىتىپ بىر تەرەپتىن ۋىللىيامنى قەستلەپ ئۆلتۈرۈشكە قاتىللارنى ئەۋەتسە، بىر تەرەپتىن قوزغىلاڭچىلارنى پارچىلاشقا ئۇرۇنۇپ مال-دۇنيانى ۋەتەن ۋە مىللەتنىڭ كەلگۈسى، ئەركىنلىكى، غۇرۇرىدىن ئەۋزەل بىلىدىغان بىر قانچە ئاقسۆڭەكلەرنى سېتىۋالىدۇ، گەرچە زالىم پادىشاھ ئەۋەتكەن قاتىللار ئاخىرى مەغلۇب بولغان بولسىمۇ، ناھايىتى مۇھىم بىر جەڭدە ۋىللىيامنىڭ قوشۇنى خائىنلارنىڭ قەستلىشى بىلەن يېڭىلىپ، نۇرغۇن چىقىم بولغاندىن باشقا ۋىللىيام قاتتىق ئازاب ئىچىدە قالىدۇ. كېيىنكى كۈنلەردە ۋىللىيام پارتىزان جەڭلەرنى قىلىپ باققان بولسىمۇ ئەنگىلىيە قوشۇنىنى يوقىتىشقا كۆزى يەتمەي شوتلاندىيەنىڭ ئابرويلۇق ئاقسۆڭەكلىرىگە خەت ئەۋەتىپ بىرلىشىشنى ئۈمىد قىلىدۇ، ئەپسۇسكى ۋىللىيام يەنە بىر قېتىملىق ساتقىنلىققا ئۇچرايدۇ، ساتقۇق شوتلاندىيە ئاقسۆڭەكلىرى ئۇنى ئەنگىلىيەگە تۇتۇپ بېرىدۇ، ئەنگىلىيە ھۆكۈمدارلىرى ئۇنى قاتتىق قېيناپ باش ئەگدۈرەلمەي، ئاخىرى كاللىسىنى ئېلىپ ئۆلتۈرۈۋېتىدۇ...

بىلمەيمەن، بۇ كىنودىكى بىر قىسىم ۋەقەلىكلەرنى نېمىشقىكىن بىرنىڭ تارىخىمىزدىكى, بولۇپمۇ مەن ئوقۇغان بىر قانچە تارىخىي رومانلاردىكى ۋەقەلىكلەرگە، شەخىسلەرگە ئوخشىتىشقا ئۇرۇنماقتا ئىدىم، «قىزغا زومبۇرلۇق قىلىش» بىلەن باشلانغان قوزغىلاڭنى قازاق قىزى ئايسۇلۇنى قوغداش ئۈچۈن باشلانغان تۆمۈر خەلىپە باشلىقىدىكى قۇمۇل دېھقانلار قوزغىلىڭىغا ئوخشاتسام ، بوينى چېپىلغان ۋىللىيامنىڭ «ئەركىنلىك» دەپ توۋلىشىنى ئابدۇخالىق ئۇيغۇرنىڭ كۆكسىچە خەنجەر سانجالغاندا «ئازادلىق» دەپ توۋلىشىغا، ۋىللىيامنىڭ شوتلاندىيەنىڭ ئەركىنلىكى ئۈچۈن ئۆزىگە كېلىدىغان خەۋىپنى بىلىپ تۇرۇپمۇ شوتلاندىيە ئۈچۈن دۈشمەن ئالدىغا بارغانلىقى ئويلىسام، سابىت داموللىنىڭ پۈتۈن ئىنقىلابنىڭ مىۋىسى ئۈچۈن خوجانىيازنىڭ ئالدىدا ئۆزىنى تۇتۇپ بەرگىلى بارغانلىقى ئىسىمگە كەلدى، ئىشقىلىپ شوتلاندىيەلىكلەرنىڭ ئەركىنلىك ئۈچۈن ئاققۇزغان قانلىرى بىكارغا كەتمىدى، شوتلاندىيەلىكلەر باش ئەگمەي باتۇرلارچە قىلغان كۈرەشلىرى بەدىلىگە ئەنگىلىيە ھۆكۈمىتى بىلەن تەڭ ئورۇنغا ئىگە شوتلاندىيە ھۆكۈمىتىگە ئىگە بولدى، باتۇرلار ئۈچۈن ئابىدىلەر تىكلىدى....