ئۇيغۇر پۇتبولچىلىقى ھەققىدە پاراڭلار ( Football IN UYGHUR )

بەلكىم كۆپچىلىكنىڭ ھەممىسىدە مۇنداق بىر تەسىرات بولۇشى ئېنىق. دىيارىمىزدا مەيلى مەكتەپ ، كارخانا، سەھرا – قىشلاق ، كەنت – مەھەللىلەردە بولسۇن، ئالىقانچىلىكلا بوش يەر بولسا بالىلارنىڭ، ياشلارنىڭ پۇتبول ( Football ) تېپىۋاتقان مەنزىرىسىنى كۆرۈمىز . مېنىڭچە ‹‹ شىنجاڭ ھەقىقى پۇتبول سەرۋازلىرى يېتىشىپ چىقىدىغان ماكان … ››
ﮔﻪﺭﭼﻪ ﺩﯗﻧﻴﺎ ﭘﯘﺗﺒﻮﻟﭽﯩﻠﯩﻘﯩﺪﺍ ( Football ) ﭘﯘﺗﺒﻮﻝ 1851 – ﻳﯩﻠﻰ ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﯩﺪﻩ ﺋﯩﺠﺎﺩ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺩﻩﭖ ﺷﻪﺭﻫﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ، ﺋﻪﻣﻤﺎ تىلشۇناس بوۋىمىز مەھمۇد كاشغەرى ئۆلمەس ئەسىرى ‹‹ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﺗﯩﻠﻼﺭ ﺩﯨﯟانى ›› دا، ﺑﯘﻧﺪﯨﻦ 1000 ﻳﯩﻠﻼﺭ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻼ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﺋﺎﺳﯩﻴﺎﺩﯨﻜﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻗﻪﯞﯨﻤﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻗﻮﺯﯨﻨﻰ ﺗﯘﻟﯘﻣﭽﯩﻼﭖ ﺳﻮﻳﯘﭖ، ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﻫﺎﯞﺍ ﻗﺎﭼﯩﻼﭖ ﺋﯩﺸﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﺗﻮﭘﻨﻰ ﺗﯧﭙﯩﺶ ﺋﯘﺳﯘﻟﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻗﺎﺭﻣﯘ ‏- ﻗﺎﺭﺷﻰ ﻗﻪﻟﺌﻪﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮﮔﯜﺯﯨﺪﯨﻐﺎﻥ ‹‹ ﺗﻪﭘﯜﻙ ›› ﻳﻪﻧﻰ ﺗﯧﭙﯩﺶ ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺑﯩﺮ ﺋﻮﻳﯘﻧﻰ ﺑﺎﺭ ﺩﻩﭖ ﻗﻪﻳﺖ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ .
ﻳﯧﻘﯩﻨﻘﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﯨﻦ ﮔﻪﭖ ﺋﺎﭼﻘﺎﻧﺪﺍ، ئاتۇش ئېكساق كەنتى كەنت تارىخىدا مۇنداق قۇرلار خاتىرىلەنگەن: 1885 – يىلى بۇ يۇرتتا پۇتبول قىزغىنلىقى كۆتۈرۈلگەن. ئاكا – ئۇكا مۇسابايوفلار بۇ يۇرتتا مەكتەپ قۇرۇپ 1908 – يىلى تۇنجى رەسمىي پۇتبول مەيدانىنى سالغان. بۇ يۇرتلاردىكى پۇتبول قىزغىنلىقى ئەينى چاغدا قەشقەردە تۇرۇشلۇق چەتئەل كونسۇللىرىنىڭ دىققىتىنى تارتقان. 1927 – ﻳﯩﻠﻰ 5 – ئايدا ﺋﺎﺗﯘﺵ ﺋﯧﻜﺴﺎﻗﺘﯩﻜﻰ ﺩﯦﻬﻘﺎﻧﻼﺭﺩﯨﻦ ﺗﻪﺷﻜﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﭘﯘﺗﺒﻮﻝ ﻛﻮﻣﺎﻧﺪﯨﺴﻰ قەشقەردىكى ئەنگلىيە ، شۋېتسىيە كونسۇلخانىسىنىڭ تەكلىپ قىلىشى بىلەن قەشقەر بېھىشكېرەمدىكى بىر ئەلسۆيەر دېھقاننىڭ بېدىلىكىدە بۇ ئىككى دۆلەتنىڭ ﻛﻮﻧﺴﯘﻟﺨﺎﻧﺎ ﻛﻮﻣﺎﻧﺪىلىرى ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﯘﺳﺎﺑﯩﻘﯩﮕﻪ ﭼﯜﺷﯜﭖ، ئەنگلىيىنى 1 ﮔﻪ ﻗﺎﺭﺷﻰ 2 ﻧﻪﺗﯩﺠﻪ ﺑﯩﻠﻪﻥ ، شۋېتسىيىنى 0 گە قارشى 7 نەتىجە بىلەن ﻳﯧﯖﯩﯟﺍﻟﯩﺪﯗ. ﻣﺎﻧﺎ ﺑﯘ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﺩﺍ ﭘﯘﺗﺒﻮﻝ ھەﺭﯨﻜﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺧﯧﻠﻰ ﺑﯘﺭﯗﻧﻼ ﮔﯜﻟﻠﻪﻧﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﯩﯔ ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ ﺩﯗﻧﻴﺎﯞﻯ ﻣﯘﺳﺎﺑﯩﻘﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﭼﯜﺷﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻰ.
ﻧﯚﯞﻩﺗﺘﻪ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﻳﺎﺵ ﭘﯘﺗﺒﻮﻝ ﺋﻪﯞﻻﺩﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﯜﻣﯩﺪﻟﻪﺭ ﻛﯜﺗﻤﻪﻛﺘﻪ. ﺑﻪﺯﻯ ﭼﻪﺗﺌﻪﻟﻠﻪﺭﺩﻩ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻠﯩﻨﯩﺶ ﭘﯘﺭﺳﻪﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﯧﺮﯨﺸﻪﻟﯩﮕﻪﻥ ﺳﺎﻧﺎﻗﻠﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﻮﭘﭽﯩﻼﺭ ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻤﯘ ﺋﯚﺯﯨﻨﯩﯔ ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﻛﯚﺭﺳﯩﺘﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﻳﺎﺵ ﺋﻪﯞﻻﺩﻻﺭﻣﯘ ﻳﻮﻕ ﺋﻪﻣﻪﺱ. بىلىشىمچە ، ﺗﯜﺭﻛﯩﻴﯩﻨﯩﯔ ﺩﺍﯕﻠﯩﻖ ﻛﯘﻟﯘﺑﻰ ﻓﯧﻨﻪﺭﺑﺎﻏﭽﻪ ( Fenerbahce ) ﻛﻮﻣﺎﻧﺪﯨﺴﯩﺪﺍ ﺩﺍﻧﯩﻴﺎﺭ ﺋﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﭘﯘﺗﺒﻮﻟﭽﻰ ﺑﺎﺭ. دۆلەت ئىچىدىكى گەپنى قىلساق، بۇ يىل بېشىدا مىرئەخمەتجان مۇزەپپەر جۇڭگو پۇتبول دۆلەت كۇماندىسى ( 中国国家足球队 ) غا كىردى. تېخى يېقىندىلا ، جۇڭگو لىنىڭ لوڭقىسى سىتىيۇدىنتلار پۇتبول بىرلەشمە مۇسابىقىسى ( 李宁中国大学生足球联赛 ) نىڭ ھەل قىلغۇچ مۇسابىقىسى 15-ئىيۇل شېنياڭ ئونۋىرسىتىتىنىڭ مەيدانىدا شىنجاڭ پېداگوگىكا ئونۋىرسىتىتى بىلەن تەييۈەن تەبىئىي پەنلەر ئونۋىرىستىتى ئوتتۇرىسىدا ئېلىپ بېرىلدى . شىنجاڭ پېداگوگىكا ئونۋىرسىتىتى ئۆزىنىڭ پىداكارلىقى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ ، 2-1 نەتىجە بىلەن چىمىپىيۇن بولدى، بۇ نۆۋەتلىك مۇسابىقىدە شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى 24- نومۇر پەرھات ئەڭ مۇنەۋۋەر پۇتبولچى ، تىرنىرى ئەڭ مۇنەۋۋەر تىرنىر ، 10- نومۇرلۇق ئەسقەر ئەڭ مۇنەۋۋەر ھۇجۇمچى ، 22-نومۇرلۇق ۋارتا نەسرۇللا ئەڭ مۇنەۋۋەر ۋارتا مۇكاپاتىغا ئېرىشتى…
تەڭرىتاغ تورىدىكى ئوبزور ماقالىدە تىلغا ئېلىنىشىچە، مەلۇم بىر يىلى شىنجاڭغا خىزمەتلەرنى كۆزدىن كەچۈرۈشكە كەلگەن مەركەزنىڭ مائارىپ – مەدەنىيەتكە مەسئۇل رەھبىرى ئۈرۈمچىدىكى مەكتەپلەرنى بىرەر قۇر كۆزدىن كەچۈرگەندىن كېيىن ‹‹ شىنجاڭدىكى بارلىق مەكتەپلەردە ئوقۇغۇچىلار پۇتبول تېپىدىكەن، پۇتبول قىزغىنلىقى ئالاھىدە يۇقىرى ئىكەن. ئەمما، شىنجاڭ پۇتبولچىلىقى نېمىشقا يۈكسىلەلمەيدۇ ؟ ›› دېگەن ئىكەن. مەركىزىي تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى ( CCTV ) نىڭ داڭلىق پۇتبول ئوبزورچىسى 刘建宏 شىنجاڭ پۇتبولچىلىقىنى تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلغاندىن كېيىن ‹‹ بەلكىم، جۇڭگو پۇتبولچىلىقىنىڭ ئۈمىدى شىنجاڭدا بولۇشى مۇمكىن! ›› دېگەن ئىدى.
كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇكى، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﺩﺍ ﺋﯘﺯﯗﻥ ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﭘﯘﺗﺒﻮﻝ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺑﺎﺭ، ﻛﺎﻣﺎﻟﻪﺗﻜﻪ ﻳﻪﺗﻜﻪﻥ ﭘﯘﺗﺒﻮﻝ ﺋﻪﺯﯨﻤﻪﺗﻠﯩﺮﻯ ﺑﺎﺭ، ﻣﯩﻠﻴﻮﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﻮﺕ ﻳﯜﺭﻩﻙ ﭘﯘﺗﺒﻮﻝ ﻣﻪﺳﺘﺎﻧﯩﻠﯩﺮﻯ، ئەل ئارا پۇتبول قىزغىنلىقى ﺑﺎﺭ . ئەمما، ﻧﯧﻤﻪ ﺋﯜﭼﯜﻥ شىنجاڭ پۇتبولچىلىقى جۈملىدىن ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﭘﯘﺗﺒﻮﻟﭽﯩﻠﯩﻘﻰ ﻛﯚﺭﯛﻧﻪﺭﻟﯩﻚ ﻧﻪﺗﯩﺠﻪ ﻗﺎﺯﯨﻨﺎﻟﻤﺎﻳﺪﯗ ؟ پۇتبولچىلىقىمىزنىڭ چىقىش يولى نەدە؟ جۇڭگو پۇتبولچىلىقى كىشىلەر تەرىپىدىن بولۇشىغا مازاق قىلىنىۋاتقان، جۇڭگو توپ مەستانىلىرى جۇڭگو پۇتبولچىلىقىنىڭ كەلگۈسىدىن ئۈمىدسىزلىنىۋاتقان مۇشۇنداق پەيتتە، شىنجاڭ پۇتبولچىلىقى جۈملىدىن ئۇيغۇر پۇتبولچىلىقى بىزنىڭ ئۈمىد كۈتۈشىمىزگە ئەرزىمدۇ ؟! …