ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ – ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺑﯘﺭﭺ‏‎ ‎ ‎

  ‎ ﻳﯜﺳﯜﭘﺠﺎﻥ ﻳﺎﺳﯩﻦ‎

    ‎ ﺩۆﻟﻪﺕ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﺋﯘﻗﯘﻡ ﺋﻪﻣﻪﺱ. ﺩۆﻟﻪﺕ ﻫﻮﻗﯘﻕ ﭘﯩﻜﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﻪﻫﺴﯘﻟﻰ. ﺋﯘ ‏ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﻗﯘﺩﺭﻩﺗﻨﯩﯔ ﺋﻪﯓ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ ﺑﻪﻟﮕﯩﺴﻰ ﯞﻩ ﺗﯧﺮﺭﯨﺘﻮﺭﯨﻴﯩﻠﻪﺷﻜﻪﻥ ﺷﻪﻛﻠﻰ. ﯞﻩﺗﻪﻥ ﺑﻮﻟﺴﺎ ‏ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﺗﯘﻳﻐﯘ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺑﺎﻏﻠﯩﻨﯩﭗ ﺗﯘﺭﯨﺪﯨﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﯨﻜﻜﻪﻥ ‏ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﺯﯨﻤﯩﻨﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﺕ. ﺑﯘ ﺯﯨﻤﯩﻦ ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻜﻪ ﭘﯜﺗﻜﻪﻥ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﻯ ‏ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﺎﺗﺎ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ، ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﺗﻮﭘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯧﺮﯨﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﺸﻰ ﺋﺎﺷﯘ ‏ﺯﯨﻤﯩﻦ ﺗﻪﻣﯩﻨﻠﯩﮕﻪﻥ ﻣﺎﺩﺩﻯ ﯞﻩ ﻣﻪﻧﯩﯟﯨﻲ ﺋﯩﻤﻜﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺗﺎﻳﺎﻧﻐﺎﻥ. ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻫﺎﻳﺎﺗﻠﯩﻖ ‏ﻗﺎﺭﯨﺸﻰ، ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺩ ﺷﻪﻛﻠﻰ، ﺳﻪﻧﺌﻪﺕ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺯﻭﻗﻰ ﯞﻩ ﻗﯩﻤﻤﻪﺕ ﺋﯧﯖﻰ ﯞﻩﺗﻪﻥ ‏ﺋﺎﺗﺎ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺋﯩﻤﻜﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻠﻪﺭ ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﺪﺍ ﺭﯗﻳﺎﭘﻘﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ. ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺪﻩ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ‏ﭘﻪﺭﻗﺴﯩﺰ ﺑﯩﺮ ﺋﯘﻗﯘﻣﺪﻩﻙ ﻫﺎﻟﻪﺗﻜﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﺷﯘﯕﺎ، ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﯞﻩﺗﻪﻧﺪﻩ ﺋۆﺯﯨﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺗﻮﭘﻰ ‏ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﮔﻪﯞﺩﻩ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻧﺪﯨﻼ ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﻫﺎﻳﺎﺗﻰ ﻫﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﻗﺎﻧﺎﺋﻪﺕ ﺗﺎﭘﯩﺪﯗ. ‏ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻤﯘ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﻰ ﻫﺎﻳﺎﺗﻠﯩﻖ ﻣﺎﻛﺎﻧﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻪﻣﯩﻦ ﺋﻪﺗﻜﻪﻥ ﺋﺎﺷﯘ ﺯﯨﻤﯩﻦ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ‏ﺑﯩﺮ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺳﻪﻫﻨﻪ ﺑﻮﻟﯘﺵ ﺭﻭﻟﯩﻨﻰ ﺋﻮﻳﻨﯩﻐﯩﻨﯩﺪﻩﻙ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﺎﺷﯘ ﺗﺎﺭﯨﺨﺘﺎ ‏ﻳﺎﺭﺍﺗﻘﺎﻥ ﺗﯜﺭﻟﯜﻙ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﺮﻯ، ﻗﻪﺑﺮﻩ ﯞﻩ ﺧﺎﺗﯩﺮﻩ ﻣﯩﺮﺍﺳﻠﯩﺮﯨﻤﯘ ﺋﺎﺷﯘ ﺯﯨﻤﯩﻨﮕﻪ ‏ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﻩﺳﻠﯩﻚ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ﺑﯧﻐﯩﺸﻼﭖ، ﺋﯘﻧﻰ ﯞﻩﺗﻪﻧﮕﻪ ﺋﺎﻳﻼﻧﺪﯗﺭﻏﺎﻥ. ﺩﯦﻤﻪﻙ، ﯞﻩﺗﻪﻥ ‏ﺋﻪﺟﺪﺍﺗﻼﺭﻧﯩﯔ ﻗﯧﻨﻰ ﯞﻩ ﺭﻭﻫﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻳﯘﻏﯘﺭﯗﻟﻐﺎﻥ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﺘﺎ ﻳﺎﺭﺍﺗﻘﺎﻥ ﺑﯜﻳﯜﻙ ‏ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺧﻪﺯﯨﻨﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋۆﺯ ﻗﻮﻳﻨﯩﺪﺍ ﺳﺎﻗﻠﯩﻐﺎﻥ، ﺷﯘ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﻪﯞﻻﺗﻼﺭ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﻫﺎﻳﺎﺗﻠﯩﻖ ‏ﺳﻮﺭﯗﻧﻰ ﯞﻩ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﺎﻻﻫﯩﺪﯨﻠﯩﻚ ﻫﺎﺯﯨﺮﻟﯩﻐﺎﻥ ﺗﯘﭘﺮﺍﻗﺘﯘﺭ. ﺷﯘﯕﺎ، ﺋﯘ ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﻩﺳﺘﯘﺭ. ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ‏ﻣﻪﻟﯘﻣﻜﻰ، ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭﺩﯨﻜﻰ ﺩۆﻟﻪﺕ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ﭘﯩﻜﯩﺮﺩﯨﻦ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﯩﻨﯩﺪﯗ، ﺋﯘ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ‏ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ.① ﯞﻩﺗﻪﻥ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﺗﯘﻳﻐﯘﺩﯨﻦ ﻫﺎﺳﯩﻞ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ، ﺋﯘ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ‏‏(ﻛﯜﻟﺘﯜﺭ)ﻛﻪ ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ.② ﺷﯘﯕﺎ، ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭ ﺋۆﺯﻯ ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ ﺩۆﻟﻪﺗﺘﯩﻦ ﻳﯜﺯ ﺋۆﺭﯨﺸﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ، ‏ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺋۆﺯ ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﺪﯨﻦ ﯞﺍﺯ ﻛﯧﭽﯩﺸﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ ﺋﻪﻣﻪﺱ‎.‎ ‎ ‎ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭﻧﯩﯔ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻐﺎ ﻣﻪﻧﺎ ﺑﯧﻐﯩﺸﻼﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺭﻭﻫﯩﻲ ﺩﯗﻧﻴﺎ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﻰ ﻣﻪﻧﺒﻪ ‏ﻗﯩﻠﻐﺎﭼﻘﺎ ﻫﻪﻡ ﯞﻩﺗﻪﻧﮕﻪ ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﭙﻼ ﺋۆﺯﯨﻨﯩﯔ ﺋﯧﻬﺘﯩﻴﺎﺟﯩﻨﻰ ﻗﺎﻧﺪﯗﺭﺍﻟﯩﻐﺎﭼﻘﺎ، ﯞﻩﺗﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ‏ﺋﺎﻳﺮﯨﻠﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭ ﺋۆﺯﯨﻨﯩﯔ ﺭﻭﻫﯩﻲ ﺩﯗﻧﻴﺎﺳﯩﻨﯩﻤﯘ ﻳﯘﻗﯩﺘﯩﭗ ﻗﻮﻳﯩﺪﯗ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ‏ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﻠﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭ ﻫﺎﻣﺎﻥ ﺑﺎﺷﻘﯩﻼﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺮﺍﺩﯨﺴﯩﮕﻪ ﯞﻩ ﺭﻭﻫﯩﻐﺎ ﺑﯧﻘﯩﭗ ‏ﻳﺎﺷﺎﺷﻘﺎ ﻣﻪﺟﺒﯘﺭ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ. ﺑﯘﻧﺪﺍﻕ ﻣﯘﻫﯩﺘﺘﺎ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭ ﻣﺎﺩﺩﯨﻲ ﺟﻪﻫﻪﺗﺘﯩﻦ ﻗﺎﻧﭽﻪ كۆﭖ ‏ﺑﺎﻳﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯩﺮﯨﺸﺴﯩﻤﯘ، ﻣﻪﻧﯩﯟﯨﻲ ﺟﻪﻫﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋۆﺯﯨﻨﯩﯔ ﺭﻭﻫﯩﻲ ﺩﯗﻧﻴﺎﺳﯩﺪﯨﻦ ﻣﻪﻫﺮﯗﻡ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ‏ﺋﺎﺩﻩﻣﻠﻪﺭﮔﻪ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎﻟﯩﺪﯗ. ﺭﻭﻫ ﻳﻮﻗﯩﺘﯩﻠﺴﺎ ﺗﻪﻧﻨﯩﯔ ﻗﯘﻟﻠﯘﻗﻰ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ‏ﻳﺎﺗﻠﯩﺸﯩﺶ ﯞﻩ ﺋﺎﻳﻨﯩﭗ ﻛﯩﺘﯩﺶ ﺩﻩﻝ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﺷﺎﺭﺍﺋﯩﺘﺘﺎ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺪﯗ. ﺩﯦﻤﻪﻙ، ‏ﺟﺎﻧﺪﯨﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﻠﯩﺶ ﺷﻪﺧﺴﻨﯩﯔ ﺋۆﻟﯜﻣﻰ ﻫﯧﺴﺎﭘﻼﻧﺴﺎ، ﯞﻩﺗﻪﻧﺪﯨﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﻠﯩﺶ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ‏ﺋۆﻟﯜﻣﯩﺪﯗﺭ. ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﺑﯘﻧﻰ«ﯞﻩﺗﻪﻧﺴﯩﺰ ﺋﺎﺩﻩﻡ- ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻲ ﻣﺎﺗﻪﻡ» ﺩﻩﭖ ﻳﻪﻛﯜﻧﻠﯩﮕﻪﻥ‎. ‎ ﻣﻪﻟﯘﻣﻜﻰ، ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﯩﯔ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﯨﻨﻰ ﺧﯘﺳﯘﺳﯩﻲ ﻫﺎﻳﺎﺗﻨﯩﯔ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﻗﻮﻳﯘﺵ ‏ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﺘﯘﺭ. ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪﺍ، ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻨﯩﯔ ﺋۆﺯ ‏ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﻰ ﯞﻩ ﺋﺎﺷﯘ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﺪﺍ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﭘﯜﺗﻜﯜﻝ ﻣﺎﺩﺩﯨﻲ ﺋﯩﻤﻜﺎﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﯞﻩ ﻣﻪﻧﯩﯟﯨﻲ ‏ﻗﯘﺩﺭﯨﺘﯩﻨﻰ ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﯩﯔ ﻣﻪﯞﺟﯘﺗﻠﯩﻘﯩﻐﺎ، ﻫۆﺭﻟﯩﻜﯩﮕﻪ، ﺷﺎﻥ ــ ﺷﻪﺭﯨﭙﯩﮕﻪ ﯞﻩ ﺋﯩﺴﺘﯩﻘﺒﺎﻟﯩﻐﺎ ‏ﺑﯧﻐﯩﺸﻼﺷﺘﯩﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﺕ ﺳﺎﺩﺍﻗﻪﺕ ﺭﻭﻫﯩﻨﻰ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯗ. ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﮕﻪ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﻣﯘﺷﯘ ﺧﯩﻞ ‏ﺭﻭﻫ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﺎﻏﻼﻧﻐﺎﻧﺪﯨﻼ ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﺋﯘ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟﻭﻟﻠﯘﻕ ﺋﺎﺩﯨﻤﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ‏ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻫﻪﻣﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﻨﻰ ﺗﻪﺷﻜﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺷﯘ ﯞﻩﺟﯩﺪﯨﻦ ﯞﻩﺗﻪﻥ ‏ﺋﯘﻗﯘﻣﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﺘﻪ ﺗﺎﺭﯨﺦ ﺋﯜﺯﯛﻟﻤﻪﻳﺪﯗ، ﺗﻪﻗﺪﯨﺮ ﯞﻩ ﺋﯩﺴﺘﯩﻘﺒﺎﻝ ﺋﯜﺳﺘﯩﺪﯨﻦ ‏ﻗﺎﺭﺍﺭ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﺶ ﻫﻮﻗﯘﻗﻰ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﺋﻪﺯﺍﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻗﻮﻟﯩﺪﺍ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ‎. ‎ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭﻏﺎ ﺋﻮﺭﺗﺎﻕ ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺗﯘﻳﻐﯘ. ﻟﯧﻜﯩﻦ، ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﺗﯘﻳﻐﯘﻧﯩﯔ ‏ﺋﯩﭙﺎﺩﯨﻠﯩﻨﯩﺶ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﻰ ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﺎﻳﺪﯗ. ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﺋﻪﺯﺍﻟﯩﺮﻯ ﺋﯜﭼﯜﻥ ‏ﺋﯩﺮﺍﺩﯨﮕﻪ ﯞﻩ ﭘﯩﻜﯩﺮ ﺋﯧﻘﯩﻤﯩﻐﺎ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ، ﻫﻪﺭﯨﻜﻪﺕ ﻣﯩﺰﺍﻧﻰ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﯩﮕﻪ كۆﺗﯜﺭﯨﻠﯩﺸﯩﻤﯘ ﻳﺎﻛﻰ ‏ﺋﯘﻧﺘﯘﻟﯘﺷﻘﺎ ﻳﯜﺯﻟﯩﻨﯩﭗ كۆﻣﯜﻟﯜﭖ ﻗﯧﻠﯩﺸﯩﻤﯘ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ. ﺑﯘ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﺷﺎﺭﺍﺋﯩﺘﺘﯩﻜﻰ ﺋﯩﺪﺍﺭﻩ ‏ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﻰ ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﯞﻩ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﯘﺷﻰ ﯞﻩ ﻳﯜﺭﮔﯜﺯﯨﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ‏ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﺎﻫﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺑﺎﻏﻠﯩﻘﺘﯘﺭ. ﺋﻪﻣﻪلىيەتتىمۇ ﺩﯦﻤﻮﻛﺮﺍﺗﯩﻚ ﯞﻩ ﺧﻪﻟﻘﭽﯩﻞ ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ‏ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﯩﯔ ﻳﯜﻛﺴﯩﻠﯩﺸﯩﮕﻪ ﺗﯜﺭﺗﻜﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ، ﻣﯘﺳﺘﻪﺑﯩﺖ ﯞﻩ ﮔﯘﺭﯗﻫﯟﺍﺯ ‏ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﯩﯔ ﺋﯘﻧﺘﯘﻟﯘﺷﯩﻐﺎ ﺳﻪﯞﻩﭖ ﺑﻮﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻠﯩﻐﺎﻥ ‏ﺑﯩﺮ ﻫﻪﻗﯩﻘﻪﺕ. ﺷﯘﻧﯩﻤﯘ ﺋﻪﺳﻜﻪﺭﺗﯩﭗ ﻗﻮﻳﯘﺵ ﺯۆﺭﯛﺭﻛﻰ، ﻫﻪﺭ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﺋﻪﻟﺪﻩ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ‏‏« ﺷﯘﺋﺎﺭ»ﻏﺎ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﭼﺎﻏﺪﺍ، ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ گۆﺭﻯ ﻛﻮﻟﯩﻨﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ‎. ‎‎ ‎‏ ﺗﺎﺭﯨﺨﺘﺎ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺭﻭﻫﯩﻨﯩﯔ ﺋﯜﺳﺘﯜﻧﻠﯩﻜﻰ ‏ﺑﯩﻠﻪﻥ شۆﻫﺮﻩﺕ ﻗﺎﺯﺍﻧﻐﺎﻥ.

     1970- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯩﺴﺴﯩﻖ كۆﻟﻨﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯧﺴﯩﻚ ﻗﻮﺭﻏﯩﻨﯩﺪﯨﻦ ‏ﻗﯧﺰﯨﯟﯦﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﻣﯩﻼﺩﯨﺪﯨﻦ ﺑﯘﺭﯗﻧﻘﻰ 5- ﺋﻪﺳﺴﯩﺮﮔﻪ ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ « ﺋﺎﻟﺘﯘﻥ ﻛﯩﻴﯩﻤﻠﯩﻚ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ » ‏ﻧﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﺪﯨﻦ ﺗﯧﭙﯩﻠﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ كۈﻣﯜﺵ ﺗﺎﯞﺍﻗﺘﯩﻜﻰ «ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﯩﯔ ﺑﺎﻳﺮﯨﻘﯩﻨﻰ ﺷﻪﺭﻩﭖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﮕﯩﺰ ‏ﺗﯘﺕ»③ ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺧﯩﺘﺎﭖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺭﻭﻫﯩﻨﯩﯔ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﻳﺎﺯﻣﺎ ﺋﯩﭙﺎﺩﯨﺴﻰ ‏ﻫﯧﺴﺎﭘﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺗﻪﺭﻛﯩﭙﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻣﺎﻗﺎﻝ– ‏ﺗﻪﻣﺴﯩﻠﻠﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﭘﯩﻜﯩﺮﻟﻪﺭﺩﯨﻨﻤﯘ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺗﻮﻟﯩﻤﯘ ‏ﻣﯘﻛﻪﻣﻤﻪﻟﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﺸﻜﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ. ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻤﯘ ﺋﯘﻻﺭﺩﯨﻜﻰ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ‏ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﻩﺱ ﺑﯩﺮ ﺋﯘﻗﯘﻡ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺋﯘ ﺋﺎﺋﯩﻠﻪ، ﻣﻪﻫﻪﻟﻠﻪ، ﻳﯘﺭﺗﻘﺎ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ‏ﻣﯘھەﺑﺒﻪﺕ ﯞﻩ ﺳﺎﺩﺍﻗﻪﺗﻨﯩﯔ ﻳﯜﻛﺴﻪﻙ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺪﯨﻜﯩﻰ ﺑﻪﻟﮕﯩﺴﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﮔﻪﯞﺩﯨﻠﻪﻧﮕﻪﻥ. ‏ﯞﻩﺗﻪﻧﮕﻪ ﺑﺎﻏﻠﯩﻨﯩﺶ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺳﺎﺩﺍﻗﻪﺕ ﯞﻩ ﭘﯩﺪﺍﻛﺎﺭﻟﯩﻖ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﺶ«ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ‏ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﻪ»ﮔﻪ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﺎﻥ. ﺷﯘ ﯞﻩﺟﯩﺪﯨﻦ، ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﺗﯩﻠﺪﺍ « ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﻩﺱ ﻳﻪﺭ- ﺳﯘ» ‏ﻳﺎﻛﻰ« ﺋﯘﻟﯘﺵ»سۆﺯﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﭙﺎﺩﻩ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﻫۆﻛﯜﻣﺪﺍﺭ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺧﯘﺳﯘﺳﯩﻲ ‏ﻣﯜﻟﻜﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﻮﺭﺗﺎﻕ ﻣﯜﻟﻜﻰ ﻫﯧﺴﺎﭘﻠﯩﻨﺎﺗﺘﻰ‎. ‎ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﺩﻩ ﯞﻩﺗﻪﻧﮕﻪ ﺳﺎﺩﯨﻖ ﺑﻮﻟﯘﺵ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﮔﻪ ﺳﻪﻳﻴﺎﺭﻩ، ‏كۆﭼﻤﻪﻥ ﯞﻩ ﻫﻪﺭﯨﻜﻪﺗﭽﺎﻥ ﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﻛﻪﭼﯜﺭﯛﺵ ﺑﯩﺮ ﮔﻪﯞﺩﯨﻠﯩﺸﯩﭗ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ ﯞﻩ ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ‏ﻫﻮﻗﯘﻕ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﻯ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﯞﻩﺗﻪﻥ ‏ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ﻗﺎﻧﯘﻥ ﯞﻩ ﻫۆﺭﻟﯜﻙ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﯨﻜﻜﻪﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺑﯘ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺷﻪﺭﺗﺘﯩﻦ ﻣﻪﻫﺮﯗﻡ ‏ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﭼﺎﻏﺪﺍ، ﺋﯘﻻﺭ ﻳﯧﯖﻰ ﺑﯩﺮ ﻳﯘﺭﺕ ﻗﯘﺭﯗﺵ ﺋﯩﺴﺘﯩﻜﯩﺪﻩ، ﯞﻩﺗﻪﻥ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﯞﻩﺗﻪﻧﺪﯨﻦ ‏ﺋﺎﻳﺮﯨﻼﺗﺘﻰ. ﺑﯘ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﺍ ﺗﺎﯓ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺧﻪﻧﺰﯗچە ﻣﻪﻧﺒﻪلەردە «ﺋﯘﻻﺭ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﻛﯜﻧﺪﻩ ‏ﺩۆﻟﯩﺘﯩﻤﯩﺰﮔﻪ ﺗﻪﺳﻠﯩﻢ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺗﻪﻗﺪﯨﺮﺩﯨﻤﯘ، ﺋۆﺯ ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﻨﻰ ﺋﺎﺳﺎﻧﻠﯩﻘﭽﻪ ﺋﯘﻧﯘﺗﻤﺎﻳﺪﯗ»④ﺩﻩﭖ ‏ﻣﻪﻟﯘﻡ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﻪ ﺑﯧﺮﯨﻠﮕﯩﻨﯩﺪﻩﻙ، ﺋﻪﺭﻩﭖ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﻯ ﺟﺎﻫﯩﺰﻯ ﺑﯘ ﻧﻮﻗﺘﯩﻨﻰ« ﯞﻩﺗﻪﻥ ‏ﻣﯘھەﺑﺒﯩﺘﻰ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭﻏﺎ ﺋﻮﺭﺗﺎﻕ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ھېسسىياﺗﺘﯘﺭ. ﻟﯩﻜﯩﻦ، ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ‏ھېسسىيات ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭ(ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ)ﺩﻩ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﯜﺳﺘﯜﻥ ﯞﻩ ﻳﯜﻛﺴﻪﻛﺘﯘﺭ»⑤ ﺩﻩﭖ ‏ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯧﺮﻟﻪﻧﺪﯛﺭﮔﻪﻥ. ﺋﻪﺭﻩﭘﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻣﻪﺷﻬﯘﺭ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪﺍﻧﻰ ﻗﯘﺗﻪﻳﺒﻪ ﺋﯩﺒﻨﻰ ﻣﯘﺳﻠﯩﻢ«ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭ ‏‏(ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ) ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﮕﻪ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﺳﺎﺩﯨﻖ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺟﺎﻥ ﺑﯧﺮﯨﺪﯗ. ﻫﯧﭽﻘﺎﭼﺎﻥ ‏ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﻨﻰ ﺋﯘﻧﯘﺗﻤﺎﻳﺪﯗ. ﻗﻪﻳﻪﺭﮔﻪ ﺑﯧﺮﯨﺸﯩﺪﯨﻦ ﻗﻪﺗﺌﯩﻴﻨﻪﺯﻩﺭ، ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﮕﻪ ﺳﺎﺩﯨﻖ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ. ‏ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭﻧﻰ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﺩﯨﻦ ﺋﯜﺳﺘﯜﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺋﺎﻣﯩﻞ ﺩﻩﻝ ﻣﯘﺷﯘ ﺧﯘﺳﯘﺳﯩﻴﻪﺗﺘﯘﺭ. ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭ ‏ﺑﯘﻧﻰ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺑﯩﻠﯩﺪﯗ»⑥ ﺩﻩﭖ ﺗﻪﺭﯨﭙﻠﯩﮕﻪﻥ. ﻣﻪﻫﻤﯘﺕ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻯ«ﺗﻪﯕﺮﻯ ‏ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﻪﺭ ﻳﯜﺯﯨﻨﯩﯔ ﺋﻪﯓ ﺋﯩﮕﯩﺰ ﯞﻩ ﺋﻪﯓ ﻫﺎﯞﺍﻟﯩﻖ ﺟﺎﻳﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺋﻮﺭﯗﻧﻼﺷﺘﯘﺭﻏﺎﻥ»⑦ ﺩﻩﭖ ‏ﺗﻪﺭﯨﭙﻠﻪﺵ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﯞﻩﺗﻪﻧﺪﯨﻦ ﺋﯩﭙﺘﯩﺨﺎﺭﻟﯩﻨﯩﺶ ﺭﻭﻫﯩﻨﻰ ﺋﯩﭙﺎﺩﯨﻠﯩﮕﻪﻥ‎. ‎ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭنىڭ ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﻨﻰ ﻗﻮﻏﺪﺍﺵ ﻳﻮﻟﯩﺪﺍ ﭘﯩﺪﺍﻛﺎﺭﻟﯩﻖ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﯩﺮﺍﻥ ‏ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻤﯘ سۆﺯﻟﯩﻨﯩﺪﯗ.

    ﺋﯩﺮﺍﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﺗﯘﻣﺎﺭﯨﺲ ﯞﻩ ﺷﯩﺮﺍﻕ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻘﻠﯩﺮﻯ ‏ﺑﯘﻧﯩﯔ ﻣﯩﺴﺎﻟﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﺑﯧﺮﯨﻠﮕﻪﻥ. ﺧﻪﻧﺰﯗچە ﻣﻪﻧﺒﻪلەردﯨﻤﯘ ﺑﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﺋﻮﺧﺸﺎﺵ ﻣﯩﺴﺎﻟﻼﺭ ‏ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﻫﯘﻥ ﺋﯧﻤﭙﯧﺮﺍﺗﻮﺭﻯ ﺑﺎﺗﯘﺭ ﺗﻪﯕﺮﯨﻘﯘﺕ(ﺋﻮﻏﯘﺯﺧﺎﻥ) ﺩﯗﻧﻴﺎ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﺍ ‏ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﻰ ﻫﻮﻗﯘﻕ ﭘﯩﻜﺮﻯ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﺗﻪﺩﺑﯩﻘﻠﯩﻐﺎﻧﻼﺭﻧﯩﯔ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﯞﻩﻛﯩﻠﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ‏كۆﺭﺳﯩﺘﯩﻠﻤﻪﻛﺘﻪ. ﻫﯘﻧﻼﺭﻧﯩﯔ ﺷﻪﺭﻗﺘﯩﻜﻰ ﻗﻮﺷﻨﯩﺴﻰ ﺗﯘﯕﮕﯘﺳﻼﺭ ﻫﯘﻥ ﺯﯨﻤﯩﻨﯩﻨﯩﯔ ﺷﻪﺭﻕ ‏ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻜﻰ ﻗﺎﻗﺎﺱ ﺑﯩﺮ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﻳﻪﺭﻧﻰ ﻛﯩﺴﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﺸﻨﻰ ﺗﻪﻟﻪﭖ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﺪﺍ، ﺑﺎﺗﯘﺭ ﺗﻪﯕﺮﯨﻘﯘﺕ ‏‏«ﻳﻪﺭ – ﺯﯨﻤﯩﻦ ﺩۆﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﻰ، ﻧﯩﻤﻪ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺯﯨﻤﯩﻨﯩﻤﯩﺰﻧﻰ ﺑﯧﺮﯨﺪﯨﻜﻪﻧﻤﯩﺰ»⑧ ﺩﯦﮕﻪﻥ ‏ۋە ﺑﯘ ﺯﯨﻤﯩﻨﻨﻰ ﺑﯧﺮﯨﯟﯨﺘﯩﺸﻨﻰ ﺗﻪﺷﻪﺑﺒﯘﺱ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﯞﻩﺯﯨﺮﻟﻪﺭﻧﻰ ﺋۆﻟﯜﻣﮕﻪ ﺑﯘﻳﺮﯨﻐﺎﻥ. ﺋﻪﺳﻠﯩﺪﻩ ‏ﺗﯘﯕﮕﯘﺳﻼﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﻨﺎﻕ ﻗﻮﺷﻨﯩﺪﺍﺭﭼﯩﻠﯩﻘﻨﻰ ﺗﻪﺷﻪﺑﺒﯘﺱ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺑﺎﺗﯘﺭ ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﻣﯘﺷﯘ ‏ﺗﻪﻟﻪﭘﻰ ﺗﯜﭘﻪﻳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺋﯘﺭﯗﺵ ﻗﻮﺯﻏﺎﭖ، ﺋﯘﻻﺭﻧﻰ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﻣﻪﻏﻠﯘﭖ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﻩﻙ، ﺧﻪﻥ ‏ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﻤﯘ ﻫﯘﻧﻼﺭﺩﯨﻦ ﺑﯩﺮ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺗﺎﻏﻠﯩﻖ ﻳﻪﺭﻧﻰ ﺳﻮﺭﯨﻐﺎﻧﺪﺍ، ﻫﯘﻥ ﺗﻪﯕﺮﯨﻘﯘﺗﻰ«ﺑﯘ ﻳﻪﺭ ‏ﻣﻪﺭﻫﯘﻡ ﺋﺎﺗﺎﻣﺪﯨﻦ ﻣﯩﺮﺍﺱ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺯﯨﻤﯩﻦ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﻗﻮﻟﺪﯨﻦ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﻗﻮﻳﯘﺵ ﻫﻪﺩﺩﯨﻢ ‏ﺋﻪﻣﻪﺱ»⑨ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺋﯧﺘﯩﺮﺍﺯ ﺑﯩﻠﺪﯛﺭﮔﻪﻥ. «ﺗﻮﻧﻴﯘﻗﯘﻕ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﯧﯩﺸﻰ»ﺩﺍ«ﻣﻪﻥ ﺗﯜﺭﻙ ‏ﺧﻪﻟﻘﻰ ﺯﯨﻤﯩﻨﯩﺪﻩ ﺗﻮﻟﯘﻕ ﻗﯘﺭﺍﻟﻼﻧﻐﺎﻥ ﺩﯛﺷﻤﻪﻧﻠﻪﺭﻧﻰ ﻣﺎﯕﺪﯗﺭﻣﯩﺪﯨﻢ»⑩ ﺩﯦﻴﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ‏ﻣﻪﻟﯘﻣﻜﻰ، ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﺩﻩ ﯞﻩﺗﻪﻥ – ﺋﯘﻟﯘﺵ ﻫۆﻛﯜﻣﺪﺍﺭﻧﯩﯔ ﺋۆﺯﻯ ﺧﺎﻟﯩﻐﺎﻧﭽﻪ ‏ﺷﻪﺧﺴﯩﻲ ﻣﯜﻟﯜﻙ ﺳﯘﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺯﯨﻤﯩﻦ ﺑﻮﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﻫۆﻛﯜﻣﺪﺍﺭ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ‏ﻗﻮﻏﺪﯨﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﺎﺗﺎ ﻣﯩﺮﺍﺱ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻖ ﻫﯧﺴﺎﭘﻠﯩﻨﺎﺗﺘﻰ‎.‎ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﺍ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪﯞﺟﯘﺗﻠﯘﻗﻨﻰ ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ﻛﯜﭼﻜﻪ ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﭗ ﻗﻮﻏﺪﺍﺵ ﺩﻩﯞﺭﻯ ‏ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﺋﯘﺯﯗﻥ ﺩﺍﯞﺍﻣﻼﺷﻘﺎﻥ. ﻫﯧﻠﯩﻤﯘ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪﯞﺟﯘﺗﻠﯘﻕ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ‏ﻛﯜﭼﻨﯩﯔ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﯨﺘﯩﻨﻰ ﺋﺎﻳﺮﯨﯟﻩﺗﻜﯩﻨﻰ ﻳﻮﻕ. ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ﻛﯜﭼﻜﻪ ﻣﯘﺭﺍﺟﯩﺌﻪﺕ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺑﯘ ‏ﺩﻩﯞﺭﺩﻩ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻖ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﯩﯔ ﺋﻪﯓ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﺑﻪﻟﮕﯩﺴﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﺎﻥ. ﺑﯘ ﻫﺎﻟﻪﺕ ‏ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﺍ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﮔﻪﯞﺩﯨﻠﯩﻚ ﻫﺎﻟﺪﺍ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻐﺎ ‏ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ. ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﻰ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﻮﺭﺗﺎﻕ ﻣﯜﻟﻜﻰ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻫﻮﻗﯘﻕ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ‏ﺋﯘﻻﺭﺩﺍ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻳﯜﻛﺴﯩﻠﯩﺸﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺋﺎﻣﯩﻞ ﺋﯩﺪﻯ. ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻖ ﻫﺎﻳﺎﺗﻨﻰ ‏ﺑﻪﺩﻩﻟﺴﯩﺰ ﭘﯩﺪﺍ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﯩﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﺕ ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺑﯜﻳﯜﻙ ﺭﻭﻫ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ‏ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺑﯩﺮ ﺗﯩﭗ ﻫﯧﺴﺎﭘﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﻫﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪﻥ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﺘﺎ «ﺟﻪﯕﮕﯩﯟﺍﺭ ‏ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ»(ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ) ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺸﻰ ﯞﻩ ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ﺋﯩﺸﻼﺭ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ‏ﻳﯜﻛﺴﯩﻠﯩﺸﻰ ﺋﯘﻻﺭﺩﯨﻜﻰ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺭﻭﻫﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺯﯨﭻ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﻩﺗﻠﯩﻚ ﺋﯩﺪﻯ. ‏ﺧﻪﻧﺰﯗچە ﻣﻪﻧﺒﻪلەردە ﻫﯘﻧﻼﺭ، كۆﻛﺘﯜﺭﻛﻠﻪﺭ ﯞﻩ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻛﯩﺴﻪﻟﺪﻩ ﺋۆﻟﯜﺷﻨﻰ ﻧﻮﻣﯘﺱ، ‏ﺋﯘﺭﯗﺷﺘﺎ ﺋۆﻟﯜﺷﻨﻰ ﺷﻪﺭﻩﭖ ﺩﻩﭖ ﺑﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺗﻪﻛﯩﺘﻠﻪﻧﮕﻪﻥ. «كۆﻝ ﺗﯧﻜﯩﻦ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﯧﺸﻰ» ‏ﺩﯨﻤﯘ «ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﺑﺎﻟﯩﺴﻰ ﺋۆﻟﯜﺵ ﺋﯜﭼﯜﻥ تۆﺭﻩﻟﮕﻪﻥ»(11) ﺩﯦﻴﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺳﺎﺳﺎﻥ ﭼﯩﭽﻪﻥ ‏‏« ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭ (ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ) ﺋۆﻳﺪﻩ ﺗﯘﻏﯘﻟﯘﭖ، ﺋﯘﺭﯗﺵ ﻣﻪﻳﺪﺍﻧﯩﺪﺍ ﺟﺎﻥ ﺑﯧﺮﯨﺪﯗ» (12) ﺩﻩﻳﺪﯗ.

     ‏ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﺗﯜﺭﻛﯜﻣﯩﺪﻩ ﻫﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﻛﯩﭽﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭙﻼ ﺋﻮﻗﻴﺎ ﺋﯧﺘﯩﺶ ﯞﻩ ﺋﺎﺕ ‏ﻣﯩﻨﯩﺶ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﭼﻮﯓ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﻣﺎﻫﺎﺭﻩﺗﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﺋﻪﺳﻜﻪﺭ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻳﯧﺘﯩﻠﻪﺗﺘﻰ. ﻛﯩﻴﮕﻪﻥ ‏ﻛﯩﻴﯩﻤﻠﯩﺮﯨﻤﯘ ﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﯞﻩ ﺋﯘﺭﯗﺷﻘﺎ ﻣﺎﺱ ﻛﯧﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺧﯩﻞ ﺧﯘﺳﯘﺳﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ‏ﻻﻳﯩﻬﯩﻠﻪﻧﮕﻪﻥ. ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯘﺭﯗﺵ ﺑﯩﺮ ﮔﻪﯞﺩﯨﻠﻪﺷﻜﻪﻥ ﻫﺎﻳﺎﺕ ﺷﻪﻛﻠﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻗﺘﯘﺭ ‏ﺑﯩﺮ ﺗﺎﺟﺎﯞﯗﺯﭼﯩﻠﯩﻖ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﯩﺴﺘﯩﻼ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺗﯜﺭﺗﻜﯩﺴﯩﺪﻩ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﺑﻮﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ‏ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺋۆﺯﻯ ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﯩﯔ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﯞﻩ ﺩۆﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﻪﯞﺟﯘﺗﻠﯘﻗﯩﻨﻰ، ﺑﯩﺨﻪﺗﻪﺭﻟﯩﮕﯩﻨﻰ، ‏ﺗﯩﻨﭽﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﯞﻩ ﻫۆﺭﻟﯜﻛﯩﻨﻰ ﺳﯩﺮﯨﺘﻨﯩﯔ ﺗﻪﻫﻠﯩﻜﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﻗﻮﻏﺪﺍﺵ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﻫﻪﺭ ﯞﺍﻗﯩﺖ ﺗﻪﻳﻴﺎﺭ ‏ﺗﯘﺭﯗﺷﺘﻪﻙ ﺳﺎﺩﺍﻗﻪﺕ ﯞﻩ ﭘﯩﺪﺍﻛﺎﺭﻟﯩﻖ ﺭﻭﻫﯩﺪﯨﻦ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻥ. ﺩﯦﻤﻪﻙ، ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ﻛﯜﭼﻨﯩﯔ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻲ ‏ﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻗﻮﻏﺪﯨﻨﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﻩﺗﻠﯩﻚ ﺋﯩﺪﻯ.(13) ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﺩﺍ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ‏ﻛﯜﻧﮕﯩﭽﻪ ﺩﺍﯞﺍﻣﻠﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ « ﺋۆﺯﯛﯓ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﻛﯜﻝ، ﻳﯘﺭﺗﯘﯓ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺋۆﻝ »، «ﻳﯧﺘﯩﭗ ‏ﻗﺎﻟﻐﯩﭽﻪ، ﺋﯧﺘﯩﭗ ﻗﺎﻝ»،«ﻳﯩﮕﯩﺖ ﺋۆﺯﻯ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺗﯘﻏﯘﻟﯘﭖ، ﺋﯧﻠﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺋۆﻟﯩﺪﯗ» ﺩﯦﮕﻪﻥ ‏ﻣﺎﻗﺎﻝ – ﺗﻪﻣﺴﯩﻠﻠﻪﺭ ﺑﯘﻧﻰ ﺋﻮﭼﯘﻕ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﺪﯗ. ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻤﯘ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ‏ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﯘﺭﯗﺷﻠﯩﺮﻯ ﺗﯘﺭﻛﯩﻴﻪ ﺋﺎﻟﯩﻤﻰ ﺋﯩﺒﺮﺍﻫﯩﻢ ﻛﺎﻓﻪﺳﺌﻮﻏﻠﯘ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﭗ ‏ﺋۆﺗﻜﯩﻨﯩﺪﻩﻙ، ﺗﯩﻨﭽﻠﯩﻖ ﯞﻩ ﺳﯜﻟﻬﯩﻨﻰ ﻣﻪﻗﺴﻪﺕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﯞﺍﺳﯩﺘﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﺕ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ‏ﺋﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ﻳﻪﻧﻪ ﭼﻮﯓ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﺘﯩﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﺕ ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﯩﯟﻯ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﻪ ﻳﯩﺘﻪﻛﭽﻰ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ.(14) ﺷﯘ ‏ﺳﻪﯞﻩﭘﻠﯩﻚ، ﺗﯩﻨﭽﻠﯩﻖ ﯞﻩ ﺳﯜﻟﻬﯩﻨﻰ <<ﺋﻪﻝ>> ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺗﯩﻐﺎﻥ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﺋۆﺯﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ‏ﯞﻩ ﺋۆﺯ ﺩۆﻟﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻫﺎﻟﻪﺗﻨﻰ ﺋﻪﻣﻪﻟﺪﻩ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﻛﯜﭺ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﮕﯩﮕﻪ ‏ﺋﺸﻪﻧﮕﻪﭼﻜﻪ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﯞﻩ ﺩۆﻟﻪﺕ ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯘﻗﯘﻣﻨﯩﻤﯘ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﺎﺷﯘ «ﺋﻪﻝ» سۆﺯﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ‏ﺋﯩﭙﺎﺩﻩ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﺑﯘ سۆﺯ ﻳﻪﻧﻪ «ﯞﻩﺗﻪﻥ» ﻣﻪﻧﯩﺴﯩﺪﯨﻤﯘ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﻠﮕﻪﻥ. ﺩﯨﻤﻪﻙ، ﯞﻩﺗﻪﻥ ﺋﯜﭼﯜﻥ ‏ﺳﺎﺩﺍﻗﻪﺕ ﯞﻩ ﭘﯩﺪﺍﻛﺎﺭﻟﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻧﺪﯨﻼ ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﺗﯩﻨﭻ ﻫﺎﻳﺎﺗﻘﺎ، ﻣﻪﯞﺟﯘﺗﻠﯘﻕ ﺷﺎﺭﺍﺋﯩﺘﯩﮕﻪ ‏ﯞﻩ ﻳﯜﻛﺴﯩﻠﯩﺶ ﭘﯘﺭﺳﯩﺘﯩﮕﻪ ﺋﯩﺮﯨﺸﻜﯩﻨﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﻮﻟﯘﻕ ﭼﯜﺷﯜﻧﯜﭖ ﻳﻪﺗﻜﻪﻥ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ‏ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﺩﻩﭖ ﺋﯘﺭﯗﺵ ﻣﻪﻳﺪﺍﻧﯩﺪﺍ ﺟﺎﻥ ﺑﯧﺮﯨﺸﻨﻰ ﺋﯩﺪﯨﺌﺎﻝ ﻫﺎﻳﺎﺕ ﺗﯩﭙﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ‏ﺗﺎﻟﻠﯩﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻏﯘﺭﯗﺭ، ﺷﻪﺭﻩﭖ، ﺑﻪﺧﺖ ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﻰ ﻫﯧﺲ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﻫﻪﺗﺘﺎ ﻗﯩﺰ – ‏ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭﻣﯘ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻖ ﺭﻭﻫﺘﺎ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ. ﺷﯘ ﺳﻪﯞﻩﭘﻠﯩﻚ، ﺋﯘﺭﯗﺷﺘﺎ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻖ ‏كۆﺭﺳﻪﺗﻜﻪﻧﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﺋﻮﺭﻧﻰ، ﻧﻮﭘﯘﺯﻯ ﻫﻪﻣﻤﯩﺪﯨﻦ ﺋﯜﺳﺘﯜﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ.

    ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ‏ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﻰ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﯨﻲ ﺳﻪﻧﺌﻪﺕ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ (ﻫﻪﻳﻜﻪﻝ، ﺑﺎﻟﺒﺎﻝ ﺗﯩﻜﻠﻪﺵ، ﻗﻪﺑﺮﻩ ‏ﺑﯧﺸﯩﻐﺎ ﺋۆﻱ-- ﺧﺎﺗﯩﺮﻩ ﺳﺎﺭﯨﻴﻰ ﺳﯧﻠﯩﭗ، ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺗﺎﻣﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻨﯩﯔ ﺋﯘﺭﯗﺵ ﻗﯩﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ‏كۆﺭﯛﻧﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺳﯩﺰﯨﺶ) ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﻮﺑﺮﺍﺯﻻﺷﺘﯘﺭﻏﺎﻥ، ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﺎﺵ ﺗﯩﻜﻠﻪﭖ ﻗﯘﺗﻠﯘﻗﻠﯩﻐﺎﻥ، ‏ﻧﺎﺧﺸﺎ – ﻗﻮﺷﺎﻕ ﯞﻩ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻼﺭﻏﺎ ﻗﯧﺘﯩﭗ ﺋﻪﺑﻪﺩﯨﻴﻠﻪﺷﺘﯜﺭﮔﻪﻥ. ﺑﯘ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻼﺭﻧﯩﯔ ‏ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﻰ ﺋﻪﯞﻻﺩﻻﺭﻧﻰ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻠﻪﺷﻨﯩﯔ ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺩﻩﺭﺳﻠﯩﻜﻰ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ. ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻘﻨﻰ ﺋﯩﺪﯨﺌﺎﻝ ‏ﻫﺎﻳﺎﺕ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎﻟﻼﺵ ﺟﻪﻫﻪﺗﺘﻪ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﮔﯧﺮﻣﺎﻧﻼﺭﻧﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺳﯧﻠﯩﺸﺘﯘﺭﯗﺷﻘﺎ ‏ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ. ﻗﯩﺴﻘﯩﺴﻰ، ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻼﺭﻧﯩﯔ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ، ﺟﯜﻣﻠﯩﺪﯨﻦ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ‏ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ« ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻖ ﺟﺎﺳﺎﺭﯨﺘﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ» ﺩﯦﮕﻪﻥ سۆﺯﻟﯩﺮﯨﺪﻩ ﺩﻩﻝ ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ‏‏« ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺭﻭﻫﻰ ﺋﯜﺳﺘﯜﻥ» ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯘﻗﯘﻡ ﺋﯩﭙﺎﺩﯨﻠﻪﻧﮕﻪﻥ‏‎.‎ ‏«‏‎ ‎ﺋﻮﺭﺧﯘﻥ ﺋﺎﺑﯩﺪﯨﻠﯩﺮﻯ»ﺩﻩ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺩ ﺷﻪﻛﻠﯩﺪﻩ ﺗﯩﻠﻐﺎ ‏ﺋﯧﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. ﺑﯘ ﺋﺎﺑﯩﺪﯨﻠﻪﺭﺩﻩ ﻫﯘﻧﻼﺭ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻦ ﺑﯧﺮﻯ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺩۆﻟﻪﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ‏ﭘﺎﻳﺘﻪﺧﺖ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﯞﻩ ﺋﺎﺷﯘ ﺋﻮﺭﻧﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯘ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﯞﻩ ﻣﻪﻧﯩﯟﯨﻲ ‏ﺋﯩﭙﺘﯩﺨﺎﺭﻟﯩﻖ ﺑﺎﺯﯨﺴﯩﻐﺎ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﺎﻥ ﺋۆﺗﯜﻛﻪﻧﮕﻪ ﺳﺎﺩﺍﻗﻪﺕ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﺶ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﯩﯔ ‏ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺋۆﻟﭽﻪﻣﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯧﺮﻯ ﻗﯩﻠﯩﭗ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻥ. ﺋۆﺗﯜﻛﻪﻧﺪﯨﻦ ﻳﯩﺮﺍﻗﻠﯩﺸﯩﺶ، ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﻰ ‏ﺗﺎﺷﻼﭖ ﻛﯧﺘﯩﺶ، ﺩۆﻟﻪﺕ ﺋﺎﻟﺪﯨﺪﺍ ﺋۆﺗﻜﯜﺯﯛﻟﮕﻪﻥ ﺟﯩﻨﺎﻳﻪﺕ ﻫﯧﺴﺎﭘﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺗﻪﯕﺮﯨﻨﯩﯔ ‏ﺟﺎﺯﺍﺳﯩﻐﺎ ﺋﯘﭼﺮﺍﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﮔﯘﻧﺎ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﻗﺎﺭﺍﻟﻐﺎﻥ. ﺋﺎﺑﯩﺪﯨﻠﻪﺭﺩﻩ ﺋۆﺗﯜﻛﻪﻧﮕﻪ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ‏ﺗﯜﺭﺩﻩ ﺑﺎﻏﻼﻧﻐﺎﻧﺪﯨﻼ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻏﻪﻡ – ﻗﺎﻳﻐﯘﺳﯩﺰ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ، ﺩۆﻟﯩﺘﯩﻨﯩﯖﻤﯘ ﻣﻪﯕﮕﯜ ‏ﺩﺍﯞﺍﻣﻠﯩﺸﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺋﯧﺘﯩﺮﺍﭖ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺶ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﯩﯔ ﻣﺎﻫﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ‏ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﺮﻯ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘﻟﻐﺎﻥ. ﺑﯘ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﻪ « ﻗﯘﺗﻠﯘﻕ ﺗﺎﻍ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻰ»ﺩﺍ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ‏ﻗﯘﯞﯞﻩﺗﻠﻪﻧﮕﻪﻥ. ﺑﯘ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍ ﺩﯦﻴﯩﻠﯩﺸﯩﭽﻪ، ﺩۆﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﺎﺋﺎﺩﯨﺘﻰ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﻰ ﺑﯩﺮ ‏ﺗﺎﻏﻘﺎ، ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﻰ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﻴﺎﻏﺎ ﺑﺎﻏﻠﯩﻖ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﯨﻠﯩﺪﯗ. ﻛﯧﻴﯩﻨﭽﻪ ﺗﺎﯓ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﻟﻐﺎﻥ ‏ﺑﯩﺮ ﻣﻪﻟﯩﻜﯩﻨﯩﯔ ﺗﻮﻳﻠﯘﻕ ﻣﯧﻠﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﺑﯘ ﻗﯩﻴﺎ ﺗﺎﯓ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﻐﺎ ﺑﯧﺮﯨﯟﯨﺘﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺗﺎﯓ ‏ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺑﯘ ﻗﯩﻴﺎﻧﻰ ﭘﺎﺭﭼﯩﻼﭖ ﺋۆﺯ ﺋﯧﻠﯩﮕﻪ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺸﻰ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﺩﺍ ‏ﺋۆﻟﯜﻡ ﯞﻩ ﻗﯩﺴﭽﯩﻠﯩﻖ ﻳﯜﺯ ﺑﯧﺮﯨﺪﯗ.

    ﺋﺎﺧﯩﺮﯨﺪﺍ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﻰ ﺑﻮﺯﯗﻟﯘﭖ، ﺋۆﺯ ﻳﯘﺭﺗﯩﺪﯨﻦ ‏كۆﭼﯜﭖ ﻛﯧﺘﯩﺸﻜﻪ ﻣﻪﺟﺒﯘﺭ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ. (15) ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﻩﻙ، ﻳﻪﻧﻪ ﻣﻪﻧﺒﻪﻟﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﭘﺎﻛﯩﺘﻼﺭﺩﯨﻦ ‏ﻗﺎﺭﯨﻐﺎﻧﺪﺍ، ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﯞﻩﺗﻪﻧﺪﯨﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﻠﯩﭗ ﻗﯧﻠﯩﺶ ﺋﻪﯓ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺯﻩﺭﺑﻪ ﯞﻩ ‏ﺩﻩﺭﺕ – ﺋﻪﻟﻪﻡ ﻫﯧﺴﺎﭘﻼﻧﻐﺎﻥ. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺋﺎﺯﺍﺑﻰ ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺭﻭﻫﯩﻲ ﺩﯗﻧﻴﺎﺳﯩﺪﺍ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺗﻪﺳﯩﺮ ‏ﻗﻮﺯﻏﯩﻐﺎﻥ. ﻫﯘﻧﻼﺭﺩﺍ ﺋﺎﻟﭽﻰ ﺗﯧﻐﯩﻨﻰ ﺧﻪﻥ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﻐﺎ ﺗﺎﺭﺗﻘﯘﺯﯗﭖ ﻗﻮﻳﻐﺎﻧﺪﺍ ﭘﻪﻳﺪﺍ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ‏ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺩﻩﺭﺕ – ﺋﻪﻟﻪﻡ ﻫﻪﺳﺮﻩﺗﻠﯩﻚ ﻗﻮﺷﺎﻗﻘﺎ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﺎﻥ. 1881- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯩﻠﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ‏ﻳﻪﺗﺘﻪ ﺳﯘﻏﺎ كۆﭼﯜﺭﯛﻟﮕﻪﻥ ﭼﺎﻏﺪﯨﻜﻰ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﻫﻪﺳﺮﯨﺘﻰ ﭘﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻖ ﻧﺎﺧﺸﺎ -- ﻗﻮﺷﺎﻗﻘﺎ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ‏ﻫﺎﺯﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﯩﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﻤﻪﻛﺘﻪ. ﺑﯘ ﺑﺎﻳﺎﻧﻼﺭﺩﯨﻤﯘ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﻪﯞﺟﯘﺗﻠﯘﻕ ﺳﻮﺭﯗﻧﻰ ‏ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﺗﯘﭘﺮﯨﻘﯩﻨﻰ ﺳﺎﻗﻼﭖ – ﻗﻮﻏﺪﺍﭖ ﺗﯘﺭﺍﻟﯩﻐﺎﻧﺪﯨﻼ ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻫﺎﻳﺎﺗﻰ، ‏ﺧﺎﺗﯧﺮﯨﺠﻪﻣﻠﯩﻜﻰ ﯞﻩ ﮔﯜﻟﻠﯩﻨﯩﺸﯩﺪﯨﻦ سۆﺯ ﺋﺎﭼﻘﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻐﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﺕ ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ‏ﻫﻮﻗﯘﻕ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘﻟﻐﺎﻥ‎.‎ ﺋﻮﻣﯘﻣﻪﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﺪﺍ، ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﺩﻩ ﺟﯜﻣﻠﯩﺪﯨﻦ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﺩﺍ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ‏ﯞﻩ ﻣﯘھەﺑﺒﯩﺘﻰ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﺋﯜﺳﺘﯜﻥ ﺑﻮﻟﯘﺷﺘﻪﻙ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯧﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻫﻪﺭﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ‏ﺗﯜﺭﻛﯜﻣﯩﺪﯨﻦ ﭘﻪﺭﻗﻠﯩﻖ ﻫﺎﻟﺪﺍ ﻫﯘﻗﯘﻗﻘﺎ ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ ﻫۆﺭﻟﯜﻙ ﭘﯩﻜﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﮔﻪ ﺩﺍﯞﺍﻣﻠﯩﺸﯩﭗ ‏ﻣﺎﯕﻐﺎﻥ. ﺋﯘﻻﺭ ﺗﻪﺷﻜﯩﻠﻠﯩﻚ ﯞﻩ ﻗﺎﻧﯘﻧﯩﻲ ﺋﺎﺳﺎﺳﺘﺎ ﺋﯩﺨﺘﯩﻴﺎﺭﻯ، ﺋﻪﺭﻛﯩﻦ، ﻫۆﺭ ﯞﻩ ﺩﻩﺧﻠﯩﺴﯩﺰ-- ‏ﻣﯘﺳﺘﻪﻗﯩﻞ ﻳﺎﺷﺎﻟﯩﻐﺎﻥ ﺯﯨﻤﯩﻨﻨﻰ ﯞﻩﺗﻪﻥ ﺩﻩﭖ ﻫﯧﺴﺎﭘﻠﯩﻐﺎﻥ. ﺑﯘ ﺷﻪﺭﺗﻠﻪﺭ كۆﺭﯛﻟﻤﯩﮕﻪﻥ ﻳﺎﻛﻰ ‏ﺋﯘﻧﻰ ﺳﺎﻗﻼﭖ ﻗﯧﻠﯩﺸﻘﺎ ﻫﯧﭽﻘﺎﻧﺪﺍﻕ ﻣﯜﻣﻜﯩﻨﭽﯩﻠﯩﻚ ﻗﺎﻟﻤﯩﻐﺎﻧﺪﺍ، ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﻰ ﺗﻪﺭﻙ ﺋﯧﺘﯩﭗ ‏كۆﭼﯜﺷﻜﻪ ﻣﻪﺟﺒﯘﺭ ﺑﻮﻻﺗﺘﻰ. ﺑﯘ ﭼﺎﻏﺪﺍ ﺋﺎﺕ ﺋﯘﻻﺭ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﻗﺎﻧﺎﺗﻘﺎ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﺎﺗﺘﻰ. ﺋﻪﻣﻤﺎ، ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﻨﻰ ‏ﻫﯧﭻ ﯞﺍﻗﯩﺖ ﺋﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﺎﺭﻣﺎﻳﺘﺘﻰ‎. ‎ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﻛﯜﻧﺪﻩ ﻫﻪﺭ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﺑﯩﺮ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺪﻩ ﺋﻪﻗﯩﻞ ﯞﻩ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ‏ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﺩﻩ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺗﯘﻳﻐﯘ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﯨﻼ ﺋﻪﻣﻪﺱ، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﻳﻪﻧﻪ ‏ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﺑﯩﺮ ﭘﯩﻜﯩﺮ ﺋﯧﻘﯩﻤﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﯩﺮﺍﺩﯨﮕﻪ ﺋﺎﻳﻼﻧﻤﺎﻗﺘﺎ. ﺩﯗﻧﻴﺎ ‏ﻫﺎﺯﯨﺮ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﯩﺮﺍﺩﯨﺴﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻣﺎﻫﺎﺭﻩﺕ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺑﻪﺳﻠﯩﺸﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ‏ﺳﻮﺭﯗﻧﯩﻐﺎ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎﻟﺪﻯ. ﺩﯦﻤﻪﻙ، ﺑﯘ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﺩﻩ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺋﻪﻗﯩﻞ، ﺭﻭﻫ ﯞﻩ ﺋﯩﺮﺍﺩﻩ ‏ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﻰ ﻫﯧﺴﺎﭘﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﻟﯧﻜﯩﻦ، ﺗﯜﺭﻟﯜﻙ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻗﯩﺴﻤﻪﺗﻠﻪﺭﮔﻪ، ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺋﺎﺭﻗﯩﻠﯩﻖ ‏ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﺴﯩﺰﻟﻪﺷﺘﯜﺭﯨﺪﯨﻐﺎﻥ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﺗﯜﺯﯛﻣﻠﻪﺭﮔﻪ ﯞﻩ ﻣﯩﻠﻠﯩﻴﻠﯩﻜﺘﯩﻦ، ﺋﻪﻗﻪﻟﻠﯩﻴﺴﻰ ‏ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻠﯩﻘﺘﯩﻦ ﻳﯩﺮﺍﻗﻼﺷﺘﯘﺭﯨﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﯩﺪﯨﺌﻮﻟﻮﮔﯩﻴﯩﻠﯩﻚ ﭼﺎﻳﻘﺎﺷﻼﺭﻏﺎ ﺩﯗﭺ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ‏ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﺩﻩ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺋﯘﻧﺘﯘﻟﻐﺎﻥ ﺧﺎﺗﯧﺮﯨﮕﻪ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ.

     ﻣﻪﻟﯘﻣﻜﻰ، ‏ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﯩﯔ ﻣﺎﺩﺩﻯ كۆﺭﯛﻧﯩﺸﻰ ﺋۆﺗﻤﯜﺷﻜﻪ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ، ﺋﺎﺷﯘ ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﻰ ﻳﺎﺭﺍﺗﻘﺎﻥ ﺭﻭﻫ ‏ﺋﯘﺩﯗﻡ ﯞﻩ ﺳﯩﺮ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﺋﻪﯞﻻﺩ ﻗﯧﻨﯩﺪﺍ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺳﺎﻗﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﺭﻭﻫ ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﻰ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﻳﺎﺭﯨﺘﯩﺪﯗ. ‏ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺋﺎﻣﯩﻞ ﺩﻩﻝ ﺑﯘ ﺭﻭﻫﻨﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﺗﯘﻧﯘﺵ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﻰ ﻗﯧﺰﯨﺶ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﯩﺪﯗﺭ. ‏ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻜﻪﻥ ﺩۆﻟﻪﺗﻠﻪﺭ ﺗﻪﺷﻜﯩﻼﺗﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ «ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺕ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﻏﯘﺭﯗﺭﻧﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟﻭﻟﻰ» ‏ﺩﯦﮕﻪﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﺎﺗﯧﺮﯨﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﻣﯘﺳﺘﺎﭘﺎ ﻛﺎﻣﺎﻝ 20- ﺋﻪﺳﯩﺮﺩﻩ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﯩﯔ ‏ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺑﯜﻳﯜﻙ ﺋﺎبىدىسىنى ﺗﯩﻜﻠﯩﮕﻪﻥ ﺷﻪﺧﺲ ﺋﯩﺪﻯ. 19- ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﯞﻩ 20- ‏ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﻩ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻫﺎﻟﺴﯩﺰ ﻫﺎﻟﻐﺎ ﭼﯜﺷﯜﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﻏﻪﺭﭘﻠﯩﻜﻠﻪﺭ ‏ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ «ﺋۆﻟﺪﻯ» ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﻟﻐﺎﻥ ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭ ﺋﺎﺷﯘ ﻏﻪﺭﭘﻠﯩﻜﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺴﺘﺎﻧﺒﯘﻟﻨﻰ ﯞﻩ ‏ﺋﺎﻧﺎﺩﻭﻟﯘﻧﻰ ﺗﺎﺭﺗﯩﯟﯦﻠﯩﺶ ﻳﻮﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﻳﻮﻗﯘﺗﯘﺵ ﻫﯘﺟﯘﻣﯩﻐﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎﻧﺪﺍ، ﻣﯘﺳﺘﺎﭘﺎ ﻛﺎﻣﺎﻟﻨﯩﯔ ‏ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻨﻰ ﻣﻪﻧﺒﻪ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ «ﻳﺎ ﺋۆﻟﯜﻡ ﻳﺎ ﻫۆﺭﻟﯜﻙ» ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺧﯩﺘﺎﺑﻰ ﺋۆﻟﮕﻪﻥ ‏ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭﻧﻰ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺗﯩﺮﯨﻠﺪﯛﺭﮔﻪﻥ. ﻣﯘﺳﺘﺎﭘﺎ ﻛﺎﻣﺎﻝ ﻣﯘﺷﯘ ﺳﺎﺩﺍﻏﺎ ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﭗ ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ‏ﻧﻮﻣﯘﺳﯩﻨﻰ ﻳﯘﻳﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﻏﻪﺭﭖ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﭼﯧﻘﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﭘﯧﺘﯩﻨﺎﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻳﯧﯖﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﻴﯩﻨﻰ ﻳﺎﺭﺍﺗﻘﺎﻥ. ‏ﺷﯘﯕﺎ، ﻓﺮﺍﻧﺴﯩﻴﯩﻨﯩﯔ ﺯﯗﯕﻠﯩﺴﻰ ﺑﺮﯨﺌﺎﻧﺪ ﭘﺎﺭﻻﻣﯧﻨﺘﺘﺎ ﻧﯘﺗﯘﻕ سۆﺯﻟﻪﭖ: «ﺳﯩﻠﻪﺭ ﺗﺎﻏﺪﯨﻜﻰ ‏ﺑﺎﻧﺪﯨﺘﻼﺭ ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺗﯩﻐﺎﻥ ﻣﯘﺳﺘﺎﭘﺎ ﻛﺎﻣﺎﻝ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﺋﻪﺳﻜﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ‏ﺑﻮﻟﺴﯩﺪﻯ، ﻫﻪﺭ ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﺑﯩﺮﺩﯨﻦ ﻫﻪﻳﻜﻪﻝ ﺗﯩﻜﻠﻪﻳﺘﺘﯘﻕ. ﻣﻪﻥ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﻣﯩﻴﻪ ‏ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻛﯧﻠﯩﺸﯩﻢ ﺗﯜﺯﯛﺷﺘﯩﻦ ﺋﯩﭙﺘﯩﺨﺎﺭﻟﯩﻨﯩﻤﻪﻥ» ﺩﯦﮕﻪﻥ. ﺷﯘ ﭼﺎﻏﺪﯨﻜﻰ ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ ﭘﺎﺩﯨﺸﺎﻫﻰ ‏ﺋﯧﺪﯞﺍﺭﺩⅤ‏ «ﺗﯜﺭﻛﯩﻴﯩﺪﻩ ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻴﻮﻥ ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﻚ ﻣﯘﻧﺘﯩﺰﯨﻢ ﺋﺎﺭﻣﯩﻴﻪ ﺑﺎﺭ. ﻣﯘﺳﺘﺎﭘﺎ ﻛﺎﻣﺎﻟﻨﻰ ﻗﻮﺷﺴﺎ ‏ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻣﯩﻠﻴﯘﻥ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ» ﺩﯦﮕﻪﻧﯩﺪﻯ. ﻓﺮﺍﻧﺴﯩﻴﯩﺪﻩ ﭼﯩﻘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ «ﺭﻩﺳﯩﻤﻠﯩﻚ ﮊﻭﺭﻧﺎﻝ»ﺩﺍ ‏‏«ﺗﺎﺭﯨﺦ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﺑﯜﻳﯜﻙ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭﻧﻰ كۆﺭﺩﻯ، ﺋﯩﺴﻜﻪﻧﺪﻩﺭ، ﻧﺎﭘﻮﻟﯩﺌﻮﻥ ﯞﻩ ﯞﺍﺷﯩﻨﮕﺘﯘﻥ ‏ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻧﻰ كۆﺭﺩﻯ. ﻟﯧﻜﯩﻦ 20- ﺋﻪﺳﯩﺮﺩﯨﻜﻰ ﺑﯜﻳﯜﻛﻠﯜﻙ ﺭﯨﻜﻮﺭﺗﯩﻨﻰ ﺋﺎﺗﺎ ﺗﯜﺭﻙ، ﻳﻪﻧﻰ ﺑﯩﺮ ‏ﺗﯜﺭﻙ ﺋﻮﻏﻠﻰ ﺑﯘﺯﯗﭖ ﺗﺎﺷﻠﯩﺪﻯ» ﺩﻩﭖ ﺑﺎﻫﺎ ﺑﯩﺮﯨﻠﮕﻪﻥ. ﻣﺎﻧﺎ ﺑﯘ ﭘﺎﻛﯩﺘﺘﯩﻦ ﺑﯩﻠﯩﻤﯩﺰﻛﻰ، ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ‏ﺋﯜﭼﯜﻥ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﻛﯜﭺ - ﻗﯘﺩﺭﻩﺕ، ﻳﯧﯖﻰ ﻫﺎﻳﺎﺕ ﯞﻩ ﺷﺎﻥ- ﺷﻪﺭﻩﭖ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ‏ﺭﻭﻫﺘﯩﻦ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﮔﻪﯞﺩﯨﻠﯩﻚ ﺋﯩﭙﺎﺩﯨﺴﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻜﺘﯩﻦ ﻛﯧﻠﯩﺪﯗ.

    ﺋﻪﻣﻤﺎ، ‏ﺷﯘﻧﻰ ﺑﯩﻠﯩﺶ ﻛﯩﺮﻩﻛﻜﻰ، ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺗﯘﻳﻐﯘﺩﯨﻦ ﺑﯘﺭﭼﻘﺎ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﺷﻪﺭﺕ. ﺑﯘ ﺷﻪﺭﺕ ‏ﺋﻪﻟﺒﻪﺗﺘﻪ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺗﺎﺭﯨﺦ ﯞﻩ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﻠﯩﺸﯩﻨﻰ ﺋﯘﻝ ‏ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ.‏ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺋﯩﺮﯨﺸﯩﺸﻨﻰ ﺋﻪﻣﻪﺱ، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺑﯧﻐﯩﺸﻼﺷﻨﻰ ﻣﻪﻗﺴﻪﺕ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ‏ﺧﯩﻞ ﺑﯜﻳﯜﻙ ﺭﻭﻫ. ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﻣﻪﻳﻠﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﺳﺎﻫﻪﺩﻩ ﺑﻮﻟﺴﯘﻥ، ﻳﺎﻛﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﻣﺎﻫﯩﻴﯩﺘﺘﯩﻜﻰ ‏ﻫۆﻛﯜﻣﻪﺗﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﻣﻪﻣﯘﺭﯨﻲ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺑﻮﻟﺴﯘﻥ، ﺋﯘ ﻫﺎﻣﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺗﻮﭘﻘﺎ ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ. ‏ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﯩﻤﯘ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﺋۆﺯﻯ ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺷﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﯨﻜﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﯧﻬﺘﯩﻴﺎﺟﻰ ‏ﺋﯜﭼﯜﻥ ﻧﯩﻤﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋۆﻟﭽﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﺍﺯﯨﺴﻰ. ﺗﺎﺭﯨﺦ ﻫﻪﻣﻤﯩﻨﻰ ‏ﺋﯘﻧﺘﯘﻟﺪﯗﺭﯨﺪﯗ ﻳﺎﻛﻰ ﺳﯧﺴﯩﺘﯩﺪﯗ، ﭘﻪﻗﻪﺕ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺗﻮﭘﻘﺎ ﭼﯩﯔ ﺑﺎﻏﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻼﺭﻧﯩﯔ ‏ﻧﺎﻣﯩﻨﻰ ﻗﻮﻏﺪﺍﻳﺪﯗ ﯞﻩ ﺋﻮﺑﺮﺍﺯﯨﻨﻰ ﭘﺎﺭﻟﯩﺘﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﯩﯔ ﻫۆﻛﯜﻣﻰ.‏ ﺋﯩﺰﺍﻫﺎﺕ‎:‎ ‎ ①‎ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺋﯩﻨﮕﻠﯩﺰﭼﯩﺪﻩ« ‏‎ civilization‎‏» ، ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﯩﺪﺍ‎ “文明” ‎ﺩﻩﭖ ‏ﺋﺎﺗﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺋﯘ ﺷﻪﻛﯩﻞ، ﻣﯩﺘﻮﺩ ﯞﻩ ﺑﯩﻠﯩﻤﮕﻪ ﺗﺎﻳﺎﻧﻐﺎﻥ ﻫﺎﻟﺪﺍ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﯞﻩ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﺋﺎﺭﺍ ‏ﺋﻮﺭﺗﺎﻕ ﻗﯩﻤﻤﻪﺕ ﺋۆﻟﭽﯩﻤﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳﻼﻧﻐﺎﻥ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﻪﺭﻧﻰكۆﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﯘ ﻫﺎﺯﯨﺮ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ‏ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ «ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻠﯩﻚ» ﺩﻩﭖ ﺋﯧﻠﯩﻨﯩﯟﺍﺗﯩﺪﯗ ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺑﯘ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ خاتا ﺋﺎﺗﺎﺵ‏‎.‎ ‎　②　‎ﻓﺮﺍﻧﺴﯘﺯﭼﻪ ﯞﻩ ﺋﯩﻨﮕﻠﯩﺰﭼﻪ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻧﻮﭘﯘﺯﻟﯘﻕ ﺗﯩﻠﻼﺭﺩﺍ«‏culture‏» ‏‏(ﻛﯜﻟﺘﯜ-ﺭﻛﯘﻟﭽﯘﺭ)، ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﯩﺪﺍ‎ “文化” ‎ﺩﻩﭖ ﺋﯧﻠﯩﻨﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﯘ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ‏ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﯩﺪﯨﻦ ﻫﺎﺳﯩﻞ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋۆﺯﯨﮕﻪ ﺧﺎﺱ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﻪﺭﻧﻰ، ﻳﻪﻧﻰ ‏ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ «ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ» ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺗﯩﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺗﻪﺭﻩﭘﻨﻰ كۆﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯗ. ﺷﯘﯕﺎ، ‏ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﯩﺪﯨﻜﻰ‎ “文化” ‎ﻧﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ «ﻛﯜﻟﺘﯜﺭ»(ﺑﯘ سۆﺯ ﺋﻪﺳﻠﯩﺪﻩ ﻏﻪﺭﭖ ﺗﯩﻠﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ‏ﺗﯜﺭﻛﭽﯩﺪﯨﻦ ﻛﯩﺮﮔﻪﻥ)‏‎ ‎،‎“文明” ‎ﻧﻰ«ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ» ﺩﻩﭖ ﺋﯩﺸﻠﻪﺗﻜﻪﻧﺪﻩ ﺑﯘ ﻫﻪﻗﺘﯩﻜﻰ ‏ﺋﯘﻗﯘﻡ ﺋﺎﻳﺪﯨﯖﻠﯩﺸﯩﺪﯗ‎. ‎ ‎③‎‏

     ﺋﺎﻳﺪﯨﻦ ﺗﺎﻧﻪﺭﻯ:«ﺗﯜﺭﻙ ﺩۆﻟﻪﺕ ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﺴﻰ»، ﺗﯜﺭﻛﭽﻪ،11- ﺑﻪﺕ،1981-ﻳﯩﻠﻰ، ‏ﺋﻪﻧﻘﻪﺭﻩ‎.‎ ‎ ④ ‎ﺟﺎﯓ ﺭﯦﻨﺘﺎﯓ: «ﺗﺎﯓ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺷﻪﺭﻗﯩﻲ ﻙۆﻛﺘﯜﺭﻛﻠﻪﺭ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﻳﯧﯖﻰ ‏ﻫۆﺟﺠﻪﺗﻠﻪﺭ»، ﺗﯜﺭﻛﭽﻪ، 67 - ﺑﻪﺕ،1967- ﻳﯩﻠﻰ، ﺗﻪﻳﺒﯧﻲ‎.‎ ‎ ⑤ ‎ﺋﺎ.ﺯﻩﻛﯩﻲ ﯞﻩﻟﯩﺪﻯ ﺗﻮﻏﺎﻥ:«ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﺗﯜﺭﻙ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻐﺎ ﻛﯩﺮﯨﺶ»، ﺗﯜﺭﻛﭽﻪ، ‏‏106-ﺑﻪﺕ، 1981- ﻳﯩﻠﻰ، ﺋﯩﺴﺘﺎﻧﺒﯘﻝ‎. ‎ ‎⑥(13) ‎ﻳﯩﻠﻤﺎﺯ ﺋۆﺯﺗﯘﻧﺎ:«ﺑﯜﻳﯜﻙ ﺗﯜﺭﻛﯩﻴﻪ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ»،ﺗﯜﺭﻛﭽﻪ،1-ﺗﻮﻡ،50-، 141- ‏ﺑﻪﺗﻠﻪﺭ، 1977-ﻳﯩﻠﻰ، ﺋﯩﺴﺘﺎﻧﺒﯘﻝ‎. ‎ ‎ ⑦ ‎ﻣﻪﻫﻤﯘﺩ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻯ:«ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﺗﯩﻠﻼﺭ ﺩﯨﯟﺍﻧﻰ»،ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ،1-ﺗﻮﻡ،457 - ﺑﻪﺕ. ‏‏1981- ﻳﯩﻠﻰ، ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﻰ‎. ‎ ‎ ⑧ ‎ﺳﯩﻤﺎﭼﻪﻥ:«ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺧﺎﺗﯧﺮﯨﻠﻪﺭ»، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ، 400- ﺑﻪﺕ،1987 - ﻳﯩﻠﻰ، ‏ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﻰ‎.‎ ‎ ⑨ ‎ﺑﻪﻧﮕﯘ:«ﺧﻪﻧﻨﺎﻣﻪ»، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ، 798- ﺑﻪﺕ، 1994- ﻳﯩﻠﻰ، ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﻰ‎. ‎ ‎ (10) (11) ‎ﻫﯜﺳﻪﻳﯩﻦ ﻧﺎﻣﯩﻖ ﺋﻮﺭﻗﯘﻥ:«ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﯜﺭﻙ ﺋﺎﺑﯩﺪﯨﻠﯩﺮﻯ»، ﺗﯜﺭﻛﭽﻪ، ‏‏52 -، 118- ﺑﻪﺗﻠﻪﺭ، 1994-ﻳﯩﻠﻰ، ﺋﻪﻧﻘﻪﺭﻩ‎. ‎ ‎ (12) ‎ﺋﺎ.ﺯﻩﻛﯩﻲ ﯞﻩﻟﯩﺪﻯ ﺗﻮﻏﺎﻥ:«ﺗﯜﺭﻙ ﯞﻩ ﺗﺎﺗﺎﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ»،ﺗﺎﺗﺎﺭﭼﻪ، 18- ‏ﺑﻪﺕ،1912- ﻳﯩﻠﻰ، ﻗﺎﺯﺍﻥ‎. ‎ ‎(14) ‎ﺭﯨﺸﺎﺕ ﮔﻪﻧﭻ:«ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻴﻼﺭﻧﯩﯔ ﺩۆﻟﻪﺕ ﺗﻪﺷﻜﯩﻼﺗﻰ»، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ، 97-ﺑﻪﺕ، ‏‏1990 - ﻳﯩﻠﻰ، ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﻰ‎. ‎ ‎(15) ‎ﺏ.ﺋۆﮔﻪﻝ:«ﺗﯜﺭﻙ ﻣﯩﺘﻮﻟﻮﮊﯨﺴﻰ»،ﺗﯜﺭﻛﭽﻪ،1-ﺗﻮﻡ،82-ﺑﻪﺕ،1998-ﻳﯩﻠﻰ، ‏ﺋﻪﻧﻘﻪﺭﻩ‎.‎