تارىم بلوگى

فېرمات

Pierre Fermat 费尔马

فېرمات فرانسىيىنىڭ ئاتاغلىق ماتېماتىكى، 1601-يىلىدىن 1665-يىلىغىچە ياشىغان. ئۇ خېلى بۇرۇنلا ئېھتىماللىق نەزەرىيىسىنى تەتقىق قىلغان. ئۇنىڭ سانلار نەزەرىيىسى، ئانالىتىك گېئومېترىيە ۋە ئوپتىكا قاتارلىق ساھەلەردىمۇ تۆھپىلىرى بار. ئۇ سانلار نەزەرىيىسىدە ئوتتۇرىغا قويغان «فېرمات چوڭ تېئورېمىسى» 1994-يىلى 9-ئاينىڭ 19-كۈنى (دۈشەنبە) ئەنگليە ماتېماتىكا ئالىمى ۋېللىس (安德鲁·怀尔斯) تەرىپىدىن ئارىدىن 357 يىل ئۆتكەندە ئاندىن ئىسپاتلاندى. فېرمات ماكسىمۇم، مىنىمۇم قىممەتلەرنى تېپىش مەسىلىسىدە دىففېرېنسىئال ئىدىيىسىنى نيۇتون، لېيبنىزلاردىن خېلى بۇرۇنلا قوللانغان.

فورى

Joseph Fourier 傅立叶

فورى فرانسىيىنىڭ ئاتاغلىق ماتېماتىكا ۋە فىزىكا ئالىمى، 1786-يىلىدىن 1830-يىلىغىچە ياشىغان. ئۇ ئىسسىقلىقنىڭ ئۆتۈشۈش نەزەرىيىسىنى تەتقىق قىلغان. ئۇنىڭ «ئىسسىقلىق ئانالىزى نەزەرىيىسى» دىگەن ئەسىرى بار، بۇ، ماتېماتىكىلىق نەزەرىيىنى فىزىكىغا تەدبىقلاشنىڭ بىر ئۈلگىسى. فورى ئىسسىقلىقنىڭ ئۆتۈشۈشى مەسىلىسىنى ماتېماتىكىلىق ئۇسۇل بويىچە تەتقىق قىلغاندا، فۇنكسىيىنى ترىگونۇمېترىك فۇنكسىيىدىن تۈزۈلگەن قاتار ئارقىلىق ئىپادىلەپ

ئېلىمىزنىڭ قەدىمقى ھىساب كىتابى «ھىسابلاش قائىدىلىرى» دە مۇنداق بىر مەسىلە بار:

پادىچى بىر پادا قوينى چۆپلىرى بولۇق ئۆسكەن يەردە بېقىش ئۈچۈن ھەيدەپ كېتىۋاتقاندا، بىر سېمىز قوينى يېتىلىۋالغان يولۇچى ئارقىسىدىن يىتىشىپ كېلىپ:

ــــ ئەسسالام پادىچى! بۇ قويلىرىڭىز تەخمىنەن 100 تۇياققۇ دەيمەن؟ ــــ دەپتۇ.

بىر نامەلۇملۇق ئۈچىنچى دەرىجىلىك تەڭلىمىلەرنى يېشىشتە مۇنداق 3 خىل ئۇسۇل قوللىنىلىدۇ:

(1)   يىلتىزدىن چىقىرىش ئۇسۇلى:

ئومۇمەن، ئۈچىنچى دەرىجىلىك ئەزا بىلەن ئازاد ئەزانىلا ئۆز ئىچىگە ئالغان تەڭلىمىلەرنى كۇب يىلتىزدىن چىقىرىش ئۇسۇلىدىن پايدىلىنىپ يېشىشكە بولىدۇ. مەسىلەن، تەڭلىمە

قوشۇش، ئېلىش، كۆپەيتىش، بۆلۈش، دەرىجىگە كۆتۈرۈش، يىلتىزدىن چىقىرىشتىن ئىبارەت 6 خىل ئەمەلنىڭ ئەمەل بېجىرىش تەرتىپى ئۈستىدە ئوتتۇرىغا قويۇلغان بەلگىلىمىلەر:
(1)   تىرناق بولمىغان ئەھۋالدا:
بىر خىل دەرىجىلىك ئەمەللەردى...

ئوۋ ئىتى ئۆزىدىن 10 مېتىر يىراقلىقتا بىر توشقاننىڭ يۈگۈرۈپ كېتىۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ، دەرھال ئۇنى قوغلىدى. ئىتنىڭ سەكرەش ئارىلىقى چوڭ بولغاچقا، ئۇ 5 قېتىم سەكرەپ باسقان يولنى توشقان 9 قېتىم سەكرەپ باسالايدۇ، ئەمما توشقاننىڭ ھەركىتى تىز بولغاچقا، ئىت ئىككى قېتىم سەكرىگەن ۋاقىت ئىچىدە توشقان 3 قېتىم سەكرىيەلەيدۇ.

سىزچە ئوۋ ئىتى توشقاننى قوغلاپ يىتىشەلەمدۇ؟ ئەگەر يىتىشەلىسە، قانچىلىك يول ماڭغاندىن كېيىن ئاندىن يىتىشەلەيدۇ؟

2. ئاجايىپ ھەربى ئويۇن

نۆل پادىشاھنىڭ تۇغۇلغان كۈنىنى تەبرىكلەش پائالىيىتىدە 1 قومانداننىڭ يېتەكچىلىكىدىكى ھەربى ئويۇن كۆرسىتىش نومۇرى بار ئىدى.

نۆل پادىشاھ، 1- باش مىنىستىر ۋە بارلىق مەمۇرى ئەمەلدارلار مۇنبەرگە چىقىشتى، ھەربى ئەمەلدارلارمۇ مۇنبەر ئالدىدا قاتار تىزىلىشىپ تەييار تۇرۇشتى. قوماندان 1 قولىدا قىزىل بايراقچە تۇتقان ھالدا ئىگىز قوماندانلىق مۇنارىسىگە چىقىپ تۇراتتى. مۇنارنىڭ ئالدىدا كەڭ ۋە تۈپ-تۈز مەشق مەيدانى بولۇپ، ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى كۆرەك سەھنىلىرىگە پۈتۈن سان پادىشاھلىقىنىڭ پۇقرالىرى لىققىدە تولغان ئىدى.

1. ئىمتىھان پروگراممىسىنى قايتىدىن بىر قۇر كۆرۈپ چىقىپ، ئىگەللەشكە تېگىشلىك بىلىم نۇقتىلىرىنى ئايدىڭلاشتۇرۇش.

 2. ئاساسى بىلىملەرنى قايتىدىن پۇختىلاپ چىقىش، بولۇپمۇ تولۇق ئىگەللەمىگەن نۇقتىلارنى.

 3. يېڭى پروگراممىدىكى تەڭشەلگەن نۇقتىلارنى مەخسۇس تەكرارلاپ چىقىش.

 4. بۇرۇن ئاسان خاتالىشىدىغان نۇقتىلارنى قايتىدىن كۆرۈپ چىقىش.

 5. ئىلگىرى ھەل قىلالمىغان مەسىلىلەرنى ھەل قىلىشنى ئۆگىنىۋېلىش.

بۇ سۇئاللار 2004-يىلىدىن 2008-يىلىغىچە بولغان 5 قېتىملىق پۈتۈن مەملىكەت بويىچە ئېلىنغان ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى ماتېماتىكا سۇئاللىرى بولۇپ، جەمئىي 168 يۈرۈش سۇئالنىڭ ھەممىسى تولۇق، ئىچىدە سۇئالنىڭ جاۋابىمۇ  بار. بۇ يىل ئالىي مەكتەپكە ئىمتىھان بېرىدىغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ 3-باسقۇچلۇق تەكراردا بۇ سۇئاللاردىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ، بۇ يىلقى ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىدا ماتېماتىكىدىن ياخشى نەتىجىگە ئېرىشىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.

ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى ماتېماتىكا ئىمتىھان سوئالىنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە جاۋاب بېرىش تاكتىكىسى

1. يېقىنقى يىللاردىن بېرىقى ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى ماتېماتىكا سوئالىنىڭ يادروسى بولسا ماتېماتىكىلىق ئىدىيە، ئۇسۇل بولۇپ، سوئالدا تۆت ئاساسى نۇقتا بار:

(1) ئاساسنى تۇتقا قىلغان ھالدا ئىقتىدار سىناش. بۇ ئاساسلىقى تاللاش ۋە بوش ئورۇننى تولدۇرۇش مەسىللىرىدە ئۆز ئىپادىسىنى تېپىۋاتىدۇ.

 (2) ئۇنۋېرساللاشتۇرۇشنى ئاساس قىلغان ھالدا ئىقتىدار سىناش. بۇ ئاساسلىقى ئاخىرقى ئۈچ چوڭ سوئالدا ئىپادىلىنىۋاتىدۇ.

(3) قوللىنىشنى ئاساس قىلغان ھالدا ئىقتىدار سىناش. بۇ تاللاش، بوش ئورۇننى تولدۇرۇش سوئالىدا بىر ئىككى ئاممىباپ ماتېماتىكا مەسىلىسى كۆرۈلىۋاتىدۇ، چوڭ سوئاللاردا بىر قوللىنىشلىق سوئال بولىۋاتىدۇ.

 (4) يېڭى تىپتىكى سوئال ئارقىلىق ئىقتىدار سىناش.

تارىم بلوگى 2008-يىل 4-ئاينىڭ 14-كۈنى قۇرۇلغاندىن بۇيان ھازىرغىچە توپ توغرا بىر يىل بولدى. بۇ بىر يىل جەريانىدا بلوگ يوقلۇقتىن بارلىققا كېلىپ، تەدرىجى تەرەققىي قىلىپ تورداشلارنىڭ ئېتىراپ قىلىشىغا ئېرىشكەن، ئۇيغۇرچە بلوگلار ئىچىدىكى نوپۇزلۇق بلوگلاردىن بىرى بولۇپ قالدى. تارىم بلوگىنىڭ قىسقىغىنە بىر يىل ئىچىدە بۇنچىلىك زور تەرەققىياتلارغا ئېرىشىشى پۈتۈنلەي تورداشلارنىڭ قىزغىن قوللاپ قۇۋۋەتلىگەنلىكىنىڭ نەتىجىسىدۇر. شۇ ماناسىۋەت بىلەن تورداشلارغا چوڭقۇر ئېھتىرام بىلدۈرىمەن!

بلوگ قۇرۇلغان بۇ بىر يىلدىن بۇيان نۇرغۇن ئىشلار بولۇپ ئۆتتى. ئەسلىدە بۇ بىر يىلدىكى بلوگنىڭ تەرەققىيات ئەھۋالىدىن تورداشلارغا تەپسىلىي دوكلات بەرسەم بولاتتى، بىراق دۇنيادا ئەڭ خوشۇم يوق ئىش مۇشۇ پىلان، خۇلاسە، دوكلات دىگەندەك نەرسىلەرنى يېزىشكەن. شۇڭا ئارتۇق گەپنى قويۇپ تورداشلارغا پايدىسى تەككۈدەك نەق گەپنى قلاي.

لوگارىفمىلىق تەڭلىمىلەرنى ھەقىقى سانلار توپلىمىدا يېشىشتە، ئادەتتە مۇنداق ئۇسۇللار قوللىنىلىدۇ:

(1)   بىر خىل ئاساسقا كەلتۈرۈش ئۇسۇلى:

بىر خىل ئاساستىكى لوگارىفمىلار بولسا، لوگارىفمىلانغۇچى سانلارنىڭمۇ ئۆزئارا تەڭ بولىدىغانلىقىغا ئاساسەن، لوگارىفمىلىق تەڭلىمە ئالگېبرالىق تەڭلىمىگە ئايلاندۇرۇلۇپ، بۇ ئالگېبرالىق تەڭلىمە يېشىلىدۇ، ئاندىن يىلتىزلار تەكشۈرۈلىدۇ. بۇ ئۇسۇل

(چەتئەلنىڭ قەدىمقى مەسىلىسى)

توشقان تۇغۇلۇپ 2 ئايدىن كېيىنلا نەسىل قالدۇرۇش ئىقتىدارىغا ئىگە بولىدۇ.

بىر جۈپ توشقان ھەر ئايدا بىر جۈپتىن توشقان تۇغىدۇ. تۇغۇلغان ھەر بىر جۈپ توشقان 2 ئايدىن كېيىن،  يەنە ھەر ئايدا بىر جۈپتىن توشقان تۇغىدۇ دىسەك، ئۇ ھالدا بىر جۈپ توشقان بىر يىلدا كۆپىيىپ جەمئىي قانچە جۈپ بولىدۇ؟

باشلانغۇچ مەكتەپ 1-يىللىقنىڭ 80 پارچە پرويىكسىيە ئارگىنالىنى چۈشۈرۈۋېلىڭ:

http://www.brsbox.com/filebox/down/fc/ea6f16f68950b0c11c555b4370e2fae9

كېيىنكى قېتىم باشلانغۇچ مەكتەپ 2-يىللىقنىڭ ماتېماتىكا پرويىكسىيە ئارگىناللىرى يوللىنىدۇ. شۇڭا كەڭ ماتېماتىكا ئوقۇتقۇچىلىرىنىڭ نەزىرى داۋاملىق بلوگىمىزدا بولغاي.

ئەسكەرتىش: پرويىكسىيە ئارگىنالىنىڭ ئىلگىرى يوللانغان قىسمىنى ئالدىنقى تېمىغا كىرىپ چۈشۈرۈۋېلىڭ.

پەرھات دېڭىز بويىدىن 2 يانچۇق قۇلۇلە قېپى تىرىپ كەلدى. ئۇ، بۇ قۇلۇلە قېپىنى سانىۋىدى، سول يانچۇقىدىكى قۇلۇلە قېپىنىڭ سانى جۈپ، ئوڭ يانچۇقىدىكىنىڭ تاق بولۇپ چىقتى.

ئۇ ئۆيگە قايتىپ كىلىپ ئاكىسىغا:

ـــــ ئاكا، يانچۇقۇمدىكى قۇلۇلە قېپى سانىنىڭ قايسىسى جۈپ سان، قايسىسى تاق سان ئىكەنلىكىنى تېپىپ باققىنا، ـــــ دىدى.

ـــــ سول يانچۇقۇڭدىكى قۇلۇلە قېپىنىڭ سانىنى 2 گە، ئوڭ يانچۇقۇڭدىكىنى 3 كە كۆپەيتىپ، بۇ ئىككى سان يىغىندىسىنىڭ جۈپ ياكى تاق سان ئىكەنلىكىنى دەپ بەرسەڭ، ئاندىن تاپالايمەن، ــــ دىدى ئاكىسى.

ئالدىنقى تېمىدا باشلانغۇچ مەكتەپ 1-يىللىقنىڭ Power Pont تا ياسالغان 100 پارچە پرويىكسىيە ئارگىنالىنى تەمىنلىگەن ئىدىم. بۈگۈن يەنە 100 پارچە پرويىكسىيە ئارگىنالىنى كەڭ باشلانغۇچ مەكتەپ ماتېماتىكا ئوقۇتقۇچىلىرىغا تەغدىم قىلىمەن. بۇنىڭ 67 سى Power Pont تا، 33 ى Flash تا ياسالغان.