ئىلقۇت تورى يانبىلوگ نەشرى

 1960-يىل 9-ئايدا، بىر قېتىملىق ئامېرىكا فېدراتسىيەسى مەبلەغ چىقىرىپ ئۇيۇشتۇرغان تەتقىقات ۋە تونۇشتۇرۇش يىغىنىدا، پېتېر دوكتۇر تۇنجى قېتىم ئۆزىنىڭ بايقىشىنى ئاشكارا ئېلان قىلدى.

ئەينى ۋاقىتتا پېتېر دوكتۇرنىڭ ئاڭلىغۇچىلىرى بىر توپ مائارىپ تەتقىقات پىلانىغا مەسئۇل بولىدىغان خادىملار ئىدى، ئۇلارنىڭ ھەممىسى تەكلىپ بېرىش خېتىنى ئاللىبۇرۇن تولۇق تاماملىغاچقا، ھەممىسى ئۆسۈپ بىر تۈرلۈك ياكى ئۇنىڭدىن يۇقىرى تەتقىقات پىلانىنىڭ مەسئۇلى بولۇپ قالغان ئىدى.

بۇ ئادەملەرنىڭ ئارىسىدىكى بەزىلىرىنىڭ ھەقىقەتەن تەتقىقات ئېلىپ بېرىش ئىقتىدارى بار ئىدى، لېكىن بۇنىڭ ئۇلار ئېرىشكەن مەسئۇللۇق ئورنى بىلەن مۇناسىۋىتى يوق ئىدى، باشقا نۇرغۇن ئادەملەر بولسا تەتقىقات خىزمىتىگە ماس كەلمەيتتى، ئۇلار پەقەتلا جان-جەھلى بىلەن بەزى كونىراپ كەتكەن سىتاتىستىكىلىق كۆنۈكمىلەرنى كۆپەيتمەكتە ئىدى.

شۇنىڭ بىلەن پېتېر دوكتۇر ئۇلارغا پېتېر پىرىنسىپىنى تونۇشتۇرۇپ، ئۇلارنىڭ قىيىن ئەھۋالىنى چۈشەندۈرۈشنى قارار قىلدى. ئۇلار ئاڭلىغاندىن كېيىن، دۈشمەنلىك نەزىرى بىلەن قاراش، مازاق قىلىش قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسىنى قىلدى. بىر ياش سىتاتىستىكىچى كۈلۈپ تېلىقىپ قېلىپ ئورۇندۇقتىن يېقىلىپ چۈشتى. ئۇ باشقىلارغا چۈشەندۈرۈپ، ئۆزىنىڭ كۈچلۈك ئىنكاسىنى پېتېر دوكتۇرنىڭ چىشىغا تېگىش تۈسىنى ئالغان يۇمۇرىستىك نوتۇقى كەلتۈرۈپ چىقارغانلقىنى ئېيتتى. دەل شۇ ۋاقىتتا، ئۇ رايون تەتقىقات مەسئۇلى، يەنى ئۆزىنىڭ بىۋاسىتە رەھبىرىنىڭ بىردەم قىزىرىپ، بىردەم كۆكۈرىۋاتقانلىقىنى كۆرمەي قالدى. ئەينى ۋاقىتتتىكى داڭلىق مۇخبىر خىۋىر پېتېر پىرىنسىپىغا ناھايىتى قىزىقىپ قالدى، ئۇ پېتېر دوكتۇرنىڭ ئۆزىنىڭ  دانىشمەنلەرچە پىكىرىنى «پېتېر پىرىنسىپى» ناملىق بۇ كىتاب قىلىپ يېزىپ چىقىشىغا تۈرتكە بولدى. لېكىن «پېتېر پىرىنسىپى» دېگەن بۇ كىتابنىڭ نەشىر قىلىنىشى نۇرغۇن ئەگرى-توقايلىقلارنى باشتىن كەچۈردى، بۇ جەرياندا پېتېر دوكتۇر جەمئىي 14 پارچە خىزمەتنىڭ ھۆددىسىدىن چىقالمىغان مۇھەررىرنىڭ ماقالە قايتۇرۇش خېتىنى تاپشۇرۇۋالدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئايلىنىپ ئۆتۈش ئۇسۇلى، يەنى ئۇ ئۆزىنىڭ كىتابىدا «پېتېر ئايلىنىپ ئۆتۈش ئۇسۇلى» دەپ ئاتىغان ئۇسۇلنى قوللىنىپ نەشىردىن چىقىشنى ئىلگىرى سۈرۈشنى قارار قىلدى. ئۇ خىۋىر ئەپەندىم بىلەن ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ گېزىت-ژۇرناللاردا ماقالە ئېلان قىلىپ پېتېر پىرىنسىپىنى تونۇشتۇردى، ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئىنكاسى ناھايىتى قىزغىن بولدى، نەچچە ئايدىلا، پېتېر دوكتۇر ئوقۇرمەنلەردىن 400 پارچىدىن ئارتۇق خەت تاپشۇرۇۋالدى، ئۇنى نوتۇق سۆزلەشكە تەكلىپ قىلىدىغانلار ۋە ئۇنىڭ بىلەن ئورگىنال كېلىشىمى تۈزىدىغانلارمۇ توپ-توپ بولۇپ كېلىشكە باشلىدى.

ماقالىلەر زىلزىلە قوزغىغاندىن كېيىن، ئاخىرى نەشرىيات خوجايىنى پېتېر دوكتۇرنى ئىزدەپ كېلىپ نەشىر قىلىش ئىشىنى سۆزلەشتى. بۇ كىتاب 1969-يىل 2-ئايدا نەشىردىن چىققاندىن كېيىن، تەدرىجىي ھالدا غەيرى رومان تىپىدىكى بازارلىق كىتابلار شەرەپ تاختىسىدا بىرىنچى ئورۇنغا ئۆتتى ھەمدە ئۇزۇن مەزگىل شەرەپ تاختىسىدا ئالدىنقى ئورۇننى ئىگىلىدى، داۋاملاشقان ۋاقتى 20 ھەپتىگە يەتتى. ھازىرغا قەدەر، «پېتېر پىرىنسىپى» ئون نەچچە خىل تىلغا تەرجىمە قىلىنىپ، دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا بازار تاپتى. تېخىمۇ ئەقىل يەتمەيدىغىنى، بۇ كىتاب نۇرغۇن ئالىي مەكتەپلەرنىڭ زۆرۈر دەرسى بولۇپ قالدى ھەمدە نۇرغۇن تەتقىقات ۋە مۇھاكىمە يىغىنلىرىدا بەس مۇنازىرە قىلىنىدىغان تېمىغا ئايلاندى.

بۇنىڭدىن سىرت، بۇ كىتاب يەنە بىرنەچچە جىددىي تەتقىقات پىلانلىرىغا ئىمكانىيەت يارىتىپ بەردى، پېتېر پىرىنسىپىنىڭ ئۈنۈمدارلىقى تەكشۈرۈلگەندە، نەتىجىدە ھەر تۈرلۈك تەتقىقاتلارنىڭ ھەممىسى پېتېر دوكتۇرنىڭ كۆزىتىشىنىڭ خاتاسىز ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىدى.

پېتېر دوكتۇرنىڭ «پېتېر پىرىنسىپى»نى ئىزاھلىشى، مۇشۇ ئەسىرنىڭ ئىجتىمائىي ۋە پىسخىكا ساھەلىرىدىكى كۆزىتىش ئىقتىدارى ئەڭ يۇقىرى بولغان ئىجادىي پىكىر بولۇپ قالدى.