ئىلى دىيارى بلوگى

                                            ئاۋازلىق ئەسەر- سادىر پالۋان

                                       سادىر پالۋان ئلى دىيارىدا ئۆتكەن خەلق ئوغلانى.

غۇلجاشەھەردىكى خەنزۇ بازار ھەققىدە

«خەنزۇ بازىرى»نىڭ ئەينى چاغلاردىكى ئەڭ ئاۋات بۆلىكى ئانچە بەك چوڭ بولمىسىمۇ، لېكىن ئۇ مۇشۇ  يەردە   تۇغۇلۇپ، مۇشۇ يەردە ئۆسكەن تىيەنجىنلىك بالىلارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا ئۇلارنىڭ قەلبىگە مەڭگۈ ئۆچمەس ئىزلارنى قالدۇرغان ئىنتايىن بۈيۈك، بىباھا گۆھەر جاي ھېسابلىنىدۇ.

ۋاپاسىز ئوغول

ھەممىمىز ئانا دەپ قوشاقلار قاتتۇق،

ھەممىمىز شائېر بوپ داستانلار يازدۇق.

مىھرىبان شۇ ئانا يالغۇز قالغاندا،

ھالىدىن قانچىلىك خەۋەر ئىپ باقتۇق؟

غۇلجا شەھىرىدىكى خەنزۇ بازىرى ھەققىدە

 پۈتۈن ئەتراپنى سۈت قايماقنىڭ شېرىن ھىدى قاپلايتتى. ئۇزاقتىن تەلمۇرۇپ تاپقان بۇ ماروژنىمىزنى بىراقلا يەۋېتىشىكە كۆزىمىز قىيماي خېلى ئۇزۇنغىچە بەكمۇ ئېھتىياتچانلىق بىلەن شۈمەپ كوچا چۆگىلەپ ئوينايتتۇق. 
    

سىڭلىمغا نەسىھەت

      سەن مۇھەببەتلەشكىنىڭدە ھەرگىزمۇ تەۋەككۇلچىلىك قىلما،ئېغىر-بىسىق بول.ھەممە چىمەننىڭ گۇللىرى يىراقتىن ئوخشاش     كۆرىنىدۇ.ئالدىراپ پۇراقسىز گۇلگە ئۇچۇراپ قالما.ھەقىقى ئاشۇق-مەشۇق بولاي دىسەڭ،سۆيگۇنىڭنىڭ كۆڭلىنى ھەر تەرەپتىن ئىزلە.ئويناشتىم دەپ سۇ چاچما، ئاق كۆڭلەك داغ بولىدۇ.ئويناشتىم دەپ گەپ قىلما،مۇھەببەتلىك كۆڭۇلگە داغ چۇشىدۇ.

ئىلى مەشرىپى ھەققىدە                                                    

مەشرەپ — ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئەنئەنىۋى كۆڭۈل ئېچىش ئويۇنى ھەم قائىدە–يوسۇن تەشەببۇس قىلىنىدىغان سورۇنى، شۇڭا ئۇيغۇرلاردا «بالاڭنى ئاۋۋال مەكتەپكە بەر، كېيىن مەشرەپكە» دەيدىغان ھېكمەت بار. مەكتەپ ئىنسان بالىسىغا تەپەككۈرىنى ئاچىدىغان بىلىم ئۆگىتىدۇ. مەشرەپ بولسا ئەدەب–ئەخلاق، قائىدە–تەرتىپ، ئولتۇرۇش–قوپۇش، مېھمانلارغا قانداق داستىخان سېلىش، مېھمان كۈتۈش، ئۇزىتىش، چوڭلارنى ھۆرمەت قىلىش، كىچىكلەرنى ئىززەتلەش، كىشىنىڭ ھەققىنى يېمەسلىك، ئىجتىمائىي سورۇنلاردا ئادەمگەرچىلىككە ئەھمىيەت بېرىش، ھالال ئەمگەك ئارقىلىق ئاددىي–ساددا تۇرمۇش كەچۈرۈش، ئاتا–ئانىنى ھۆرمەت قىلىش، ئىقتىسادچىل بولۇش قاتارلىق نۇرغۇن مەزمۇنلارنى ئۆزئىچىگە ئالىدۇ.

يىللار ساخلىماس سىنى

"ئۆمۈر ئاتقان ئوق"دەركەن،

ھەر بىر دەقىقەڭ قايتماس.

ئۆتسە ھايات مەنىسىز ،

روھىڭمۇ ئارام تاپماس.

ئىلى مەشرىپى ھەققىدە       

داستىخان يىغىلىشتىن ئاۋۋالقى دۇئادىن كيىن پاششاپ ئوتتۇز ئوغۇلنى «يەك تىز» ئولتۇرۇشقا بۇيرۇق بېرىدۇ ھەم كۆل بېگىگە    «گۈل چاي كەلتۈرۈلسۈن!» دەپ بۇيرۇق چۈشۈرىدۇ. كۆل بېگى ئالدىن تەييارلاپ قويغان گۈل چاينى كەلتۈرىدۇ. گۈل چاي ھەرخىل شەكىلدە ياسىلىدۇ. بەزىلەر چىنىنىڭ ئۈستىگە ھەرخىل گۈللەرنى ئەپچىللىك بىلەن تىزىپ ئالاھىدە كۆرۈنۈش قىلىپ ياسايدۇ ياكى  ئالمىلارنى پىچاق بىلەن كۈچۈك چىشى قىلىپ ھەرە شەكلىدە ياساپ، چىنىنىڭ ئەتراپىغا تۇرغۇزۇپ، ئوتتۇرىغا بىر تال چىرايلىق        گۈلنى    ئورۇنلاشتۇرۇپ، پەتنۇسقا سېلىپ كەلتۈرىدۇ، يېزىقچىلىقتىن خەۋىرى بار بىرىنى يىگىت بېشى كاتىپلىققا سايلايدۇ

سۆيسەڭ پەقەت بىرىنى سۆيگىن!

سۆيسەڭ پەقەت بىرىنى سۆيگىن،

ئۇژمە كۆڭۇل بولمىغىن ھەرگىز.

ئۇزگىنىڭ ئۇ «نازۇك چىمەن »دەپ ،

بىل:« مەن ئۇچۇن خۇشپۇراق نەرگىز.»

ئىلىدىكى تاتارلار ھەققىدە

    ئىلى دىيارى قەدىمدىن تارتىپ يېرى كەڭ، سۈيى مول، دېھقانچىلىق ۋە چارۋىچىلىق ئاساس قىلىنغان مۇنبەت زېمىن. ئورمانچىلىق ۋە باغۋەنچىلىك - زېمىننىڭ ئاۋات بولۇش ئامىللىرىنىڭ بىرى. ئىلى ۋادىسى ھۈنەر، ھېكمەت، ئەدەبىيات - سەنئەت بەرپا قىلىنغان تارىخىي زېمىن بولغانلىقى بىلەنمۇ مەشھۇر. بۇ باياشات زېمىندا ئۇزۇن يىللاردىن بېرى ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز، ئۆزبېك، تاتار ۋە باشقا تۈركىي خەلقلەر ئېجىل- ئىناق بىللە ياشاپ كەلگەن.