جوڭگۇ - يىپەك يولى يۇرتى ، يىراق قەدىمكى زاماندا ، جوڭگۇنىڭ يىپەكلىرى كۆپلىگەن كىشلەرنىڭ تىرىشچنالىقى ئارقىلىق دۇنيادىكى ناھايتى كۆپ جايلارغا ئېلىپ بېرىلاتتى. بۇنىڭ ئىچىدە ، جوڭگۇ يىپەكلىرى قەدىمكى زاماندىكى ياۋروپاغىمۇ ئېلىپ بېرىلغانىدى . ئەينى ۋاقىتتا ، جوڭگۇ يىپەكلىرىنى ياۋروپاغا توشۇيدىغان ئىككى ئاساسلىق يول بولۇپ ، بىرى قۇرۇقلۇق ئارقىلىق ، يەنە بىرى دېڭىز ئارقىلىق توشۇلاتتى. قۇرۇقلۇق يولى جوڭگۇدىن باشلىنىپ غەربكە قاراپ ئوتتۇرا ئاسىيا ، غەربىي ئاسىيا ا ئارقىلىق شىمالىي ئافىرىقا ۋە ياۋروپاغا يېتىپ باراتتى؛ دېڭىز يولى جوڭگۇدىن باشلىنىپ غەربكە قاراپ تىنىچ ئوكيان ، ھىندى ئوكيان ئارقىلىق ئوتتۇرا دېڭىز ئەتراپىغا يېتىپ باراتتى. ئەڭ دەسلەپتە قۇرۇقلۇق يولى ناھايتى زور رول ئوينىغانىدى ، ئادەت يۈزسىدىن ، كىشلەر قۇرۇقلۇقتىكى جوڭگۇ بىلەن شىمالىي ئافىرىقا ۋە ياۋروپانى تۇتاشتۇرىدىغان سودا يىپەك يولى دەپ ئاتىغان . يىپەك يولىدا يالغۇز يىپەك ۋە يىپەك توقۇلمىلا توشۇلمايتتى. كېيىن بەزىلەر دڭىز يولىنى دېڭىز ئۈستىدىكى يىپەك يولى دەپ ئاتىغان . « يىپەك يولى » دېگەن بۇ ئۇقۇمنى رىشخوفىن ئىسىملىك گېرمانىيلىك جۇغراپىيەشۇناس  ئەڭ بۇرۇن ئوتتۇرىغا قويغان .

     1877- يىلى ، ئۇ « جوڭگۇ » دېگەن كىتابىدا جوڭگۇنىڭ ئىككى خەن سۇلالىسى دەۋرىدە ، جوڭگۇ بىلەن ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە ھىندىستان ئوتتۇرىسىدا يىپەك توشۇشنى ئاساس قىلدىغان بىر سودا يولى بارلىقىنى ئوتتۇرىغا قويغان . دەرۋەقە ، بۇ ئانچە مۇكەممەل قاراش ئەمەس ئىدى . كېيىن ئالىملار كۆپ تەرەپلىمە ئىسپاتلاش ئارقىلىق ، يىپەك يولىنىڭ ئۇقۇمى دائىرىسى ۋە ئىچكى مەنىسىنى تەدىرىجى تولۇقلاپ بېيىتقان ، 19- ئەسىرنىڭ ئاخىرى ، 20- ئەسىرنىڭ باشلىرىدا يىپەك يولى دېگەن ئۇقۇم بېكىتلگەن . ئارخېئولۇگىيلىك ئىسپاتلارغا قارىغاندا ،قەدىمكى زاماندا جوڭگۇ ئۈجمە دەرىخى تىكىش، پىلە بېقىش ۋە يىپەك توقۇلمىلىرىنى ئىشلەپچىقىرالايدىغان بىردىنبىر دۆلەت ئىدى .

     شاڭ سۇلالىسى دەۋرىدىن يېغىلىق دەۋرىگىچە بولغان مەزگىلىدە ، جوڭگۇنىڭ يىپەك توقۇلمىلىرى ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە ھىندىستان ئەتراپىغا ئېلىپ بېرىلغان . غەربىي خەن سۇلالىسى دەۋرىدە ، جوڭگۇنىڭ قۇدىرەت تېپىشىغا ئەگىشىپ ، جوڭگۇنىڭ غەربىدىكى يول تېخىمۇ راۋانلاشقان ، جاڭ چىيەن غەربىي رايونغا بارغاندىن كېيىن ، خەن سۇلالىسىنىڭ غەربىي رايونغا كېلىدىغان ئەلچىلىرى ۋە سودىگەرلىرىنىڭ ئايىغى ئۈزۈلمەي ، يىپەك يولى تېخىمۇ راۋانلاشقان . شەرقىي خەن سۇلالىسى دەۋرىدە ، جوڭگۇ گەن يىڭنى داكچىنغا ئەلچىلككە ئەۋەتكەن ، گەن يىڭ چالجىيغا بېرىپ ، دېڭىزغا دۇچ كەلگەندىن كېيىنلا  جوڭگۇغا قەيتىپ كەلگەن . يىپەك يولى ئارقىلىق جوڭگۇنىڭ يىپەك قاتارلىق ئالاھىدە مەھسۇلاتلىرى ئوتتۇا ئاسىيا ، غەربىي ئاسىيا ، شىمالىي ئافىرىقا ، ھەتتا ياۋروپاغا ئۈزلۈكسز توشۇلۇپلا قالماي ، چەت ئەلنىڭمۇ بىر مۇنچە ئالاھىدە مەھسۇلاتلىرى جوڭگۇغا توشۇلغان، چەت ئەللىك بىر مۇنچە سودىگەرمۇ جوڭگۇغا كەلگەن . يىپەك يولى ئەمەلىيەتتە ئاساسەن بىر يۆنىلىش ، خالاس . ھەقىقىي يىپەك يولى بىر يول بىلەن چەكلەنمەيتتى. ئۇنىڭ بەزى تارماقلىرى بار ئىدى ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئوخشاش بولمىغان دەۋرلەردىكى لىنىيمۇ ئوخشاشمايتتى. ئىككى خەن سۇلالىسى دەۋرىدە ، يىپەك يولىنىڭ ھازىرقى جوڭگۇ تەۋەسىدىكى بۆلىكىنىڭ ئاساسى يۆنلىشى ئەڭ دەسلەپتە مۇنداق ئىدى : جوڭگۇنىڭ خەن سۇلالىسى دەۋرىدىكى پايتەختى چاڭئەندىن باشلىنىپ ، خېشى كارېدوردىكى ۋۇۋېي ، جاڭيى ، جيۇچۈەن ، دۇنخۇاڭ قاتارلىق جايلاردىن ئۆتۈپ ، يۈمىنگۈەن ياكى ياڭگۇەن قورۇقىدىن ئۆتكەندىن كېيىن ، كىرورەن ( ھازىرقى لوپنور ) گە باراتتى. يىپەك يولى كىرورەندىن باشلىنىپ ، غەربكە قارا كۆنچى دەرياسىنى بويلاپ چېدىر ( ھازىرقى  كورلا ) ، بۈگۈر ، كۈسەن ( ھازىرقى كۇچا ) ، قۇم ( ھازىرقى ئاقسۇ ) دىن ئۆتۈپ سۇلى ( ھازىرقى قەشقەر ) غا باراتتى، جەنۇبىي يول پىچاندىكى مىرەن قەلئەسىدىن باشلىنىپ ، ھازىرقى چەرچەن دەرياسىنى بويلاپ چەرچەن ، ئۇدۇن ( ھازىرقى خوتەن ) قاتارلىق جايلاردىن ئۆتۈپ غەربىي جەنۇب ئارقىلىق قەشقەرەە باراتتى. قەشقەردىن يەنە ئوتتۇرا ئاسىياغا باراتتى. كېيىن ، يىللارنىڭ ئۆتۈشى ، تەبئي شارائىتنىڭ ئۆزگىرىشى ، يەنى جەنۇبىي يولنىڭ شەرقىي بۆلىكىنىڭ قۇملىشىپ كېتىشى ياكى ئۇرۇش سەۋەبىدىن ، يەنە تارىختا « يېڭى ئاتالمىش شىمالىي يول » ، « ئوتتۇرا يول » ، « دەريانىڭ جەنۇبىدىكى يول » ، « شىمالىي يېڭى يول » دەپ ئاتالغان يېڭى يوللار ئېچىلدى . بۇ يوللار قەشقەردىن غەربكە سوزۇلۇپ ، ئوتتۇرا ئاسىيادىن ئۆتۈپ ، فەرغانە ، باكتېرىيە ، بۇخارا ( ئارساك) قاتارلىق قەدىمكى ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلەتلىرىگە تۇتىشاتتى . بۇ يەرلەردىن يەنە غەربىي جەنۇبقا قاراپ ماڭغاندا ئىككى دەريا ۋادىسى ۋە شىمالىي ئافىرىقىغا بارغىلى بولاتتى . خەن سۇلالىسى دەۋرىدە ، بۇ يەرلەر رىم ئىمپېرىيسىنىڭ تەسىر دائىرسىدە ئىدى . سۇڭ سۇلالىسى دەۋرىدىن كېيىن ، جوڭگۇنىڭ دېڭىز سودىسى گۈللىنىشكە باشلاپ ، جوڭگۇ تاۋارلىرى دېڭىز يولى ئارقىلىق شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيا، ھىنىدىستان ، ئەرەب يېرىم ئارىلى ۋە شەرقىي ئافىرىقا قاتارلىق جايلارغا توشۇلدى ، شۇڭا بەزىلەر دېڭىزدىكى بۇ سودا يولىنى دېڭىز يىپەك يولى دەپ ئاتىغان .