 ئالۋۇن
(پوۋېست)
ئاپتورى: تۇرسۇنجان مۇھەممەت
1
ئەڭ ئاخىرقى مىھمان ئۇزاپ بولغاندا كىچە تەڭدىن ئاشقانىدى . داۋۇت مەيچى ئاسمانغا قاراپ، كۆكسىنى تولدۇرۇپ ئېغىر نەپەس ئالدى. ئۇنىڭ ھاراق، تاماكۇ ۋە ئاللىقانداق نەرسىلەرنىڭ ھىدى سىڭىپ كەتكەن ئىچكى ئەزالىرىدىن سېسىغان گۆشنىڭكىدەك بىر خىل قاڭسىق پۇراق ئېتىلىپ چىقتى. « گارت » قىلغان كېكىرىك بىلەن كۆكسى- قارنى بوشاپ، ئۆزىنى يەڭگىل سەزدى. ئۇ يۇلتۇزلار چىمىرلىشىپ تۇرغان ئاسمان بېتىدىن نەزىرىنى ئۆيى تەرەپكە ئاغدۇرغىنىدا، كۈندىكىدەك غەللە ساناش تەقەززاسى كۈچىيىپ، ئۆزىنى قازناققا ئاتتى. قازناقنىڭ بولۇڭىغا قۇيۇلغان كىچىككىنە تۈمۈر ساندۇق بەئەينى ئالائىدىننىڭ سېھىرلىك چىرىقىدەك ،ئۇنىڭغا چەكسىز ۋەدىلەرنى بىرىپ ، قۇچىقىنى ئېچىپ قاراپ تۇراتتى . ئاشۇ تۈمۈر ساندۇقتا ئۇنىڭ بۈگۈنكى ئۈمىد - ئارزۇلىرى سۇلىنىپ ياتاتتى . ئۇ ئاشۇ ئۈمىد - ئارزۇ ئۈچۈن بۈگۈن ھېرىپ چارچىدى ، مەست بولدى ، تۇتقان – قويغىنىنى بىلمەي ، پۇتى پۇتىغا تەگمەي شاپاشلىدى ،مانا ، ئەڭ ئاخىرقى مىھمانمۇ ھازىر ئۇزىدى ، پىشكەل ئوغرىنىڭ قىلىقلىرى ئۇنىڭ جان – مېنىنى چىقارغان بولسىمۇ ، كىتەر چاغدا غەللىگە تاشلىغان بىر مۇنچە پۇل ئۇنىڭ ھەممە ھاردۇقلىرىنى ، رەنجىشلىرىنى بىراقلا يوققا چىقاردى . داۋۇت مەيچى بىر بۇلۇڭغا تۈرتۈلۈپ كەتكەن ئورۇن – كۆرپىلەرنى يىغىشتۇرىۋاتقان تاز چىراي خۇتۇنىغا مۇنداقلا بىر قارىۋەتكەندىن كېيىن غەللە ساندۇقنى قۇچىقىغا ئالدى . – كىچە بىر يەرگە بارغاندىمۇ ساندۇققا قاراپ باقمىسىلا كۆزلىرىگە ئۇيقۇ كىرمەمدۇ ؟ – دېدى ئايال نارازى بولغاندەك ئالىيىپ . – كىچە بىر يەرگە بارغان بولسا كۆزۈڭگە كۆپچىمەمسەن ؟ – داۋۇت مەيچى خوتۇنىغا گۆلەيدى . – شۇنداق دېگەن بىلەن ، ئادەمنىڭ كۈزى ئۇيقىغا بارا - بارمايلا كاچكۇلغا سەكرىگەن ئىتتەك دۈگدەرەپ ئادەمنىڭ قوينىغا كىرسىلە ئويغىنىپ كىتىمەن ، – ئايال نارازىلىق چىقىپ تۇرغان ئۇيقىچان كۆزلىرىنى داۋۇت مەيچىگە تىكتى ، – بىرلا ئويغىنىپ كەتسەم قايتا ئۇخلىمىقىم تەس، – خوتۇن دىگەننىڭ پوقى دورا ئەمەس ، – دېدى داۋۇت مەيچى خىر - خىر ھىجىيىپ ، – ئاشۇنداق ھېرىپ- ئاچقاندا ، تۇڭۇپ –تەرلىگەندە قوينىغا كىرەرمىز دەپ ئالمىساق نىمە قىلىمىز سىلىنى قېرى كالىدەك بورداپ ؟ دەل شۇ چاغدا قازناققا ئون يەتتە – ئون سەككىز ياشلاردىكى بىر قىز كىرىپ كەلدى . ئۇنى كۈرۈپ ئايال باشقا گەپ – سۆز قىلماستىن بىر قۇچاق يوتقان - كۆرپىنى قولتۇقلىغىنىچە سىرىتقا ماڭدى . قىزمۇ چىنە – قاچا ، قاپاق – تاۋاقلارنى جالاقلىتىپ ئېلىپ ماڭدى . ئۇنىڭ كۆزلىرىدىن بىر خىل خالىماسلىق ، نارازىلىق ئىپادىلىرى چىقىپ تۇراتتى . داۋۇت مەيچى قازناقنىڭ ئىشىكىنى ئىچىدىن دەملىدى ، ئاندىن « بىسمىللا» دېگىنىچە ساندۇقنىڭ ئىشىكىنى ئاچتى . ساندۇقتا ھەقىقەتەن ئۇنىڭ پەرەز قىلغىنىدەك ، خېلىلا پۇل بار ئىدى . قالايمىقان چېچىلىپ تۇرغان ھەررەڭ – سەررەڭ پۇللارنى قاماللىغاندا ، ئۇنىڭ كۆز جىيەكلىرىدىكى ئۇششاق قورۇقلار يەنىمۇ كۆپەيدى ، يىرىك ساقاللىرى دىر- دىر تىترىدى ، ئىسلاشقىنىدىن قارامتۇل كۆرىنىدىغان چىرايىغا ئاشۇ بىر تۇتام پۇلدىن تارىغان ئاجايىپ بىر خۇشاللىقىنىڭ يارقىن نۇرلىرى ۋىللىدە تىپىپ چىقتى . داۋۇت مەيچىنىڭ بۈگۈن ھەقىقەتەن ئامىتى كەلگەنىدى . ئۇ پۇللارنى ئاۋال چوڭلىرىدىن باشلاپ سايلاشقا باشلىدى ، ئاخىرىدا موچەن – سىنىتلىرىغىچە بىلىنى باغلىدى . ئۇ خۇددى قانداقتۇر بىر ئىگىلىكنىڭ ماگناتلىرىدەك ، قولىدىكى پۇللارنىڭ ھىساۋىنى مەڭگۈ ئېلىپ بولالمايدىغاندەك بىر ھىسسىياتتا بارمىقىغا تۈكۈرۈپ ئولتۇرۇپ بىرمۇ – بىر ساناپ چىقتى .ھەممىسى ئىككى يۈز ئەللىك بەش كوي ئالتىمۇ سەككىز پۇڭ ئىدى. – قايسى تىجىمەلنىڭ ئىشىكىنا بۇ ؟ – داۋۇت مەيچى پارچە پۇللارنى سانىغاندا بىردىنلا كۆڭلى يېرىم بولدى. چۈنكى ، ئۇ ئاشۇ موچەن – سىنىتلارنى ساناۋاتقاندا ئۆزىنى قەلەندەرنىڭ ئورنىغا چۈشۈپ قالغاندەك ، بۇ پۇللارنى تىجارەت قىلىپ ئەمەس ، خۇددى تىلەپ تاپقاندەك بىر ھىسسىياتتا پۇچىلاندى . دېمىسىمۇ بۇ پۇللار كىمدۇ بىرىنىڭ يەنىلا ھىساپنى چالا قىلغىنىنى ، يىگەن –ئىچكىنىنىڭ پۇلىنى پۈتۈنلەپ تاپشۇرمىغىنىنى بىلدۈرەتتى . – ھەي ، ئۆزىنى بىلمەيدىغان سىيت نوچىدىن يەنە بىرسى تېپىلىپتىدۇ – دە ، – داۋۇت مەيچى رەتلىنىپ بىلى باغلانغان پۇللارنى كەڭ ئاغلىق رەسمانى ئىشتاننىڭ ئىچىگە ئورنىتىۋالغان يانچۇققا سېلىپ ئاغزىنى ئىلغۇچ بىلەن ئىتىپ قويدى ، – بۇيرىتارىدا يانچۇق بىلەن ھىساپلاشماي نوچىلىق قىلىپ ، ھىساپ كىتاپ قىلغاندا بەزگە تويمىغان ئاچ مۈشۈكتەك كۆزىنى پارقىرىتىپ تۇرۇپ تىل چاينايدىغان ، ھەتتا ئىشتاننى سېلىپ ئادەمنىڭ ئالدىدا دۈم يېتىشتىنمۇ يانمايدىغان بىنۇمۇسلار ھەجەپ كۈپىيىپ كەتتى مۇشۇ كۈندە . نىمە ئامال ،« نىسى بولمىغان تىجارەت يوق » دېگىنى راست ئوخشىمامدۇ ؟ – ئۇ تاماكا ئىسى ۋە بۇزۇلغان ئۈزۈم پۇراپ تۇرىدىغان قازناقتىن دالان ئۆيگە چىقتى . ئايال بەكلا چارچىغانلىقتىنمۇ ياكى شۇنداق ياتسىلا ئۇيقىسى تەييارمۇ ،ئەيتاۋۇر خارقىراپ ئۇيقىغا كەتكەنىدى . داۋۇت مەيچى تامبىلىنى سېلىپ پۈرلەپ – تۈرمەكلەپ بېشىغا قويغاندىن كېيىن خوتۇنىنىڭ يوتقىنىنى قايرىدى – دە، سۇغۇردەك بىرلا دەۋرەپ كىرىپ كەتتى ، ئايال ئۇيقۇلۇق ھالدا يىلاندەك تولغىنىپ گۇڭۇرلىدى : – بېشىنى يىگۈر داۋۇت تاز ، يەنە ئۇيقۇنى ھارام قىلىپ ... داۋۇت مەيچى مۇزدەك ئالقىنى بىلەن ئايالىنىڭ خالتىلىشىپ ، بېقىنىغا ساڭگىلاپ قالغان كۆكسىنى مۇجۇپ تۇتۇپ قويدى ، ئايال يىلان چاققاندەك تولغۇنۇپ يۇلقۇندى ، شۇ ئەسنادا ئۇنىڭ جەينىكى داۋۇت مەيچىنىڭ نەق كۆزىگە كىلىپ تەگدى . « پال » قىلىپلا چاچرىغان بىر پارچە ئوت ئۇنىڭ كۆز گۆھىرىنى كۆيدۈرۈپ ئۆتتى . – نىمىگە چىچاڭشىيسەن قېرى چوشقا ؟ – داۋۇت مەيچى ئوت چىقىپ كەتكەن كۈزىنى تۇتقىنىچە ئايالىغا تىل سالدى ، – پۈرلىشىپ قالغان بەز خالتاڭنى ساۋاپ بولار دەپ تۇتۇپ قويسام ، كۈكۈيۈن چاققان غۇنىجىندەك سەكرەپ مۈڭىسەنغۇ ؟ مانا ئەمىسە ،– ئۇ شۇنداق دەپلا ئايالىنىڭ ساغرىسىغا كۈچ بىلەن بىرنى تەپتى - دە ، ياستۇق ئاستىدىكى ئىشتاننى قولتۇقلاپ يەنە قازناققا ماڭدى . – مىنى تەپكەن پۇتلىرىڭ دوزاخقا تۇترۇق بولار خۇدايىم ،– ئايالىنىڭ بۇغۇق ئاۋازدا قىلغان نىدالىرى ئۆي ئىچىدە ياڭراپ كەتتى ، – ئادەمگە يا كىچىسى ئارامچىلىق يوق ، يا كۈندۈزى ، مەن تويدۇم ، بۇنداق كۈندىن تويدۇم ، ھۇ ھاراقكەش ، تۈز يولدا كىتىۋېتىپ ماشىنىنىڭ ئاستىغا كىرىپ كىتەرسەن ئىلاھىم ، ئىت ئۈلۈمىدە ئۆلەرسەن قېرى لەقۋا .... داۋۇت مەيچى ئاغرىغان كۈزىنى تۇتقىنىچە يوتقان – كۆرپىسى يىغىۋېتىلگەن قازناق سۇپىسىغا كىلىپ ، ئىشتاننى بېشىغا قويۇپ قىيسىيىپ ياتتى. ئەمما ئۇنىڭ كۈزىدىكى دەھشەت ئاغرىق ئۇيقىسىنى قاچۇرغان ئىدى . ئۇ يەنە ئىشتاننى كىيىپ قازناقتىن سىرتقا ماڭدى . كەچكۈز پەسلى كىرىپ قالغانىدى ، كىچىنىڭ كىشىگە ئارام بىرىدىغان سالقىن ھاۋاسىنىڭ ئورنىنى چىداپ بولماس ئاچچىق سوغۇق ئىگەللىگەنىدى .قاياقتىندۇر سوقۇپ تۇرغان ئىزغىرىن شامال داۋۇت مەيچىنىڭ بىر جەينەك زەربىسىدە مەستلىگىدىن يىشىلگەن ۋىجىك تىنىنى شۈركەندۈرۈۋەتتى . ئاسماندا بۈگۈن نىمىشقىدۇر يۇلتۇزلار كۈپۈيۈپ قالغانىدى ، بىر تاغار ساماننى چېچىۋەتكەندەك كۈرۈنىدىغان يۇلتۇزلار توپىنىڭ سەل نېرىسىدا بەكمۇ يارقىن نۇرلىرى بىلەن باشقىچە چاقناپ تۇرغان چولپان يۇلتۇز بۈگۈن ئەسلى ئورنىدىن تېخىمۇ پەسلەپ كەتكەندەك، ئۇنىڭ باش ئۈستىدىلا ساڭگىلاپ تۇرغاندەك كۈرىنەتتى . داۋۇت مەيچى قول سوزسىلا ئۇنى تۇتىۋېلىپ قوينىغا سالىدىغاندەك بىر تۇيغۇدا چولپانغا تىكىلدى. يۇلتۇز بىر قارىسا ئۇنىڭ بىچارە ھالىتىگە ئىچ ئاغرىتىۋاتقاندەك ، يەنە بىر قارىسا ئۇنىڭ ھالىدىن كۈلىۋاتقاندەك چىمىرلاپ تۇراتتى . دەل شۇ چاغدا ئۇنىڭ خوشنىسى كامىلجاننىڭ قوش قاناتلىق دەرۋازىسى غارقىراپ ئېچىلىپ ، ئىشىك ئارلىقىدىن قىلىچنىڭ بىسىدەك يالتىراپ، كىچە باغرىنى تىلىپ تۇرغان چىراق يۇرۇقى ئېتىلىپ چىقتى . ئاشۇ يۇرۇقلۇقتا ئۈچ كىشىنىڭ چىرايى غىل پال كۈرۈنۈپ قالدى . سىمىز بەستى قېلىن دۇراپ پەلتۇ ئىچىگە ئاران سىققان ، بېشىغا بايۋەتچىلەردەك قاما تۇماق كىيىۋالغان ، پارقىراپ تۇرغان مەڭزىدىن ۋە شامال سوققان قۇمۇش پۈپۈكىدەك ئىرغاڭلىشىدىن خۇش كەيىپلىكى بىلىنىپ تۇرغان بىر جاناپ يېشى تېخى ئون سەككىزلەردىن ئاشمىغان ، چىرايلىق بىر قىزنى قولتۇقلىۋالغان ئىدى .ئۇلارنى ئۇزۇتۇپ چىققان كامىلجاننىڭمۇ خۇشاللىقتىن چىرايى پارقىراپ كەتكەن ئىدى . – يەنە كېلىشەرلا با جۇجاڭ ، – دېدى كامىلجان سىمىز كىشىنىڭ پەلتۇسىنى ئوڭشىغاچ ، – سىلىگە ئىشىكىمىز ھەر ۋاقىت ئۇچۇق. – مۇلازىمىتىڭلاردىن بەكلا رازى بولدۇم ، – قاراڭغۇلۇقتىن كىشىنىڭ يۈرىكىگە بېرىپ تىگىدىغان غاراڭ – غۇرۇڭ ئاۋاز ئاڭلاندى ، – بۇ يەرنىڭ مۇھىتى بۇلىدىكەن ، شۇنداق تېپ –تىنىچ ، ئەتراپىڭدا كۆز- قۇلاقمۇ يوق . مەن ئەتە يەنە كىلىمەن ، پۇلدىن غەم قىلماي ئاشۇ خانىنى يەنىلا ماڭا ئېلىپ قۇيۇڭ . – ئوبدان ، – كامىلجاننىڭ ھاياجان ئارىلاش تىترەك ئاۋازى ئاڭلاندى ، – سىلى دائىم كىلىپ تۇرسىلا مىنىڭ سوداممۇ روناق تاپىدۇ با جۇجاڭ ، چۈنكى، سىلە دىگەن ئالدى يوللۇق ئادەم ، تىجارەتتە يول بولمىسا بىزنىڭ تۈگەشكىنىمىز شۇ . ئەتىگىچە بالىلار ئۇ خانىنى يەنىمۇ سەرەمجانلاشتۇرۇپ ، كۆڭۈللىرىدىكىدەك جابدۇپ قويسۇن . خاتىرىلىرىنى جەم قىلىپ كېلىۋەرسىلە . – خوش ئەمىسە ، – ھېلىقى يۇغان گەۋدە شۇنداق دەپلا مەستلىكتىنمۇ ياكى چارچاپ ، پۇت قولىدا جان قالمىغانلىقتىنمۇ ، ئەيتاۋۇر لىڭشىپ ئاران تۇرغان قىزنى قولتۇقلىغىنىچە قاراڭغۇلۇق ئىچىگە كىرىپ كەتتى . كامىلجاننىڭ قوش قاناتلىق دەرۋازىسى يەنە سەت غاراسلاپ يېپىلدى . ئۇياقتىن كامىلجاننىڭ قانداقتۇر بىر كۈيگە ئىسقىرتقان ئاۋازى ئاڭلاندى . – كاساپەتنىڭ سودىسى ياخشى بولغان ئوخشىمامدۇ ؟– داۋۇت مەيچى بۇ خوشنىسىنى ئوبدان بىلەتتى ، كامىلجان بىرەر ئىشتىن كۆڭۈلدىكىدەك پايدا ئالالىسا مانا مۇشۇنداق ئىسقىرتىپ قۇياتتى . ئۇ بارچە خۇشاللىقىنى ئاشۇ ئىسقىرتىشىدا ئىپادىلەيتتى. ئەگەر سىز قانداقلا ۋاقىتتا بولمىسۇن كامىلجاننىڭ ئىسقىرتقىنىنى ئاڭلىغىنىڭىزدا ، ئۇنى چوقۇم بىر ئىشتىن پايدا كۈرۈپتۇ دەپ قارىسىڭىز ھەرگىزمۇ خاتالاشمىغان بۇلىسىز . داۋۇت مەيچى ئىشىكنى كۈچ بىلەن قاتتىق يېپىۋەتكەندىن كېيىن ، ھويلىنىڭ بىر بۇرجىكىدىكى ئۈجمە كۈتىكىنىڭ ئۈستىگە كىلىپ ئولتۇردى . ئۇنىڭ خىيالى چېچىلىپ ، مۇشۇ بىر نەچچە ئايدىن بىرى بولۇپ ئۆتكەن ئىشلار يەنە كۆز ئالدىدىن ئۆتۈشكە باشلىدى ... |
