كروران بلوگ

ماتېماتىكا ئۆگىنىشنىڭ ئەھمىيىتى ۋە ئۇسۇلى
ئابدۇخالىقجان ئابلىمىت قۇتلان
"ماتېماتىكا" گېرىكچە "ماتىما (ئىلىم-پەن)" دېگەن سۆزدىن ئېلىنغان بولۇپ، ماتېماتىكا رېئال دۇنيادىكى بوشلۇق شەكلى بىل...

ئاپتۇر تاشپولات روزى ئەپەندىم ئامېرىكىدىكى بىر ئالى مەكتەپتە خىزمەت قىلىدۇ، شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتىتىنىڭ ماتېماتىكا فاكولتىتىنى بىزدىن بىر يىل بۇرۇن(1984- bidar-qutlanيىلى) پۈتتۈرگەن. ئاپتۇر ھەققىدىكى باشقا تەپسىلاتلارنى ئامېرىكىدىكى قىرىنداشلاردىن ئاڭلىغايم...

سۇئال :ئالدى بىلەن تۆۋەندىكى رەسىمنى ياخشى كۆزىتىڭ ئاندىن تۆۋەندىكى سۇئالغا جاۋاب بېرىڭ !

رەسىمدىكىسى N=1بولغاندا كېتىدىغان سەرەڭگە تېلىنىڭ سانى 3بۇلىدۇ،N=2بولغاندا كېتىدىغان سەرەڭگە تېلىنىڭ سانى9بۇلىدۇ،N=3بولغانداكېتىدىغان سەر...

تەبىئىي سان a ۋە b لار بېرىلگەن بولسۇن ، ئەگەر a سان b غا پۈتۈن بۆلۈنسە ، b سان a نىڭ بىر كۆپەيتكۈچىسى بولىدۇ ، b يەنە بۆلگۈچى دەپمۇ ئاتىلىدۇ . روشەنكى 1 ۋە a بولسا ھەرقانداق تەبىئىي سان a نىڭ كۆپەيتكۈچىسى بولىدۇ . بىز a دىن كىچىك بولغان كۆپەيتكۈچىلەرن...

رېئال دۇنيانىڭ بوشلۇقتىكى شەكلى ۋە سانلىق مىقدارلار مۇناسىۋىتىنى تەتقىقى قىلىدىغان پەن
بىر خىل تەبىئىي ماددا ھەققىدە « ھەممە يەردە بار ، كۆرگىلى بولماس » دېگەن بىر قىزىقارلىق تېپىشماق با بولۇپ ، بۇ تېپىشماقنىڭ جاۋابى « ھاۋا &raq...

"ماتېماتىكا"گېرىكچە"ماتىما (ئىلىم-پەن) " دېگەن سۆزدىن ئېلىنغان بولۇپ، ماتېماتىكا رېئال دۇنيادىكى بوشلۇق شەكلى بىلەن سان مۇناسىۋىتىنى تەتقىق قىلدىغان پەن. ئۇئىنسانىيەت پەيدا بولغاندىن كېيىن "قانچنلىك؟"، "قايسى ۋاقىتتا؟"، "قانچىلىك يىراقلىقتا؟"، " قانچىلىك چوڭلىقتا؟"، "قايسى يۆنىلىشتە؟"، ... دېگەنگە ئوخشاش بىر قىسىم ئاددىي سۇئاللارغا جاۋاپ بېرىشتىنى بىلىشتىن باشلانغان بولۇپ، ئەجداتلىرىمىزنىڭ "سان"نى بارماق بىلەن ئىپادىلەشنى بىلگەن چېغىدىنلا ئەمەس، "سان"لارنى خاتىرلەشنى بىلگەن ۋاقىتتىن باشلاپ ھېساپلىغادىمۇ بەش مىڭ يىلدىن ئارتۇق تارخقا ئىگە. ماتېماتىكا ھازىرغىچە تۆت دەۋىرنى ئۆتكۇزدى. (ئېلېكتۇرۇنلۇق مېڭە) نىڭ كەشىپ قىلنىشى بىلەن ماتېماتىكا يېڭى باسقۇچقا كۆتۇرلۇپ، 5-دەۆردە تۇرماقتا.

ماتېماتىكا تىلشۇناسلىق _ ماتېماتىكا بىلەن تىلشۇناسلىقتىن پەيدا بولغان يېڭى ئارىلىق پەن . ئۇ ئاساسلىقى ماتېماتىكىلىق ئۇسۇل ئارقىلىق تىل ھادىسلىرىنى تەتقىق قىلىدۇ . گەرچە ماتېماتىكا بىلەن تىلشۇناسلىق بارلىق پەنلەر ئىچىدىكى ئەڭ قەدىمى بولغان پەن تارماقلىرى بولسىمۇ ، بۇ ئىككى پەن تارمىقىنىڭ قوشۇلۇشىندىن ھاسىل بولغان ماتېماتىكا تىلشۇناسلىقى تىخى ياش پەن . شۇنداق بولسىمۇ ئۇ ئۆزىنىڭ بارلىققا كىلىش ۋە تەرەققىيات جەريانىدا ھازىرقى زامان ماتېماتىكىسى ، كۇمپىيوتىېر ئىلمى ، تىزگىنلەش نەزەرىيىسى ۋە سۇنئى ئەقىلشۇناسلىق قاتارلىق ئىلىم ساھەلىرىنى بىرلەشتۇرۇپ ، ئىنسانلار جەمئىيىتىنىڭ تارىخىي تەرەققىياتىدا كەم بولسا بولمايدىغان مۇھىم بىر پەن بولۇپ قالدى .
        

ئالفېرد نوبىل(1833-1896 ) شىۋىتسىيىنىڭ ئاتاقلىق خىمىيە ئالىمى.
نوبىل ۋەسىيەتنامىسىدا، فىزىكا،خىمىيە،فىزىئولوگىيە ۋە مېدىتسىنا ساھەسىدە زور نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرگەن كىشىلەرگە ئۆز ئىسمى بىلەن نام بېرىلگەن <نوبىل مۇكاپىتى> بېرىشنى قارار قىلغان.
ئۇ يەنە ئەڭ نادىر ئەدەبىي ئەسەرلەرنى يېزىپ چىقالىغانلارغا شۇنداقلا، دۇنيا تىنچلىقىغا زور تۆھپە قوشالىغانلارغىمۇ نوبىل مۇكاپاتى بېرىشنى بېكىتكەن. بىراق نېمە سەۋەپ نوبىلنى< نوبىل ماتېماتىكا مۇكاپاتى> تەسىسى قىلىشتىن ۋاز كەچتۈرگەن؟ .

ئەيلېر 1707- يىلى 4- ئاينىڭ 15- كۈنى شېۋىتسارىينىڭ باسېل شەھرىدە تۇغۇلغۇپ، 1783-يىلى 9 ئاينىڭ18- كۇنى روسىينىڭ پېتىر بۇرىگ (ھازىرقى لېنىن گىرات ) شەھىرىدە ۋاپات بولغان . ئەيلېر ، دۇنيا تارىخىدىكى ئارخىمىد ، نىيوتون ، گاۇس لار بىلەن بىرقاتاردا تۇرىدىغان ئەڭ مەشھۇر ماتېماتېكلارنىڭ بىرى . ئۇنىڭ ئىنتايىن چوڭقۇر ۋە كەڭ بىلىمى ، پۈتمەس _تۈگۇمەس ئىجادىي كۈچى ، مول مەزمۇنغا ئىگە ئەسەرلىرى كىشىنى چوڭقۇر تەسىرلەندۇرىدۇ .

ماتېماتىكا پېنى پۈتۈن تەبىئىي پەنلەرنىڭ ئاچقۇچى، قوللىنىش دائىرىسى ئىنتايىن كەڭ، لوگىكىلىقى كۈچلۈك پەن بولۇپ، ئۇنى ياخشى ئۆگەنمىگەندە باشقا پەنلەرنى ئۆگىنىشكە ناھايىتى چوڭ تەسىر يېتىدۇ.
ياش ماتېماتىكا ئالىمى ئابدۇرېشىت ئابدۇۋېلى ماتېماتىكا پېنىنى ئۆگىنىشكە ۋە ئۇنىڭ يۇقىرى پەللىسىگە چىقىشقا ئۆزىنى بېغىشلىۋەتكەن تىپىك تالانت ئىگىسى. ئۇنىڭ بېشىدىن ئۆتكۈزگەن كەچۈرمىشلىرى بىزگە شۇنى ئۇقتۇرۇدۇكى: ئەگەر بىر ئادەم قەتئىي ئىرادە بىلەن جاپا-مۇشەققەتتىن قورقماي، ئوزلۈكسىز تىرىشىپ ئىزدەنسە چوقۇم بىر پەننى ئىگىلىيەلەيدۇ ۋە يۇقىرى پەللىگە چىقالايدۇ