«ئويغانغان زېمىن»، «ئانا يۇرت» رومانلىرىدا تىلغا ئېلىنغان، ۋەتەنپەرۋەر، دانا، قەيسەر ھەم مىللى ئازادلىق ھەرىكەتلىرىمىزنىڭ يولباشچىسى خوجىنىياز ھاجىمنىڭ يېقىن سەبدىشى نەمەت خەلپەت مىلادى 1888– يىلى 5– ئاينىڭ 20– كۈنى تۇرپان لۈكچۈندە بىر دېھقان ئائىلىسىدە دۇنيا كەلگەن.

نەمەت خەلپەتنىڭ دادىسى توغرا سۆزلۈك، خۇش چاقچاق قوشاقچى ئادەم بولغاچقا نەمەت خەلپەتمۇ دادىسىنىڭ تەسىرگە ئۇچرىغان. ئۇ يەتتە ياشقا كىرگەندە، مەدرىسىدە دىنى تەلىم – تەربىيە ئېلىشقا باشلىغان، نەمەت خەلپەت چىچەن، ئەقىللىق بالا بولغاچقا، تېزلا كۆزگە كۈرۈنۈشكە باشلىغان، ھەم پۇقرالارنىڭ چىكىۋاتقان زۇلۇمى سوپى – ئىشانلارنىڭ نادان خەلقنى قايمۇقتۇرۇپ خاتا يولغا باشلاۋاتقانلىقىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرىدۇ. ئۇ يىگىرمە ياشقا كىرگەندە لۈكچۈن خانلىق مەدرىسىدە ئوقۇيدۇ، ھەم ئۇزۇن ئۆتمەيلا «خەلپەتلىك» ئۇنۋانىغا ئېرىشىدۇ. ئۇ خەلپەت بولغاندىن كېيىن تېزلا خەلقنىڭ ئالقىشىغا، ئىلغار پىكىرلىك زاتلارنىڭ قوللىشىغا ئېرىشىدۇ. ئىلغار پىكىرلىك زاتلاردىن مەخسۇت مۇھىتى، موسۇل مۇھىتى، مىجىت ھاجىم قاتارلىقلار بىلەن تونۇشىدۇ، ھەم ئۇلار بىلەن يېقىن دوستلاردىن بولۇپ قالىدۇ، ئۇ شئېر – قوشاق توقۇشقا ماھىر ئادەم بولۇپ كۆپلىگەن شئېرلارنى يېزىپ ۋاڭ – بەگلەرنىڭ خەلق ئۈستىدىن ئېلىپ بېرىۋاتقان دەھشەتلىك ئېكىسپالاتاتسىيىسىنى پاش قىلىدۇ، ئاۋام پۇقرانى ئويغىنىشقا يېتەكلەيدۇ.

نەمەت خەلپەتنىڭ بۇ ئىشلىرى زالىملارغا ياقمايدۇ، چەتكە قېقىشىغا ئۇچرايدۇ. نەمەت خەلپەت ئۆز يۇرتىنى تاشلاپ باشقا يۇرتلارغا سەرگەندان بولۇپ چىقىپ كېتىدۇ. كېيىن ئۆز يۇرتى لۈكچۈنگە قايتىپ كېلىپ ئوردا مەسلىھەتچىسى بولىدۇ، ئۇ شۇ جەرياندا زالىم كۈچلەر بىلەن تىغمۇ – تىغ كۈرەش قىلىدۇ، ھەم ئاتاقلىق شائېر ئۇيغۇرلارنىڭ پەخىرلىك ئوغلانى ئابدۇخالىق ئۇيغۇر بىلەن تونۇشىدۇ. ئۇ ئىككەيلەن يېقىن دوستلاردىن بولۇپ قالىدۇ، ئۇلار بىرلىكتە خەلق ئارىسىغا چۆكۈپ خەلقنىڭ خار – زار ئەھۋالدا ياشاۋاتقانلىقىنى كۆرىدۇ. ھەم مۇستەبت ھاكىميەتنى يوقاتمىغۇچە خەلقنىڭ زۇلۇمدىن قۇتۇلمايدىغانلىقىنى تونۇپ يېتىدۇ. 1931– يىلى باشلانغان قۇمۇل دېھقانلار قوزغىلىڭىدىن ئىلھام ئالغان تۇرپاندىكى ئىلغار ئىدىيىلىك زاتلاردىن مەخسۇت مۇھىتى، ئابدۇخالىق ئۇيغۇر، نەمەت خەلپەتلەر تۇرپاندىمۇ قوزغىلاڭ كۆتۈرۈشكە تەييارلىق قىلىدۇ، 1932– يىلى تۇرپان ئاستانىدە قوزغىلاڭ غەلبە قىلىدۇ. ھەم پىچانغا ھۇجۇم باشلايدۇ، پىچاندىكى دۈشمەن كۈچلەر بىلەن قوزغىلاڭ رەھبەرلىرىدىن مەخمۇت مۇھىتى، نەمەت خەلپەتلەر قارا شەھەرگە چىكىنىدۇ، 1933– يىلى خوجىنىياز ھاجى پىچانغا قىلغان ھۇجۇمدا مەغلۇپ بولۇپ چېكىنگەندە مەخسۇت مۇھىتى شىھېت بولىدۇ. لۈكچۈندىكى مەغلۇبىيەتتىن كېيىن 1933– يىلى 3– ئاينىڭ 17– كۈنى ئابدۇخالىق ئۇيغۇر، تۆمۈر جىسا قاتارلىق 17 مەرت ئۇيغۇر ئوغلانلىرى شىھېت بولىدۇ. شۇنداق قانلىق كۈرەشلەر جەريانىدا نەمەت خەلپەت خوجىنىياز ھاجى باشچىلىقىدىكى مىللى قوشۇنلارنىڭ باشلامچىسى بولۇپ قالىدۇ. دانا بىلىملىك بولغانلىقى ئۈچۈن مۇھىم ئىشلاردا يول كۆرسىتىپ مىللى قوشۇننىڭ مەسلىھەتچىسى بولىدۇ. 1933– يىلى 6– ئاينىڭ 4– كۈنى قوزغىلاڭچىلار بىلەن شىڭ شىسەي جىمسار پۈتۇمى ئىمزالايدۇ. كېيىن مىللى قوشۇن 6– دېۋىزىيىگە ئۆزگەرتىلىدۇ. مەخمۇت مۇھىتى سىجاڭ، نەمەت خەلپەت سەنمۇجاڭلىققا تەيىنلىنىدۇ. 1934– يىلى ئۈرۈمچىگە يۆتكىلىدۇ. 1937– يىلى 10– ئاينىڭ 12– كۈنى خوجىنىياز ھاجى بىلەن بىرلىكتە تۇتقۇن قىلىنىدۇ. ئۇ تۈرمىدە قاتتىق قىيىن – قىستاقلارغا ئېلىنىدۇ. لېكىن دۈشمەن ئالدىدا قەتئى تىز پۇكمەيدۇ. تۈرمىدە يېتىش جەريانىدا مىللى ئىنقىلابىمىزنىڭ يەنە بىر يولباشچىسى ئەخمەتجان قاسىمى بىلەن تونۇشىدۇ، شىڭ شىسەي تەخىتتىن چۈشكەندىن كېيىن نەمەت خەلپەت قويۇپ بېرىلىدۇ. كېيىن ئۆز يۇرتى تۇرپانغا قايتىپ كېلىدۇ. تۇرپاندا «تۇرپان شىركىتى»نىڭ دېرىكتورى بولىدۇ. 1947– يىلى ئەخمەتجان قاسىمى تۇرپانغا كېلىدۇ، ئابدۇراخمان مۇھىتى، نەمەت خەلپەتلەر تۇرپاننى ئېكىسكۇرسىيە قىلىدۇ. 11 بىتىم بۇزۇلغاندىن كېيىن غۇلجىغا چىقىپ كېتىدۇ. شۇ يەردە مىللى ئازادلىق ھەرىكىتىمىزنى داۋاملاشتۇرىدۇ. 1948– يىلى قۇرۇلغان «شىجاڭدا تىنچلىق ۋە خەلقچىلىقنى ھىمايە قىلش ئىتىتىپاقى»نىڭ ھەيئەت ئەزاسى بولىدۇ. 1950– يىلى مەملىكەتلىك سىياسىي كېڭەشنىڭ ھەيئەت ئەزاسى 1955– يىلى قۇرۇلغان «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق سىياسىي كېڭەش»نىڭ ھەيئەت ئەزاسى بولىدۇ. ھەمدە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى تۇرپان ناھىيىلىك سىياسىي كېڭەشنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى بولىدۇ. 1957– يىلى ئۇ خىزمەتتىن توختىتىلىپ «جىنايى ئۇنسۇر» دېگەن قالپاق كەيدۇرىلىدۇ. 1962– يىلى 6– ئاينىڭ 8– كۈنى نەمەت خەلپەت قان قىتىش كېسىلى، يۈرەك سانجىقى بىلەن بۇ بىۋاپا ئالەمدىن خوشلىشىدۇ.

نەمەت خەلپەت 78 يىللىق ھاياتىدا ئەل – ئاۋامىنى، خەلق ئازادلىقىنى ئويلاپ ئازادلىق يولباشچىلىرىغا ھەمدەم بولۇپ بىرلىكتە كۆرەش قىلىدۇ. ھەم يالقۇنلۇق شئېرلارنى يازىدۇ تۆۋەندە نەمەت خەلپەتنىڭ بىر قىسىم شئېرلىرىنى سۇندۇم.

================================

مەنبە: ياقۇپ ئىسمائىل يازغان «نەمەت خەلپەت» دېگەن روماندىن ئېلىندى.

نەقىلگە ئىشلىتىش ئادرېسى (0):
/trackback.asp?tbID=286