رومانىم يانبىلوگى

1- خاتىرە 1-بۆلەك 20– باپ ئاچقۇچ

   مەن سەپسىلىپ قارىسام ئۇنىڭ ئىغىزىدا سەدەپ مەرجان پاتۇرلۇپ مىسقا نەقىش ئويۇپ ياسالغان ئاچقۇچ تۇراتتى . سەدەپ مارجان قارامتۇل يىشىل رەڭدە بولۇپ بىر قاراشتىلا ئادەتتىكى مارجان ئەمەسلىكى كۆرۈنۈپ تۇراتتى . لىكىن مەن زادى قانداق مارجان ئىكەنلىكىگە ھۆكۈم قىلالمايتىم . بىلىدىغىنىم پەقەت قەدىمكى كىشىلەرنىڭ جەسەتنىڭ ئىغىزىغا مارجان سىلىپ جەسەتنىڭ چىرىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدىغانلىقى ئىدى . ئەگەر مەن ئۇنىڭ ئىغىزىدىكى ئاچقۇچنى ئىلىۋالسام بۇ نەچچە مىڭ يىللىق ساھىپجامال بىردەمدىلا قورقۇنۇچلۇق مومىياغا ئايلىنىپ قىلىشى مومكىن . شۇڭامەن ھەرگىزمۇ ئۇنداق ئەخمىقانە ئىشنى قىلمايمەن . لىكىن ھازىرقى ئەھۋالىم مىنى ئوڭايسىز ھالغا چۈشۈرۈپ قويىۋاتاتتى ،ھەر قانچە بولسىمۇ بۇ ساھىپجامالنى يۈدۈپ يۈرسەم بولمايدۇ – دە !
   نىمە قىلارىمنى بىلمەي ئىككىلىنىپ تۇرىۋاتسام توساتتىن بىرسىنىڭ ۋارقىرىغان ئاۋازى ئاڭلىنىشىغا بىشىمنى كۆتۈرۈپ قارىسام بىرسى ۋايجانلىغان پىتى يەتتە – سەككىز تال دەرەخ شىخىغا ئۇرۇلغاندىن كىيىن ئۇدۇل غەلىتە ئۆسۈملۈك تەرىپىدىن مىنىڭ بىشىم ئۈستىدىكى دەرەخ شىخىغا ئىسىپ قويۇلدى . باشقا بىرسى ئەمەس ئۆلگۈر سىمىز ، قارىغاندا ئۇمۇ غەلىتە ئۆسۈملۈكنىڭ تارتىشىغا بەرداشلىق بىرەلمەي مەن چۈشكەن قىلتاققا دەسسىگەن چىغى ، ئۇنىڭ ئۈستىگە سىمىز ماڭا قارىغاندا تىخىمۇ ئىغىر يارلانغاندەك قىلاتتى . بىراق ئۇنىڭ تەلىيى بارئىكەن ، باش قىسمى بىرەر نەرسىگە سوقۇلمىغان بولسا كىرەك ، دەرەخكە ئىسىقلىق تۇرۇپمۇ يەنە ئىغىزىنى بۇزۇپ : " ئاناڭنى ... بىر نەرسەمچىلىك توملۇقتىكى بۇ بىرنىمە ئەجەپ كۈچلۈككىنە ...؟؟؟!!! " دەپ تىللىدى – دە ، مىنى كۆرۈپلا ھاڭۋىقىپ : " يولداشچاق،  بۇ ساھىپجامال بىلەن نىمە ئىش قىلىۋاتىسەن ؟ " دەپ سورىدى .
   مەن ئۇنىڭ گىپىنى ئاڭلاپ ياكى خۇشال بولۇشنى ياكى خاپا بولۇشنى بىلمەي ئۇنىڭغا قول ئىشارىسى قىلغاچ پەس ئاۋازدا : " ساھىپجامالنىڭ جەسىتى ، سەن دەرھال مىنى قۇتقۇزىۋال " دىدىم . سىمىز ئاڭلاپ : " ئو ..." دەۋەتكەندىن كىيىن ئىسىقلىق سىمىز ساغىرسىنى سىلكىپ تۇرۇپ : " ئاۋال مىنى پەسكە چۈشۈرۈپ قوي " دىدى . مەن قولۇمدىكى خەنجەرنى ئۇنىڭغا قارىتىپ ئىتىشىمغا ئۇ دەرھال تۇتىۋىلىپ بەدىنىنى يۇقرىغا كۆتۈرۈپ پۇتىدىكى غەلىتە ئۆسۈملۈكنى كىسىۋەتتى . باشتا ئويلاپ باقماپتىمەن ، بىلگەن ۋاختىمدا دىيىشكە ئۈلگۈرەلمىدىم . مەن سىمىزنى " توختا " دىمەكچى ئىدىم بىراق سىمىز غەلىتە بىرنى چىقىراپ يىنىمدىكى ساۋۇتلۇق جەسەتنىڭ نەخ ئۈستىگە چۈشۈپلا جەسەتنىڭ يۈزىدىكى نىقاپنى  يەرگە چۈشۈرىۋەتتى . مەن بىشىمنى بۇراپ قاراپ باقاي دىيشىمگە سىمىز ماڭا ۋارقىراپ  " ھەرگىز قارىما ! كۆك كۆزلۈك تۈلكە ئىكەن ! " دىدى . لىكىن سىمىز ۋارقىرىغاندا مەن ئاللىقاچان نىقاپ ئاستىدىكى يۈزنى كۆرۈپ ، قورۇققىنىمدىن قۇيۇق چىچىممۇ تىك تۇرۇپ باشلىرىم قىيىپ ، كۆزلىرىم قاراڭغۇلۇشۇپ كەتتى . مەن كىكەچلەپ تۇرۇپ : " بۇنى ...  قانداق ... مۇ ... ئادەم دىگىلى بولسۇن ...؟ " دەۋەتتىم .
       نىقاپنىڭ ئاستىدا قاردەك ئاقىرىپ كەتكەن يۈز  بولۇپ سىز ئىنچىكىلەپ قارىمىسىڭىز  ئادەمنىڭ بەش ئەزاسىنى پەرىق ئىتەلمەيتىڭىز . جەسەتنىڭ بىشىدا چاچ دەيدىغان نەرسە يوق بولۇپ ، قاش كىرپىكىمۇ چۈشۈپ كەتكەن ئىدى . يۈز شەكلى سوزۇنچاق ، ياق ، ھەر قانچە سوزۇنچاق يۇزمۇ بۇ دەرىجىدە سوزۇنچاق ئەمەستۇ ، ئۇنىڭ ئىككى كۆز كامىرى ئورنىدا ئۇزۇنچاق يوچۇق بولۇپ بىرجۇپ كۆك رەڭلىك كۆز قارچۇق بۇ يوچۇق ئىچىدە سوغۇق نۇر چىچىىۋاتاتتى . كۆزدىن باشقا باش قىسمىدىكى ئەزالار پەرىق قىلغۇسىز دەرىجىدە ئىدى . مۇنداقلا ئىيىتقاندا ساۋۇتلۇق جەسەت ياۋۇزلارچە قاراۋاتقان تۈلكىگە ئوخشايتى . بولۇپمۇ ئۇنىڭ كۆك رەڭلىك بىر جۈپ كۆزى باشقىچىلا ، راس گەپنى قىلسام ئادەتتىكى جەسەتنىڭ تۇرىقىدىن ئۇنچىلىك قورقۇپ كەتمەيتىم بىراق بۇ جەسەتنىڭ يۈزى ئىنتاھىن قورقۇنۇچلۇق بولۇپ مەن يەنە بىر قاراشقا جۈرئەت قىلالماي كۆزۈمنى ئىلىپ قاچتىم . ئەگەر سىزنىڭ ئىدىيە جەھەتتە تەييارلىقىڭىز بولمىسا بۇ جەسەتنىڭ يۈزىنى كۆرۈپ قورۇققىنىڭىزدىن ھۇشىڭىزدىن كىتىشىز مۇمكىن  . سىمىزمۇ بەكلا قورقۇپ كەتكەن بولۇپ بىر سەكرەپلا قاشتىشى سۇپىدىن چۈشتى دە تىتىرەپ تۇرۇپ : " خۇدايا توۋا ، ئويلاپ باقماپتىكەنمەن ! لۇ شاڭ بىگى دىگىنى ئەسلىدە ھايۋان چىراي بىرنىمە  ئىكەنغۇ ؟ " دىدى .
   " نىمە ؟ ئۇ راستىنلا لۇشاڭ بىگى ؟ " دەپ سورىدىم – دە ئارقىدىنلا : " مەن قانداقلا قارىسام ... تۈلكىگە ئوخشايدىغۇ ؟ " دىدىم .
       سىمىز  بىر نەچچە قەدەم يىراقتا تۇرۇپ قاشتىشى سۇپىدىكى ساۋۇتلۇق جەسەتكە سەپسىلىپ قارىۋەتكەن دىن كىيىن ماڭا قاراپ : " بىر دوستۇمنىڭ دىيشىچە بۇ نەرسىنى ‹‹ كۆك يۈزلۈك تۈلكە ›› دەپ ئاتايدىكەن ، بۇرۇنقى زاماندا نامەلۇم بىرسى قايسى دەۋىرىگە تەۋە ئىكەنلىكىنى بىلگىلى بولمايدىغان قەۋرىگە ئوغۇرلۇققا چۈشۈپتۇ ، ئۇ جەسەت ساندۇقىنى ئاچقاندا جەسەت ئۈستىدە كۆك كۆزلۈك تۈلكىنىڭ ياتقانلىقىنى كۆرۈپتۇ ، تۈلكە دىگەن جادۇ خارەكتىرى بار ھايۋان ، ئۇنىڭ ئۈستىگە جەسەت ئۈستىدە تۈلكىنىڭ بولىشى ئەھۋالنىڭ تىخىمۇ چاتاق ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ . شۇڭا ئالغان نەرسىنىڭ ھەممىسىنى ئەسلىدىكى جايىغا قويۇپ قويۇش لازىمكەن ، بىراق ھىلىقى ئالتۇن قازغۇچى كەسىپدىشىمىز بىخەستىلىك قىلدىمۇ ياكى بۇ قائىدىنى بىلمەمدۇ ئىشقىلىپ جەسەت ساندۇقىدىن بىر دانە قاشتىشى تاشپاقىنى ئىلىۋاپتۇ . ئارىدىن نەچچە يىل ئۆتكەندىن كىيىن ھىلىقى دۆت كەسىپدىشىمىز ئالتۇن داستا قول يۇيۇپ يۇرتىغا قايتىپ خوتۇن ئاپتۇ . كىيىنچە ئۇنىڭ خوتۇنى ئون ئاي ھامىلدار بولۇپ ئوغۇل تۇغۇپتۇ . تۇغۇت ۋاختىدا ئۇنىڭ ئايالىنى تۇۈغدۇرغان تۇغۇت ئانىسى بىرنى ۋارقىراپلا ھۇشىدىن كىتىشىگە سىرىتتا قاراپ تۇرغان قەدىمى كەسىپدىشىمىز  يۈگرەپ كىرىپلا قارىسا خوتۇنى تۇققان بالىنىڭ كۆزى كۆپكۆك بولۇپ تولىمۇ غەلىتە ئىكەن . ھىلىقى ئالتۇن قازغۇچى دەسلەپكى قەدەمدە بۇ ئىشنىڭ تۈلكە بىلەن بىللە ياتقان جەسەت بىلەن مۇناسىۋىتى بارلىقىنى بىلمىگەچكە بالىسىنى غەلىتە كىسەلگە گىرىپتار بولۇپ قالغان ئوخشايدۇ دەپ تەرەپ – تەرەپتىن تىۋىپ ئىزدەپتۇ . بىراق كىم بىلسۇن داۋالاتقانسىرى بالىنىڭ ‹‹ كىسىلى ›› تىخمۇ ئىغىرلىشىپ قاش ، كىرپىك ھەم چىچىنىڭ ھەممىسى چۈشۈپ كىتىپ يۈز شەكلىمۇ بارغانسىرى تۈلكىگە ئوخشاپ قاپتۇ . بۇ ۋاقىتقا كەلگەندە ئۇ ئالتۇن قازغۇچى بۇرادىرىمىز  بۇرۇنقى ئىشلارنى ئىسىگە ئىلىپ ئۇزۇن يول بىسىپ ھىلىقى قەۋرىگە يەنە كىرىپ قاشتىشى تاشپاقىنى  ئەسلىدىكى جايىغا قويۇپتۇ . شۇنىڭدىن باشلاپ بالىسىنىڭ كىسىلىمۇ بارا – بارا ساقىيىپتۇ . لىكىن بالىنىڭ تۈلكىگە ئوخشايدىغان يۈزى ھەرقانچە قىلسىمۇ ئوڭشالماپتۇ " دىدى .
    سىمىز تىلىنى چاينىۋەتكەندىن كىيىن : "  مەنچىمۇ بۇ كۆك كۆزلۈك تۈلكە دىگەن ئىنتاھىن يامان ، ئاڭلىشىمچە ئۇنىڭغا بىر قارىغان ئادەمگىمۇ يۇقىدىكەن . شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭغا قارىغان ئادەمنىڭ يۈزىمۇ تۈلكىنىڭكىگە ئوخشاش بولۇپ قالىدىكەن . سەن بايا ئۇنىڭغا قارىدىڭمۇ ؟! " دەپ سورىدى .
   مەن گەرچە بۇنداق گەپلەرگە بەك ئىشىنىپ كەتمىسەممۇ  بىراق قارىغان ئادەمنىڭمۇ غەلىتە مەخلۇققا ئايلىنىپ قالىدىغانلىقىنى ئاڭلاپ ئىختىيارسىز  بەدىنىمگە تىترەك ئولاشتى – دە ئارقىدىنلا سىمىزغا قاراپ : " قالايمىقان جۆيلىمە ! ئۆزگۈرۈش – ئۆزگەرمەسلىك كىيىنكى ئىش ، ئاۋال مىنى قۇتقۇزىۋال  " دەپ ۋارقىرىدىم . 
   سىمىز نەچچە دەقىقە ئويلىنىپ ھازىرقى ئەھۋالدا تىلىنى چايناۋىرىشنىڭ ئەھمىيتى يوقلىقىنى ھىس قىلدى بولغاي دەرھال يىنىمغا كىلىپ ‹‹ ساھىپجامال جەسەت ›› نىڭ قولىغا ئىسىلىپ نەچچە قىتىم تارتقان بولسىمۇ جەسەتنىڭ قولى خۇددى تۆمۈردىن ياسالغاندەك قىمىر قىلاي دىمەيتى . شۇڭا سىمىز چۇڭقۇر نەپەس ئىلىپ يەنە بىر دەم كۈچىگەن بولسىمۇ بىراق ئايال جەسەتنىڭ بوينۇمغا گىرە سىلىۋالغان قولىنى مىدىرلىتالماي ھىرىپ كەتكىنىدىن كالىدەك پۇشۇلداپ مىنىڭ جىدىيلىك ، ھۇدۇقۇش چىقىپ تۇرغان كۆزۈمگە قاراپ تەسەللى بىرىپ " خاتىرجەم بول ، مەن سىمىز غوجىكاڭنىڭ ئامالى كۆپ ، پەقەت بلمىسا ئۇنىڭ قولىنى كىسىۋىتەرمىز " دىدى .   
  مەن ئالدىراپلا جاۋاپ قايتۇرۇپ : " بولمايدۇ ،! ئەگەر جەسەت زەھىرى بولسا قانداق قىلغۇلۇق ، ئۇنىڭ ئۈستىگە مىنىڭ بۇ ساھىپجامال بىلەن ھىچقانداق ئۆچ ئاداۋىتىم يوق تۇرۇپ ، ئۇنىڭ قولىنى كىسىۋەتسەك تازا قاملاشمايدۇ " دىدىم .   
   سىمىز بىشىنى قاشلاپ تۇرۇپ ئامالسىز قالغانلىق چىراي ئىپادىسى بىلەن ماڭا قاراپ :" ئادەتتە مىيىت ئۆلگەندىن كىيىن قىتىۋالسا ئۇ مىيىتنىڭ ھايات ۋاقتىدىكى ئۈمىد –ئارزۇسى ئىشقا ئاشمىغان بولىدۇ ، سەن ئۇنىڭ ئارزۇسىنى ئەمەلگە ئاشۇرساڭ ئۇ سىنى قويىۋىتىدۇ . ئويلاپ  باقە ، بايا ئۇ يوينۇڭغا گىرە سالغان ۋاقىتتا باشقا بىرەر ئىش يۇز بەردىمۇ –يوق ؟" دوپ سورىدى .     مەن بىز ئاز كاللا يۈگىرتىپلا بايا مەن بىشىمنى كۆتۇرگەن ۋاقىتتا ساھىپجامال جەسەتنىڭ ئىغىزىدا ئاچقۇچتەك بىر نەرسىنى كۆرگەنلىكمنى ئىسمگە ئالدىم . ئەجەبا شۇ نەرسە ؟ مەن ئويلاپ بۇيەرگە كەلگەندە ئاۋايلاپ تۇرۇپ ئايال جەسەتنىڭ بىشىنى پەسكە ساڭگىلىتىپ " ئەپۇ قىلغايلا " دەپلا ئاستا كۈچەپ ئۇنىڭ جىنەستىدەك قىپقىزىل لەۋلىرى ئارىسىدىكى كىچىككىنە ئىغىزىنى ئىچىپ تىلى ئاستىغا قويۇلغان ئاچقۇچنى كۆردۈم .
   سىمز بىرقاراپلا ھەيران بولغىنىدىن :" ئاناڭنى ، مەنچە ئۇنىڭ ئىغىزىدىكى چوقۇم ياخشى نەرسە ، ئۇ چوقۇم سەندىن ئىغىزىدىكى ئاچقۇچىنى ئىلىۋىتىشىڭنى تەلەپ قىلدىغان ئوخشايدۇ . قارىغا ئۇنىڭ كىچىككىنىە ئىغىزىغا يوغان ئاچقۇچنىڭ قويۇلغانلىقىنى ، نىمە دىگەن بىچارە ، بۇ قاراپ تۇرۇپ ئۇنى قىينىغانلىققۇ ھە؟!" دەۋەتتى .
    مەن ئارقىدىنلا جىددىيلىشىپ تۇرۇپ ئىيتتىم :" مۇبادا ئۇ قولۇمنى چىشلىۋالسا قانداق قىلىمەن ...؟
    سىمىز تاقەتسىزلىنىپ تۇرۇپ :" ۋاي خۇدايىم ، زەرەپشان دەرياسى  بويىدىكى تۇل خوتۇندەكلا  بىر نىمە ئىكەنسەن ، ھازىر سىنىڭ ئۇستىبىشىڭنىڭ ھەممىسى جاراھەت ئىغىزى تۇرسا ئۇ چىشلەشنى ئويلىسىمۇ سنىڭ قولۇڭنى چىشلىۋالارمۇ ؟ " دىدى .  
  ئويلاپ باقسام سىمىزنىڭ دىگىنى توغرا . يامىنى كەلسە بىر –ئىككى بارمىقىنى بۇ ساھيىپجامالغا سەدىقە قىلىۋىتەرمەن دىگەنلەرنى ئويلاپ چوڭقۇر نەپەس ئالغاندىن كىيىن تىتىرەپ تۇرغان قولۇمنى كۆتۇرۇپ ئىككى بارمىقمنى قايچا شەكىلگە كەلتۇرۇپ ئۇنىڭ ئىغىزغا تىقماقچى بولۇپ ئايال جەسەتنىڭ يۇزىگە بارمقىمىڭ ئۈچى تىگىشەي دىيىشىگە بىرسىنىڭ ۋاقىرغان ئاۋازى قۇلاق تۇۋىمدە ياڭرىدى :" قولۇڭنى تارت!