رومانىم يانبىلوگى

يانفوندا كۆرۈش

كېپەن ئوغرىسىنىڭ خاتىرىسى

بېرىنجى خاتىرە ئىككىنجى بۆلەك :غەزەپ دېڭىزى

41-باب مارجان تاش دەرىخى

تەرجىمان : كېپەن ئوغرىسى

بوتۇلكىنىڭ سۆزىنى ئاڭلاپ ، مەن ئانىڭنىڭ چىرايىغا سەپ سالدىم ، ئۇنىڭ چىراي ئىپادىسى كاللىسىدىن كەتكەن ئادەمدەك قىتىپ قالغان ئىدى ، بۇرۇنقىدەك لاتاپەتلىك يوق . بوتۇلكا ئانىڭنى يەرگە بېسىۋالغان بولسىمۇ ،ئۇ ئازراقمۇ تىركەشمىدى ، گەپمۇ قىلمىدى ، ھەتتا بىزگە قاراپمۇ قويمىدى ، خۇددى بولىۋاتقان ئىشلار ئۇنىڭ بىلەن قىلچىلىك مۇناسىۋىتى يوقتەك .

سىمىزمۇ غەلىتىلىكنى سەزدى بولغاي :‹ ئاناڭنى ، قانداق ئىش بۇ ، شۇنچە سەت تىللىساممۇ ئىنكاس يوققۇ ،ئادەتتە كىچىككىنە تىرىكىدىغان گەپ قىلسام ، ئۇ ئاللا قاچان مىنى تىپىپ بولاتتى ›دىدى.

مەن ئۇنىڭ قاراملىقىنى بىلىپ :‹ بايام سەن بەك قاتتىق قوللۇق قىلدىڭمۇ يا ؟ قارا ئۇ ھەتتە گەپمۇ قىلاللمايۋاتىدۇ ، سەن چوقۇم بەك قاتتىق ئۇرىۋىتىپسەن › دېدىم .

سىمىز تىرىكىپ :‹ سەن ئاناڭنى ئاز گەپ قىل ، مەن بىر ئايال كىشىگە مۇشتا مۇئامىلە قىلامەنمۇ ؟ بايام مەن شۇ ئۇنىڭ پۇتىنى بىسىپ تۇرىۋالدىم ، كۈچمۇ ئىشلەتمىدىم تىخى ، ئىشەنمىسەڭ كىچك ئاكىمىزدىن سورا › دىدى .

بوتۇلكا بىزنىڭ گەپ تالىشىۋاتقىنىمىزنى كۆرۈپ :‹ خاتىرجەم بولۇڭلار ، ئۇ يارلانماپتۇ ، پەقەت كاللىسى جايىدا ئەمەس ، قارىغاندا بىرەر ئىش تەسىر قىلغان ئوخشايدۇ › دىگەچ قولىنى ئانىڭنىڭ كۆز ئالدىدا پۇلاڭلاتتى ، ھەتتا قاس چىقىرىپمۇ باقتى ، لىكىن ئانىڭدا ئازراقمۇ ئىنكاس كۆرۈلمىدى .

سىمىز چۈشەنمەي بىشىنى قاشلاپ تۇرۇپ :‹ بۇ خوتۇن بىرەر نەرسىنى كۆرۈپ قىلىپ قورۇپ ساراڭ بوپ قالمىغاندۇ ھە ؟ › دىدى .

مەن ‹ بۇ خوتۇننىڭ يۈرىكى بەك قاتتىق ، ھەم گۇمپىمۇ بىلىدۇ ، ئۇنىڭ ماڭا قانداق قىلغىنىنىمۇ سەن كۆرگەنغۇ ، بۇنداق ئادەم قانداقسىگە قورقۇپ ساراڭ بوپ قالىدۇ ، ئۇنىڭغا ھەرگىز ئالدىنىپ قالمايلى ، كىم بىلىدۇ ، ياسالمىلىق قىلىۋاتامدۇ › دىدىم .

سىمىز ئاڭلاپلا گۇمان قىلىپ :‹دىگىنىڭمۇ توغرا ، خوتۇن كىشىنىڭ كۆڭلى قارا كىلىدۇ ، بىزمۇ ياخشىسى ئاۋايلايلى ، يا بولمىسا بىر ئىككى كاچات ئۇرۇپ باقايمۇ ؟ ئۇ قانداق قىلىدىكىن ، بىز بىر ئىككىدىن ئۇرساق ، ھەرقانچە ياسالمىلىق قىلسىمۇ ئاغرىققا چىدالماس ....› دىدى .

سىمىزنىڭ يوقىلاڭ گەپلەرنى قىلىۋاتقىنىنى ئاڭلاپ چىدىمىدىم ‹ ئاناڭنى ، سەن ئىنقىلابى كىنولارنى جىق كۆرىۋەتتىڭمۇ قانداق ؟ ئالاھېدە خادىم بولغىڭ بار ئوخشىمامدۇ ؟ قارا بۇنىڭ چىرايىغا ، يەنە ئۇرۇشقا كۆڭلۈڭ ئۇنامدۇ ؟ ›دىدىم .

سىمىز يوغان قولىنى كۆتۈرۈپ ، ئانىڭنىڭ چىرايىغا نەچچىنى شىلتىغان بولسىمۇ ، قول سالالمىدى :‹ ئەپسۇس ، سىمىز بىگىڭ قىز ئاياللارنى ئۇرۇپ باقمىغان ، ئاناڭنى ، ئەمدە ئېيتە ، قانداق قىلىمىز ؟› دېدى .

مەن ئانىڭ بىلەن تونۇشقىلى ئۇزۇن بولمىدى ، ئۇنىڭ ھەركەتلىرىگە قاراپ راست-يالغانلىقىنى پەرىقلەندۈرىشىم مۇمكىن ئەمەس . مەن :‹ مەنمۇ قانداق قىلىشىمنى بىلمىدىم ، يا بولمىسا بىز ئاۋال ئۇنى باغلاپ قويۇپ ، چىقىپ كەتكەندىن كىيىن بىر نەرسە دەرمىز ، يا بولمىسا ئۇددۇللا ساقچىغا مەلۇم قىلايلى ، ساقچى بىر تەرەپ قىلسۇن › دىدىم .

سىمىز ئاڭلاپ خاپا بولدى :‹ ئاناڭنى ، سەن زادى راس ساراڭمۇ ، يا مىنى ئەخمەق قىلىۋاتامسە ، بىز ئۈچەيلەن قەبرە ئوغۇرلىغىلى كەلگەن ، سەن قەبرە ئوغۇرلاش دىگەننىڭ نىمىلىكىنى بىلەمسەن يا ؟ تىخى ساقچىغا مەلۇم قىلامىش ... بىشىڭنى ئىشىك قىسىۋاپتۇ سىنىڭ .› دىدى .

مەنمۇ سەل كاللامدىم كەتتىممۇ قانداق ، سىمىزنىڭ گىپىنى ئاڭلاپ ، ئۆزەمنى كاچاتلىۋالغىم كەلدى ، تىخىچە ئۆزەمنى ئەسەر-ئەتىقە بۇيۇملىرى دۇكىنىنىڭ خوجايىنى دەپ ئويلاپ قاپتىمەن .مەن سېمىزغا ‹ مەن ئالدىنقى قىتىملاردا قەبرىگە كىرگەندە ئىت قوغلىغاندەك يىنىپ چىققان ، تىخى ئۆزەمنى ياخشى پۇقرا دەپ ئويلاپ قېلىپ ، قىيىنچىلىققا يولۇققاندا ساقچى ئىسىمگە كېلىپ قاپتۇ ، ئېغىزىم ئىتتىكلىك قىلىپ دەپ ساپتىمەن ، مىنى يەل قويىۋەتتى دەپ چۈشەن ، مەن قايتا سۆزلەي › دىدىم .

سىمىز قولىنى پۇلاڭلىتىپ ‹ بولدى . قارىسام سېنىڭمۇ ھېقانداق ياخشى ئامالىڭ يوق ئوخشايدۇ ، ئەڭ ياخشىسى كىچىك ئاكىمىزنىڭ پىكرىنى ئاڭلايلى ، ساڭا ئىشەنسەك ، ئۆلۈمگە باشلايدىغان ئوخشايسەن › دېدى .

ئۇنىڭ گىپىنى ئاڭلاپ ئامالسىز بوتۇلكىغا قارىدىم ، ئۇ بىزگە قاراپ :‹ تالاشماڭلار ، ئۇنىڭ كۆزقاچۇغىنىڭ ئىنكاسىمۇ ئاستا ، ‹ ساراڭ › دىنمۇ ئېغىر ، ياسالمىلىق قىلىشى مۇمكىن ئەمەس › دېدى .

بوتۇلكىنىڭ سۆزىنى ئاڭلاپ گۇمانىمنى يوقاتتىم :‹ ئەمسە نىمىشقا بۇنداق بولۇپ قالغىنىنى بىلگىلى بولامۇ ؟ › دەپ سورىدىم .

بوتۇلكا بىشىنى لىڭشىتىپ :‹ مەنمۇ بۇ توغۇرلۇق كىچىككىنە بىلىمەن ، دوختۇرخانىغا كىرگەندە ئاڭلىغان ، سەۋەبىنى بىلىشقا ئامالسىزمەن ، بىردىن بىر ئامال دوختۇرخانىغا ئاپىرىپ تەكشۈرۈتسەك بولىدۇ › دىدى .

بۇنى ئاڭلاپ ئانىڭنىڭ بۇرۇنقى لاتاپەتلىكى ئىسىمگە كېلىپ ئىختىيارسىز ئۇھسىندىم :‹ ئەمسە مەيلى ، قارىغاندا ھازىرچە نېمە ئىش بولغىنىنى بىلگىلى بولمايدىكەن ، بىز ئۇنى سىرتقا ئېلىپ چىقىپ ئاندىن بىرنەرسە دەيلى › دېدىم .

مىنىڭ پىكرىمگە ئۇلار ماقۇل بولدى ، سىمىز بوتۇلكىغا قاراپ :‹ئەمسە شۇنداق قىلايلى ، بۇيەدە ۋاقىت ئۆتكۈزمەيلى ، بۇ يەر بەك غەلىتىكەن ، بىز ئاۋال ئەتراپقا قاراپ باقايلى ، باشقا نەرسە بولمىسا چىقىپ كېتەيلى › دېدى .

مەن ئۆزۈمنى نەدە تۇرىۋاتقانلىقىنى ئۇنتۇپلا كېتىپتىكەنمەن ، سىمىزنىڭ گىپىنى ئاڭلاپ بەدىنىم شۈركۈنۈپ كەتتى ، دەرھاللا چىقىپ كېتىشنى ئويلىدىم ،لىكىن ئۇ ئىككىسىنىڭ ئۆز ئالدىغا نىشانى بولغاچقا ، ئامالسىزلىقتىن ماقۇل بولدۇم .

سىمىز قولچىراقنى ئېلىپ ئۆڭكۈرنىڭ ئىچىگە تۇتتى ، مەن قولچىراقنىڭ نۇرىنى بويلاپ كۈزەتتىم ، بۇ ئۆڭكۈر ئانچە ئۇزۇن ئەمەس بولۇپ ، ئون قەدەم نىرىدا ئۆڭكۈرنىڭ ئاياق قىسمىنى كۆرگىلى بولاتتى ، لىكىن قولچىراقنى نۇرى ئاجىز بولغاچقا پەقەت ئازراق ئىزىنىلا كۆرگىلى بولدى .

مىنىڭ كۆرۈش قۇۋۋىتىم سېمىزنىڭكىدەك ياخشى ئەمەس ، ھەم ئىچىدە نىمە بارلىقىنى بىلمىدىم ، ھازىر ئۈمۈد قىلىدىغىنىم ئۇنىڭ ھېچنىمىنى كۆرەلمەسلىكى ، مىنىڭ بۇيەردە بىر مىنۇتمۇ تۇرغۇم يوق .

سىمىز ئىنچىكىلىك بىلەن قاراپ ، قوشۇمىسىنى تۈردى . قارىغاندا ئۇ بىر نەرسىنى كۆرگەن ئوخشايدۇ . مەن ئۇ قاراۋاتقان يەرگە قاراپ ھېچنىمىنى كۆرەلمىدىم ، ئۇ تۆۋەن ئاۋاز بىلەن :‹ ئاغىنىلەر ، سىلەر قاراڭلار ، ئىچىدە بىر دەرەخ تۇرامدۇ نىمە ؟ › دەپ سورىدى .

‹ھە ؟ ، قەبرىنىڭ ئىچىدە دەرەخ نىمە قىلىدۇ ؟ يا كۈن نۇرى چۈشمىسە ، يا قەبرە ئىگىسى سۇ قۇيۇپ تۇرمىسا ، بولسىمۇ قۇرۇپ كەتكەندۇ ؟› دېدىم .

سىمىز ئۇزۇنغىچە قاراپ جەزىملەشتۈرەلمىدى ، ماڭا ئوبدانراق قاراپ بىقىشىمنى ئېيتتى ، مەنمۇ كۆزۈم پۇلتىيىپ چىقىپ كەتكىدەك قارىغان بولساممۇ ھېچنىمىنى كۆرەلمىدىم ، تاس قالدى كۆزۈم يەرگە چۈشۈپ قالغىلى ، ئاران دىگەندە بىر دەرەخ شىخىنى كۆرگەندەك بولدۇم ، شەكلى ئىنتايىن تونۇش ، لىكىن نېمە ئىكەنلىكىنى بىلەلمىدىم ، ئۇنىڭغا :‹ مەنمۇ ئىنىق كۆرەلمىدىم ، لىكىن چوقۇم دەرەخ ئەمەس !› دېدىم .

سىمىز ئۇزۇندىن ئۇزۇن قاراپ :‹ مەنچە بىر دەرەخ ، تېخى ئالتۇنرەڭ نۇر چىقىۋاتىدۇ ، ئىشەنمىسەڭ بىللە بېرىپ كۆرۈپ باقساقلا بولمىدىمۇ › دېدى .

مەن ئۇنىڭ مەقسىتىنى چۈشەندىم :‹ سەن مېنى سىنىڭ مەقسىتىڭنى چۈشەنمەيدۇ دەپ قالدىڭما ، راستلا بىر ئالتۇن دەرەخ بوپ قالسىمۇ كۆتۈرۈپ چىقىپ كېتەلەمسەن ؟ › دېدىم .

سېمىز ئۆزىنىڭ مەقسىتىنىڭ ئاشكارلانغانلىقىنى بىلىپ :‹ كۆتۈرۈپ چىقىپ كىتەلەمدىم ، بېرىپ كۆرگەندىلا بىلىمىز ، تىخى يىنىدا كىچىككىرەكلىرى بارمۇ تىخى ، قارا ، بىز كىرمىگەن بولساق ، كۆرمىگەن بولساققۇ مەيلى ، لىكىن بىر كىرىپ بولدۇق ، ياخشى نەرسە ئۇچۇرغاندا ئوبدانراق كۆرۈپ چىقمىساق بولماس ؟ ئۇنىڭ ئۈستىگە بىز مۇشۇ يەرگە كېلىپ بولدۇق ، يا ئىچى ئەمەس ، يا سىرتى ئەمەس ، ئوتتۇرسىدا ، ئىش چىققان بولسا ئاللا بۇرۇن چىقاتتى ، قورققىدەك نىمىسى بار ؟ توغرىدۇ ؟ › دېدى .

تىرىكىپلا قالدىم ، لىكىن ئامال يوق ، سېمىزنىڭ لوگىكىسىنى ئوبدان چۈشىنىمەن ، كۆرۈپ چىقىش ، كۆرۈپ بولغاندىن كېيىن ئېلىپ چىقىش ، بۇ ئەبلەخ نەق ئالۋاستىنىڭ ئۆزى ،كىم بىلەن يۈرسە شۇنى نەس باسىدۇ .

مەن ئۇنى يەنە بىر نەرسە دەي دىگۈچە بوتۇلكا گەپ قىلماسلىق ئىشارىتى قىلىپ :‹كەينىمدىن ئەگىشىپ مىڭىڭلار › دەپ ئارقىسىغا قارىماڭ قاراڭغۇلۇق ئىچىگە كىرىپ كەتتى .

سىمىز ئاڭلاپ خوشاللىقىدا ئانىڭنى يۈدۈپلا كەينىدىن ئەگىشىپ ماڭدى . مەنمۇ ئامالسىز ئاقساقلاپ ئەگىشىپ ماڭدىم .

بوتۇلكا تېز سۈرئەت بىلەن ئالدىمىزدا كىتىۋاتاتتى ، ئانچە ئۇزۇن ماڭمايلا دەرەخنىڭ ئالدىغا كەلدۇق ، بۇ ئۆڭكۈرنىڭ ئەڭ ئىچى ئىدى ، بوتۇلكا قولچىراقنى ئىگىز تۇتتى ، بىزمۇ ئۇ نەرسىنى ئىنىق كۆردۇق .

ئۇ بىر چوڭ مارجان خادا تاش بولۇپ ، بىر ئادەمنىڭ ئىگىزلىكىدە ، 20 نەچچە پۇتاق بولۇپ ، مۇنداقلا قارىغاندا بىر دەرەختەك كۆرىنەتتى ، پۈتۈن دەرەخنىڭ ئويىلىشى ئىنتايىن ياخشى ، لىكىن ئىشلىتىلگەن ماتىريال ناھايىتى ئاددىي بولۇپ ، ئانچە قىممەتلىك ئەمەس ئىدى .

بۇ مارجان خادا تاش بىر چوڭ ساپال قاچىنىڭ ئىچىدە بولۇپ ، شىخىل تاشلار بىلەن باسۇرۇلغان ، ئۇنىڭ شېخىدا ئالتۇن رەڭلىك قوڭغىراقلار ئېسىلغانكەن ، سېمىز كۆرگەن ئالتۇن نۇر ، مۇشۇ قوڭغىراقلار قايتۇرغان نۇر بولىشى مۇمكىن . لىكىن بۇ قوڭغىراقلار ئالتۇندىن ياسالغان ئەمەسكەن ، ئارلىقلىرىدا مىسنىڭ يىشىللىقى كۆرۈنۈپ تۇراتتى ، بۇ بەلكىم سېرىق مىسقا ئالتۇن ھەل بېرىپ ياسالغان بولىشى مۇمكىن ، شۇڭا ھازىرغا قەدەر پاقىراقلىقىنى يوقاتماپتۇ .

سىمىز ئالتۇن دەرەخنى كۆرمىگەندىن كېيىن ، ئازراق ئۈمۈدسىزلەندى ، لىكىن يەنىلا :‹ شياۋۋۇ ، سەن دەپ باققىنە ، بۇ مارجان خادا تاش قانچە پۇللارغا يارا ؟› دەپ سورىدى .

مەن بۇنى ئازراق چۈشىنىمەن ، لىكىن سېمىزنىڭ مىجەزىنى بىلگەچكە تېرىكتۈرۈپ :‹ مەن سېنى ئالدىمايمان ، بۇنىڭ سۈپىتىگە قارىغاندا ، بازادا 16 يۈەنگە بىر جىڭىنى ساتالىساڭ چوڭ گەپ › دېدىم .

سېمىز ئاڭلاپ بىر ئىشىنىپ بىر ئىشەنمەي بوتۇلكىدىنمۇ سوراپ باقتى ، بوتۇلكىمۇ بىشىنى مىنىڭكىنى ماقۇللىدى ، سېمىزنىڭ ئىچى پۇشۇپ :‹ئاناڭنى ، مەن تېخى بۇ قىتىم ياخشى نەرسىگە ئۇچۇردۇم دەپ ئويلاپتىمەن ›دېدى .

ئۇنىڭ تېرىككىنىنى كۆرۈپ خوش بوپ كەتتىم . ھەم :‹ سېمىز ، سەنمۇ ئۈمۈدسىزلەنمە ، ساڭا دىسەم ، مارجان تاش پۇلغا يارىمىغان بىلەن ، ئۈستىدىكى قوڭغىراقلارنى كۆردۈڭمۇ ؟ بۇلار ھەقىقەتەن ياخشى نەرسىلەر › دېدىم .

سىمىز ماڭا ئىشەنمىدى :‹ كۈلكەڭدىن ياخشىلىق كۆرۈنمەيدۇ ، مىنى ئالدايمەن دىمە ، بۇنداق قوڭغىراقلارنى مەن جىق ئوغۇرلىغان ، شۇ نەچچە مىڭ كويغا يارايدۇ ، پۇلغا يارىغىدەك نىمىسى بار ؟› دېدى .

مەن :‹ سىنىڭ شۇ كاللاڭ بىلەن سودا قىلامسەن تېخى ؟ ساڭا راستىمدى دىسەم ، بۇنىڭ ئەمەلىي قىممىتىنى مەنمۇ ئېيتىپ بېرەلمەيمەن ، لىكىن ئوخشاش ھەجىمدىكى ئالتۇننىڭ باھاسىدىن ئەرزان ئەمەس ، قارا بۇ قوڭغىراقلارنىڭ ئۈستىدىكى گۈللىرىگە ، تارىخى مىڭ سۇلالىسىدىنمۇ ئۇزۇن ، شۇ زامانلاردىمۇ بۇ ئەسەر-ئەتىقە ھېساپلىنىدۇ ، چۈشەندىڭمۇ ؟› دېدىم .

سېمىز گىپىمنى ئاڭلاپ ، راست – يالغان دەۋەتقىنىمنىمۇ بىلمىدى ، ئۇنىڭ چىراي ئىپادىسىنى كۆرۈپ تىخىمۇ خوش بولۇپ كەتتىم ، ئەمەلىيەتتە مەنمۇ بۇ قوڭغىراقلارنىڭ قانداق تارىخى بارلىقىنى بىلمىدىم ، قوڭغىراق دىگەن بۇ نەرسە ، ئەسەر-ئەتىقە ساھەسىدىمۇ ئانچە ياخشى ئەمەس ، ئادەتتە ئەڭ پۇلغا يارايدىغىنى ساپال بۇيۇم ، مىتال بۇيۇملار ئاسان داتلىشىدۇ ، ئالاھېدە ئۇسۇللارنى قوللۇنۇپ ساقلاشقا توغرا كېلىدۇ ، بۇنداق ئۇسۇللارنى پەقەت چوڭ مۇزىيىلارلا ئىشلىتەلەيدۇ ، ئادەتتىكى پۇقرالار ھەرقانچە پۇلى بولسىمۇ ، ئۇنداق ساقلاشلارغا چىداپ بولالمايدۇ . ئۇنىڭ ئۈستىگە قوڭغىراق بەك مۇرەككەپ ، كىچىك مىتاللىرى بەك كۆپ ، ياخشى ساقلانغانلىرى ھەقىقەتەن بەكلا قىممەتلىك .

سېمىز يەنىلا مېنىڭ گىپىمگە ئىشەنمەي ، بىرنى ئۈزۈپ ئېلىپ كۆرۈپ باقماقچى بولدى ، شۇ چاغدا بوتۇلكا ئۇنى تۇتىۋىلىپ :‹ چىقىلما › دېدى .

سېمىزنىڭ بىر پۇتى ئۇششاق تاش سېلىنغان ساپال قاچىنىڭ بىر تەرىپىگە دەسسەپ بولغان ئىدى ، بوتۇلكا ئۇنى تارتىۋالدى ، سېمىز ھەيران قىلىپ نىمە بولغانلىقىنى سورىدى ،بوتۇلكا ئۇنىڭ بىلەن كارى بولماي ماڭا قاراپ :‹ بۇنداق قوڭغىراقنى نەردە كۆرگەنلىكىمىز ئىسىڭدىمۇ ؟› دەپ سورىدى .